Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti sotsiologiya va ijtimoiy ish

Variant №26 
1.  Ma’naviy  hayot  sotsiologiyasi  va  uning  asosiy  yo’nalishlari.  (shaxs,  ta’lim,  madaniyat, 
fan, din) 
2.  Sotsiologiyaning  asosiy  kategoriyalari.  (jamiyat,  ijtimoiy  tizim,  ijtimoiy  munosabat, 
ijtimoiy jarayon, shaxs) 
3.  Ijtimoiy harakatchanlik nazariyasi. (faollik, tadbirkorlik, erkinlik) 
4.  Shaxs xususiyatlarining shakllanish omillari. (irsiy, ruhiy, jismoniy, bilim) 
5.  Shaxsning  ijtimoiy  mavqyei  va roli. (huquq,  vazifa, belgilangan, erishilgan, kutiladigan, 
bajariladigan) 
 
Kafedra mudiri: 
 
 
 
dots. L.N.Jo’raev 
 
O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti 
(yakuniy nazorat savollari) 
Fakultet: 
 
 
 
  
 
Yo’nalish: 
O’quv yili: 2010-2011 
 
 
Kurs: 3 
Semestr:5 
Fan: Umumiy sotsiologiya   
Variant №27 
1.  Shaxs xususiyatlarining shakllanish omillari. (irsiy, ruhiy, jismoniy, bilim) 
2.  O’rta sinf va uning tarkibi, asosiy belgilari. (tabaqa, qatlam, toifa) 
3.  Jamoatchilik fikri va uning nazariy asoslari. (fikrlar, ommaviy, ijtimoiy, jamoatchilik) 
4.  F.Teminnesning evolyusion taraqqiyot to’g’risidagi qarashlari. (jamoa, jamiyat) 
5.  Siyosiy sotsiologiya  va uning asosiy yo’nalishlari. (siyosat, davlat, hokimiyat) 
 
 Kafedra mudiri: 
 
 
 
dots. L.N.Jo’raev 
 
 ADABIYOTLAR: 
 
8.  I.A.Karimov  «O’zbekiston:  Milliy  istiqlol,  siyosat,  mafkura»  Toshkent  –  1996 
y 

9.  I.A.Karimov  «Ozod  va  obod  Vatan,  erkin  va  farovon  hayot  pirovard 
maqsadimiz» Toshkent – 2000 y. 
10. I.A.Karimov  «Donishmand  xalkimizning  mustaxkam  irodasiga  ishonamiz» 
Toshkent – 2000 y. 
11. Garadja V.y.  Sotsiologiya relegiya. -M.: 1995 g. 
12. Xolbekov A.J. Sharq va Fap6 mutafakkirlarniig sosiologik karashlari.-T.: 1996 
y. 
13. Farfkev B.A. Sotsiologiya tarixi maruzalar matni. -T.: 1999 y. 
14. Istorii sosiologii Zapadnoy Yevropы i SShA. -M.: 1999 g.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ADABIYOTLAR: 
 
15. I.A.Karimov  «O’zbekiston:  Milliy  istiqlol,  siyosat,  mafkura»  Toshkent  –  1996 
y 
16. I.A.Karimov  «Ozod  va  obod  Vatan,  erkin  va  farovon  hayot  pirovard 
maqsadimiz» Toshkent – 2000 y. 

17. I.A.Karimov  «Donishmand  xalkimizning  mustaxkam  irodasiga  ishonamiz» 
Toshkent – 2000 y. 
18. Garadja V.y.  Sotsiologiya relegiya. -M.: 1995 g. 
19. Xolbekov A.J. Sharq va Fap6 mutafakkirlarniig sosiologik karashlari.-T.: 1996 
y. 
20. Farfkev B.A. Sotsiologiya tarixi maruzalar matni. -T.: 1999 y. 
21. Istorii sosiologii Zapadnoy Yevropы i SShA. -M.: 1999 g.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Ta’lim va tarbiya sotsiologiyasi. 
 
G’arbda  ta’lim  sotsiologiyasiga  asos  solgan  olimlar.  Ta’lim  tizimining   
ijtimoiy funksiyalari. Iqtisodiy, siyosiy jarayonlar bilan aloqasi. 
 
 

Jamoatchilik fikri sotsiologiyasi. 
 
Jamoatchilik  fikri  xalq  istaydigan  narsani  bilishning  noorganik  uslubidir.                 
Demokratiya    fuqaro  o’z  fikrini  erkin  bayon  eta  olishi.  Ijtimoiy  guruhlarning 
mavjud ijtimoiy voqyelikka nisbatan baholovchi munosabatining shakllanishi. 
 
