Al-xorazmiy nomidagi urganch davlat universiteti



Yüklə 3,6 Mb.
səhifə133/195
tarix27.09.2023
ölçüsü3,6 Mb.
#149418
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   195
O‘zbek tilshunosligi

Tatar tilida
1-shaxs. aоlьrmьn aolьrbьz
2-shaxs. aolьrsьñ aolьrsьz
3-shaxs. aolьr aolьrlar
Oltoy tilida
1-shaxs. kelerim keleribis
2-shaxs. keleriñ kelerig‘er
3-shaxs. keler keler
Turkiy tillarda kelasi zamon fe’lining hududiy chegaralangan va ancha kam ishlatiladigan shakllari ham mavjud bo‘lib, bunday fe’llar fe’l o‘zagiga -achak//-ächäk ko‘rsatkichini qo‘shish hamda birinchi kategoriya affikslarini biriktirish orqali hosil qilinadi. Fe’l o‘zagiga qo‘shiladigan -achak//-ächäk ko‘rsatkichi turkiy tillarda turli fonetik o‘zgarishlarga uchrashi mumkin:
Qum. bar (bormoq)
Birlikda Ko‘plikda
1-shaxs. barachaqman barachaqbїz
2-shaxs. barachaqsañ barachaqsїz
3-shaxs. barachaq barachaqlar
Tatat tilida aol (olmoq)
1-shaxs. aolashрaqmьn aolashaqbьz
2-shaxs. aolashaqьñ aolashaqsьz
3-shaxs. aolashaq aolashaqlar
Ozarb. oxu (o‘qimoq)
1-shaxs. oxuyajag‘am oxuyajag‘їx
2-shaxs.oxuyajaxsan oxuyajaksїnїz
3-shaxs. oxuyajaxsan oxuyajakdїrlar

Turk yaz (yozmoq)


1-shaxs. yazajaim yazajaїz
2-shaxs. yazajaksїn yazajaksїnїz
3-shaxs. yazajak yazajaklar
Turkman tilida kelasi zamon fe’llariga xos xarakterli xususiyat shundan iboratki, ushbu tipdagi fe’lning ko‘rsatkichi -jak bo‘lib, shaxs ko‘rsatkichlari, umuman, qo‘llanilmaydi. Chunonchi, yazjak (yozmoqchiman) fe’li, ayni paytda, hamma shaxslarda bir xil qo‘llanilavermaydi: men yazjak (men yozmoqchiman), sen yazjak (sen yozmoqchisan), ol yazjak (u yozmoqchi) kabi.
Ko‘rinib turganidek, kelasi zamon fe’lining hosil qiladigan -achak//-echek ko‘rsatkich bo‘lib, uning kelib chiqishi to‘g‘risida turli fikrlar bor. Ozarbayjon tilida hatto imkoniyat ottenkasini ifodalaydigan ushbu affiks bilan yasalgan otlarga duch kelinadi: yanajak (yoqilg‘i–yonishi mumkin bo‘lgan narsa), yatajak (ko‘rpa-to‘shak) va hokazo.
Turkiy tillarda nimagadir moyillik, havas, qiziqish ma’nolarini anglatadigan -chaq//-chäk affiksi yordamida hosil qilingan otdan yasalgan sifatlar uchraydi: ozarb. utanjak kїz (uyatchan qiz), no‘g‘. maqtanshaq, o‘zb. maqtanchoq, no‘g‘. yerinshek, tat. iränshik (erinchak) kabi.

Yüklə 3,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   195




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin