Alishe r navoiy nom idagi sam arqand davlat uni versiteti

Musiqa tinglash:
Cholg`u ansambli ijrosida “Chertmak” xalq kuyi 
tinglanadi. (Audio yoki CD disk yozuvida) O`quvchilar kuyni tinglab uning 
nomi, xarakteri, tempi, nima 
ifodalangani, 
ifoda 
vositalari 
va 
qaysi 
cholg`ularda ijro etilganligi haqida tahlil qiladilar.
Ijodiy faoliyat: O`quvchilardan cholg`u ansambli tuziladi va “Chertmak” xalq 
kuyiga qo`l harakati bilan turli cholg`ularda chalishni ko`rsatib, musiqaga jo`r 
bo`ladilar.
Musiqa savodi:
Usul tashlab notalar sanash, “bak - bum” so`zi 
bo`g`inlarini ovozda aytib, satol chetiga barmoqlar bilan usul tashlab musiqaga 
jo`r bo`lish. 
O`yin o`tkazish:
“Asar” so`ziga yoki boshqa o`qituvchi o`zi tanlab 
olgan so`zga krassvord tuzish.

---

56
Masalan:
So`z doskaga yoziladi, o`quvchilar bittadan chiqib, o`qituvchi yordamida 
krossvordga to`g`ri keladigan so`zlarni yozadilar. So`zni to`g`ri topish uchun 
o`qituvchi savollar beradi. To`g`ri topganlar rangli kartochkalar bilan 
rag`batlantiriladi.
Dars yakuni:
O`qituvchi dars davomida o`tilganlarni mustahkamlaydi.
Uyga vazifa:
O`tilgan mavzularni o`rganib kelish. Ansambllar ijrosida 
radioeshittirish va televidenie ko`rsatuvlarida kuy va qo`shiqlarni tinglab 
ifodalash. Darslikda berilgan rebusni tayyorlab kelish.
Bahs – munozara darslari – musiqiy asarlarni chuqur tahlil qilish musiqa 
savodiga oid bilimlar musiqa tarixi, musiqiy asarlar tahlili, musiqa shakli kabi 
musiqiy – nazariy bilimlarni mustahkamlashga qaratilgan bo`ladi. Bu 
texnologiya asosan chorak yoki yarim yil davomida olingan musiqiy – nazariy 
bilimlarga asoslangan bo`ladi. Bahs – munozara darslari o`quvchilarning avval 
egallagan bilimlari negizida tashkil etiladi. O`quvchilar uchun notanish yoki aniq 
n 
o 
t a 
m u s i q a 
t a k t 
d 
o 
i 
r a 
A 
S 
A 
R 

---

57
bo`lmagan masalaga oydinlik kiritish, munozarali qarashlarda bir to`xtamga 
kelish va shu asosda o`quvchilarni bilimlarni mustaqil egallashlariga erishish, 
musiqiy tafakkur va musiqiy idroklarini shakllantirish maqsadida tashkil etiladi.
Bahs 
– munozara darslari boshqa darslardan o`ziga xos jihatlari bilan 
farq qiladi. Ya`ni budarsda biror bir masala yoki mavzu yuzasidan tortishuv 
bo`ladi. Masalan: “Kuyda nima ifodalanadi?”, “Musiqaning ifoda vositalariga 
nimalar kiradi?”, “Ansambl nima?” va hokazo. O`qituvchi va o`quvchilar o`z 
fikr – mulohazalari bilan o`rtoqlashadilar. Bu darslarda bahs kuchli bo`ladi va 
har bir fikr o`z isboti bilan tasdiqlanadi, eng ma`qul variant qabul qilinadi.
Bahs 
– munozara darslari o`quvchilardan o`ziga xos tayyorgarlikni talab 
qiladi. Bu darslar o`quvchilarni hozirjavoblikka, mustaqil fikrlashga, 
masalalarga ijodiy yondashishga, nutqlarining teranlashishiga ijobiy ta`sir etadi. 
Bitta musiqiy asardan sinfdagi o`quvchilar turli xil taassurotlar oladilar. Shuning 
uchun o`z fikr mulohazalari bilan o`rtoqlashishlari ularning tafakkurlari va 
tasavvurlarini boyitishga yordam beradi.
Bahs 
– munozara uyushtirish pedagogik jihatdan ham katta ahamiyatga 
ega. U o`quvchilarning estetik tuyg`ularini, didlarini tarbiyalashda ham muhim 
vositalardan hisoblanadi. Munozara mavzusini o`quv dasturi mazmuni va 
talablariga, shuningdek, o`quvchilarning bilim va malakalariga mosligi nuqtai – 
nazaridan o`qituvchi tanlaydi. Bunda o`quvchilarning hohish – istaklari va 
qiziqishlari ham hisobga olinmog`i lozim.
O`qituvchi munozarali savollarni tuzadi va o`quvchilarni bahsga 
chorlaydi. O`qituvchi o`quvchilarbi faolligini kuchaytirib, javoblarni izchil va 

---

58
aniq bo`lishini nazorat qilib turadi. Bunday darslar o`qituvchi va o`quvchilarni 
bir – biriga yaqinlashtiradi, do`stona va ijodiy muhitni vujudga keltiradi. Bunday 
darslarni uyushtirish o`qituvchi va o`quvchilardan dars jarayonida bir qator 
qoidalarga amal qilishlarini taqozo etadi.