 
 
Empirik sotsiologik tadqiqotlar 
 
Sosiologik yo’naltirilgan ijtimoiy hodisa va jarayon tuzilmalari. Har qanday 
sosiologik  tadqiqot  obyeketi  tuzilma  xususiyati.  Emperik  sosiologik  tadqiqotlarda 
dasturning nazariy-usulibiy  chegarasi. 
 
Madaniyat va jamiyat sotsiologiyasi. 
 
Madina  tushunchasi  xx  asr  boshlaridan  sotsiologiya  alohida  yo’nalish 
sifatida. Yovvoyilik, varvarlik, sivilizasiya va har bir davr bir necha bosqichlardan 
iborat  ekanligini  ilmiy  asosladi.  Sivilizasiya  tushunchasini  birinchi  marta 
shotlandiyalik tarixchi va faylasuf A.Fyurgisson. 
 
Zigmund freyd va psixoanaliz sotsiologiyasi. 
 
Psixoanaliz  deb  atalgan  u  kashf  etgan  terapiya  usulining  mohiyati.  Freyd 
fikricha  katta  odamlarning  xulq-atvori.3.Uning  bolaligida  paydo  bo’lgan  istak 
ta’siri.  
 
 
Sotsiologiyada ijtimoiylashuv agentlari. 
Barcha  madaniyatlarda  oila  bola  uchun  asosiy  ijtimoiylashuv  agent 
hisoblanadi.  Keyinroq  esa  ijtimoiylashuvning  yanada  ko’plab  agentlari.3.Barcha 
madaniyatlarda ish joyi, ijtimoiylashuv jarayonlari o’taydigan eng muhim muhit. 
 
 
Din sotsiologiyasi. 
 
Din  barcha  mamlakatlarda  mustaqil  ijtimoiy  institut  sifatida  faoliyat 
ko’rsatib  kelmoqda.  O’zbekistonda  ham  din  ijtimoiy  institutlarning  muhim  turi 
sifatida  mustaqil  faoliyat  ko’rsatishga  harakat  qilmoqda.  Din  fuqarolik  jamiyatiga 
xos ijtimoiy hodisa. 
 
 
O’zbekistonda ochiq fuqarolik jamiyatining shakllanishi 
 

Fuqarolik  shakxsning  muayyan  davlat  qaramog’ida  bo’lishi.  Davlatga 
mamlakat  ichida  ham,  uning  tashqarisida  ham  mansub  ekan.  Hozirgi  jamiyatimiz 
tizimi ham ushbu tamoil asosida rivojlanmoqda. 
 
 
Xalqaro munosabatlar sotsiologiyasi 
 
Xalqaro  munosabatlar  xalqaro  siyosiy  munosabatlar.  Xalqaro  munosabatlar 
bu  ikki  yoki  undan  ortiq  mamlakatlar.  Turli  xil  siyosiy  va  nodavlat  tashkilotlar 
bilan  bo’lgan  aloqalardir.  Uning  faoliyati  xalqning  talab  va  ehtiyojlari.  Davlat 
manfaatlari, xalqaro normalar va qadriyatlar bilan bog’liq bo’ladi. 
 
Sotsiologiya fanining kelgusida rivojlanishi 
 
Sotsiologiya fanining obyekti. Odamlarning o’zaro aloqa munosabat. 
 
 
Samarqand sotsiologiya maktabining rivojlanishi. 
 
Sotsiologiya  ijtimoiy  taraqqiyoini  oldindan  ko’ra  olish.  Ayta  olish,  hatto 
bo’lg’usi oqibatlardan xabardor etish imkoniyati. Nazariy va amaliy fan. Yillarning 
boshida respublika ta’limi tizimiga sosiolog kadrlar tayyorlashga kirishildi 
 
 
Sotsiologiya fanining predmeti va obyekti. 
Sotsiologiya  fanining  obyekti,  odamlarning  o’zaro  aloqa  munosabatи,
 
sotsiologiya  jamiyat  individlarning  oddiy  yig’indisi  emas  balki,  bir-biriga  ta’sir 
qiluvchi, jamiyatni o’zgartiruvchi aql-idrokli ijtimoiy birligi. 
   
Sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiyot bosqichlari. 
Sotsiologiyani  fan  sifatida  tasavvur  etish,  Ijtimoiy  hayot  rivojlanish  qonuniyat, 
eradan  avvalgi  IV  asrdayoq  Yunon  faylasuflari  Avlotun,  Arastu,  Pratagorning 
asarlarida yoritilиши. 
 
