Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
-
li gi ga /s B it ta uzum boshi og„ irl igi , g Q ant dor li gi , % K is lot a li gi g /l N ovda larni ng o„ si sh kuchi V ino si fat i, 10 bal li si st e m ada V ino chi qi shi % Bayan shirey Rkatsiteli Risling Sapyeravi Kabyerne O„zbekiston muskati 12. UZUM HOSILINI YIG„IB OLISH, SAQLASH VA QAYTA ISHLASH 12.1. Uzumzorlarni hosilni yig„ib olishga tayyorlash va hosil miqdorini aniqlash Tayanch iboralar - hosilni chamalash, tokzorni hosilni yig„ishga tayyorlash, hosilni tyerish tartibi, idishlar, hosilni tashish, hosilni saqlash, qayta ishlash, quritish usullari, quruq meva chiqishi, mayiz sifati. Uzumzorlardagi hosilni o„z vaqtida sifatli qilib yig„ishtirib olish katta ahamiyatga ega. Agarda uzum hosili o„z vaqtida va to„g„ri yig„ib olinmasa, mo„l hosil etishtirishga qaratilgan barcha tashkiliy va agrotexnika tadbirlari yo„qqa chiqadi. 147 Shuning uchun, hosilni yig„ib olishni to„g„ri tashkil qilish, tyerish, saqlash, tashish ishlarini o„z vaqtida bajarish lozim. Uzum uzishdan avval, hosil miqdori ikki marta chamalanib chiqiladi, birinchi marta-iyunning boshida to„pgul va tugunlarga qarab, ikkinchi marta-iyulda uzum boshari va g„ujumlarga qarab aniqlash zarur. Olinadigan hosil quyidagi usulda aniqlanadi: Maydonda har beshinchi qator, qatorda esa beshinchi tup belgilanib olinadi va uzum boshlarining soni hisoblab chiqiladi. Uzum boshlari soni yig„indisining tuplar soniga taksimlash yuli bilan har bir tupdagi uzum boshlarining o„rtacha vazniga ko„paytirib, xo„jalikda har bir tupdan olinadigan hosil aniqlanadi. Har gektardagi va xo„jalikdagi tuplar sonini bilib olib, har bir gektardan va xo„jalikning hamma maydonidan olinadigan hosil aniqlanadi. Hosil uchun turlarni aniqlash har bir nav bo„yicha alohida olib boriladi. Xo„jalikda foydalanishga qarab, har bir navning hosilini yig„ib olish muddatini to„g„ri belgilash zarur. SHu yerning o„zida yangiligicha iste‟mol qilish uchun mo„ljallangan uzum to„la, bir xilda pishgan bo„lishi lozim. G„ujumlari mavjud navga xos bo„lgan o„lchamga va rangga ega bo„lishi kerak. Shu bilan birga tarkibida shakar ko„p bo„lishi lozim. Uzum qanchalik yetilib pishsa, uning ta‟mi shuncha yaxshi bo„ladi. Uzoq masofalarga yuboriladigan uzumni to„liq pishgunga qadar uzib olish kerak. Agar to„liq etilib pishishga ozgina qolganda uzilsa, u yo„lda pishib etiladi. Uzum pisha boshlaganidan to„liq pishguncha bo„lgan muddat O„zbekiston sharoitida 15-20 kun belgilanadi. Vinochilik sanoati uchun uzum uzish muddatlari bu navlardan qanday vinolar tayyorlanishiga qarab belgilanadi. Spirtsiz vinolar tayyorlanadigan uzumni uzib olish uchun erta muddat, avgustning oxiri-sentyabrning boshlari belgilanadi. Yengil dessyert vinolar ishlab chiqarish uchun mo„ljallangan uzum sentyabrning birinchi kunlarida, kuchli va og„ir likyor vinolar uchun esa sentyabrning 20-kunlari va oktyabrning birinchi yarmida uzib olinadi, bunda tarkibida shakar eng ko„p bo„lishi lozim. Vino tayyorlashda qayta ishlash uchun topshiriladigan uzumning tarkibidagi shakarga ko„ra, O„zbekiston uchun quyidagi konditsiya: 16-19 % dan 22-26 % gacha belgilangan. Mayiz qilish va konsentrantlar (uzum suvi, shinni va x.k) olish uchun uzum eng kech muddatlarda uzib olinadi. Uzum tarkibida shakar miqdori qancha ko„p, kislotaligi esa past bo„lsa, kishmish va konsentrantlar shuncha ko„p chiqadi. Masalan, avgustda uzib olingan Oq kishmish quritilganda dastlabki vaznining 16-18 % miqdorida mayiz olinadi. Sentyabrda uzilganda esa uning tarkibida shakar ko„pligidan kishmish chiqishi 25-30 % gacha ortadi. Bundan tashqari, yanada kech muddatlarda uzilganda esa mahsulotning sifati yaxshilanadi. 148 Kishmish navlarni uzib olishda ob-havoning ahvolini hisobga olish lozim. Agar uzum kech, masalan oktyabr oyida uzib olinsa, yomg„ir yog„ib qolishi, havo namligining ortishi va haroratning pasayishi ehtimoli borligi sababli, uning qurishi qiyinlashadi. Bu holat mayiz qilishni sentyabrning birinchi kunlaridan boshlab, oktyabrda tugallashga majbur qiladi. Mayiz solish uchun mo„ljallangan uzumni uzish muddatlari ham ana shunga qarab belgilanadi. Mayiz tayyorlanadigan uzumning tarkibidagi shakar miqdori 20-22 % ga etmasa uzib olmaslik lozim. Oq kishmish navdan konsentratlar ishlab chiqarishda uzum tarkibidagi shakar miqdori 22 % dan kam bo„lmasligi talab qilinadi. Eng kechki uzum hosili sovuq kunlar boshlangunga qadar, ya‟ni oktyabrning birinchi kunlaridan kechiktirilmasligi kerak. Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|