 
Markaziy osiyo mutafakkirlarning sotsiologik qarashlari. 
Sharqda  al-xorazmiy  (780-850)  farobiylar  uyg’onish  davrining  ilk  vakillari, 
uyg’onish davri  bo’lib ilm-fan, madaniyat. 
 
Xix asr oxiri xx asr boshlarda sotsiologiyaning  
shakllanishi va rivojlanishi. 
 
Teologik bosqichda insonning g’ayritabiiy tushunchasi,  diniy 
tasavvurlar 
asosida metafizik bosqichda.   
 

Jamiyat, shaxs va guruh sotsiologiyasi 
Har  qanday  ijtimoiy  tizimning  bo’laklari  insonlar  hisoblanadi,  inson  avvalo 
shaxsdir, sotsiologiyada shaxsni barcha xilma-xilligi majmuida emas. 
  
 Institutlar, tashkilotlar va tizimlar sotsiologiyasi. 
Sotial tizim amal qiladigan ijtimoiy struktura, rasional, tabiiy va neorasional 
yondashuvlar, tashkilot va institutlarning turli xil o’ziga xos kesishma. 
 
  
Sotsial munsoabatlar sotsiologiyasi. 
  
Sotial  munosabatlar  tushunchasi,  Sotial  munosabatlarda  birdamlik, 
Insonlarning ijtimoiy taraqqiyot masalalarni hal qilishlaridagi hamkorligi. 
 
Iqtisodiy, ijtimoiy va sinfiy 
 munosabatlar. 
  
Sobiq  sovet  sotsiologiyasida  sinfiy  munosabatlar,  yangi  iqtisodiy 
munsoabatlarning tarkib topishi, mehnatning ijtimoiy muammolari.  
 
 
 
 
O’zbekistonning ijtimoiy  
taraqqiyoti. 
 Xalqimizning  ma’naviy  merosini  mustahkamlash  va  rivojlantirish,  insonning  o’z 
imkoniyatlarini  erkin  namoyon  qilish,  sodir  bo’layotgan  tub  siljishlar  dunyoning 
hozirgi qiyofasi. 
 
Sotsiologiyada ijtimoiy-etnik  
 munosabatlar. 
Hozirda  ijtimoiy  –  etnik  munosabatlar,  sotsiologiyasi  tahlilga  muhtojliri  
o’zbek etnosining shakllanishi.  
 
Mehnat va mehnat jamoalari sotsiologiyasi. 
Mehnat  sotsiologiyasi  maxsus  nazariya,  mehnat  sohasidagi  tadqiqotlarning 
xususiy prinsiplari, kategoriyalari va usullaridan foydalanish, mehnat sotsiologiyasi 
rivojlanishi. 
 
Oila va nikoh sotsiologiyasi 
Oila  va  nikoh  munosabatlari,  qadim  davrdan  boshlab  ilmy  tadqiqotlar 
manbai, sotsial tizimni tashkil etuvchi sotial institutlar. 
 
Ta’lim va tarbiya sotsiologiyasi. 
G’arbda ta’lim sotsiologiyasiga asos solgan olimlar. Ta’lim    tiziminingijtimoiy 
funksiyalari. Iqtisodiy, siyosiy jarayonlar bilan aloqasi. 

 
Жamoatchilik fikri sotsiologiyasi. 
       Jamoatchilik 
fikri 
xalq 
istaydigan 
narsani 
bilishning 
noorganik             
uslubidir.    Demokratiya    fuqaro  o’z  fikrini  erkin  bayon  eta  olishi.  Ijtimoiy 
guruhlarning  mavjud  ijtimoiy  voqyelikka  nisbatan  baholovchi  munosabatining 
shakllanishi. 
 
Empirik sotsiologik tadqiqotlar 
  
Sosiologik yo’naltirilgan ijtimoiy hodisa va jarayon tuzilmalari. Har qanday 
sosiologik  tadqiqot  obyeketi  tuzilma  xususiyati.  Emperik  sosiologik  tadqiqotlarda 
dasturning nazariy-usulibiy  chegarasi. 
 
 Madaniyat va jamiyat sotsiologiyasi. 
   
Madina  tushunchasi  xx  asr  boshlaridan  sotsiologiya  alohida  yo’nalish 
sifatida. Yovvoyilik, varvarlik, sivilizasiya va har bir davr bir necha bosqichlardan 
iborat  ekanligini  ilmiy  asosladi.  Sivilizasiya  tushunchasini  birinchi  marta 
shotlandiyalik tarixchi va faylasuf A.Fyurgisson. 
   
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dots.I. Negmatov DARS (Ma`ruza) 
 
 

ISHLANMASI 
 
 
Ma’ruza  dars  ishlanmasi  Ishtimoiy  ish  yo’nalishida  “Jamoatchilik  fikri 
sotsiologiyasi  ”  (Ma`ruza)  mavzusidagi  fanning  Jamoatchilik  fikri  sotsiologiyasi 
–  ijtimoiy  guruhlarning  ijtimoiy  ish  sohasidagi  ma'naviy,  tashkiliy  tajribalari  fani 
eng yangi fanlardan bo'lib, barcha fanlar singari o'z metodologiya va metodiga ega. 
Jamoatchilik  fikri  sotsiologiyasi  –  ijtimoiy  guruhlarning  mavjud  ijtimoiy 
voqyelikka  nisbatan  baholovchi  munosabatining  shakllanishi  va  amal  qilishi 
qonuniyatlarini  o’rganuvchi  fandir.  «Jamoatchilik  fikr»  atamasi  inglizcha  public 
opinion  so’z  birikmalaridan  olingan  bo’lib,  u  XVII  asrda  dastlab  Angliyada 
qo’llanilgan,  keyinchalik  boshqa  mamlakatlarga  o’tib,  XVIII  asr  oxiridan  boshlab 
keng  tarqalgan.  Jamoatchilik  fikri  xalq  istaydigan  narsani  bilishning  noorganik 
uslubidir. Demokratiya deganda, eng avvalo har bir fuqaro o’z fikrini erkin bayon 
eta olishi, matbuot erkinligi, e’tiqod erkinligi vash u kabilar tushuniladi. 
Darsda suhbat, kurgazmali qurollardan, muammoli usullardan foydalanib, 
doskaga sxemalar tasvirlandi va talabga muvofiq olib borildi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MA’RUZA  DARSI TAHLILI. 
 
MAVZU: “JAMOATCHILIK FIKRI SOTSIOLOGIYASI”.  
 
Darsning maqsadi. 
 

1.Jamoatchilik  fikri  xalq  istaydigan  narsani  bilishning  noorganik  uslubidir.                 
2.Demokratiya  fuqaro o’z fikrini erkin bayon eta olishi. 
3.Ijtimoiy  guruhlarning  mavjud  ijtimoiy  voqyelikka  nisbatan  baholovchi 
munosabatining shakllanishi. 
 
 Auditoriyaning tayyorgarligi. 
 
1)  Hamma talabalarni darsga qatnashganligi. 
2)  Xonada  doskaning  mavjudligi  chunki  ayrim  murakkab  terminlarni 
yozish. 
3)  O’qituvchida  «  Umumiy  sotsiologiya»  fanidan  ishchi  dasturning 
mavjudligi. 
I. 
Muammoli ma’ruzaning uslubi. 
Ma’ruzaning boshlanishi o’quv dasturiga mos keladi. Ma’ruza 80 minut 
davom etdi. Ma’ruzaning mazmuni O’zbekiston Respublikasi Davlat 
standartiga mos keladi. 
II. 
Ma’ruza o’quv materialiga berilgan savollarning bog’liqligi. 
 
1.Jamoatchilik  fikri  xalq  istaydigan  narsani  bilishning  noorganik  uslubidir.                 
2.Demokratiya  fuqaro o’z fikrini erkin bayon eta olishi. 
3.Ijtimoiy guruhlarning mavjud ijtimoiy voqyelikka nisbatan baholovchi 
munosabatining shakllanishi. 
Ma’ruzaning ijobiy tomonlari. 
1)  Ma’ruza O’zbekiston Respublikasi Davlat standartlariga mos keladi. 
2)  Ma’ruza  muammoli  xarakterga  ega  bo’lib,  xozirgi  davrning  dolzarb 
muammosiga bag’ishlandi. 
3)  O’qituvchi eng asosiy matnlarga urg’u berib o’tdi. 
4)  Ma’ruza talabalarni qabul qila olish ya’ni ularga tushunarli qilib o’tildi. 
5)  Doskada qiyin ilmiy terminlar yozildi. 
6)  O’qituvchi darsni oxirida adabiyotlarni nomma-nom aytib o’tdi. 
 
 YI Kamchiliklar. 
1)  Bitta talaba darsga kechikib keldi. 
VII. Vazifa. Har bir talaba mazkur fanni diqqat bilan tinglashi kerak  
 
O’quv –uslubiy kengash raisi:                    
dots.L.N.Jurayev