Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Shartnoma tannarxini kalkulyasiya qilishda xarajatlar tahlili. Har
bir shartnoma mahsulotning alohida birligini kalkulyasiya qilinishini 
anglatadi, shuning uchun har bir shartnoma buyicha xarajatlar 
buxgalteriya bosh kitobida alohida schyotda yig’iladi. 
Shu tufayli xarajatlar quyidagi modda turlari buyicha yig’iladi. 
1. Asosiy materiallar. 
2. Ishlab chiqarish xodimlarining ish haqi. 
3. Ishlab chiqarish qurilmalari uchun sarflar. 
4. Sub kontrakt (subshartnoma) buyicha sarflar. 
5. Egri xarajatlar. 
Kontraktga kiruvchi materiallar uz ichiga mahsus sotib olingan 
materiallarni olibgina qolmay, pudratchi omboridagi mahsulotni ham uz 
ichiga oladi. 
Material xarajatlarini tahlil qilishda qurilish maydonchasidan omborga 
ortiqcha materiallarning kelib tushishi va qaytarilishini hisobga olish 
qiyinligini inobatga olish kerak. Mahsulotlar sarflanishi hisobi 
tug’riligini va urnatilgan sarf normasini batafsil sinchiklab tekshirish 
zarur. 
Shartnomaga kiruvchi mehnat uchun sarflar, reja va xujjatlar tuzish 

---

31 
bilan bog’liq ofis ishini, bevosita zavoddagi ishlab chiqarish 
operasiyalarini va qurilish maydonchasidagi ishlarni uz ichiga oladi. 
Qurilish joyidagi barcha ishlarga shartnoma buyicha tug’ri mehnat 
sifatida qaraladi. 
Har xil maydonchalardagi quruvchilarning ish vaqtlari mahsus ish 
vaqtining hisobi tabellarida olib boriladi. Bunday mehnat bilan bohliq 
barcha xarajatlar shartnoma hisobiga yoziladi. 
Materiallar va mehnatdan tashqari shartnoma buyicha tug’ri xarajatlar 
ham mavjud. Ularga subshartnoma buyicha ishlar va ishlab chiqarish 
qurilmalari uchun sarflar kiradi. 
Ishlab chiqarish qurilmalari va jihozlari uchun xarajatlar maxsus ushbu 
shartnoma uchun qilingan bulishi mumkin yoki ijarachi foydalanishi 
uchun berilgan bulishi mumkin. 
Agar ishlab chiqarish qurilmalari va jihozlar ushbu shartnoma uchun 
maxsus sotib olingan bulsa, unda sotib olingan jihozlarning tannarxi 
butunlay shartnoma hisobiga utadi. 
Agar ishlab chiqarish qurilmalari va jihozlar boshqa shartnomalarga 
berilsa, unda ularning hisobdan chiqarilgan qiymati dastlabki 
shartnomada qoladi, qolgan summa esa yangi shartnomaga utadi. 
Ishlab chiqarish qurilmalari ma’lum bir shartnoma buyicha foydalanish 
uchun ijaraga olingan bulishi mumkin. Ushbu holatda kompaniya bu 
ishlab chiqarish qurilmalariga egalik qilaolmasligi uchun ijara summasi 
shartnoma hisobiga kuchiriladi. 
Yirik shartnoma yoki ma’lum bir ish turi buyicha mutaxassis faoliyati 

---

32 
bilan bog’liq shartnoma bulsa korxona subpudratchilarni jalb qilishi 
mumkin. Subpudratchining hamma bajargan ishining tannarxi 
shartnomaning tug’ri xarajati sifatida qaralib shartnoma hisobiga olib 
boriladi. 
Ko’plab pudratchilar uz xarajatlarini alohida shartnomalar buyicha 
taqsimlamaydilar, chunki ular odatda tug’ri xarajatlarga nisbatan muhim 
hisoblanmaydi. Lekin, alohida hollarda shartnoma buyicha egri 
xarajatlar alohida shartnomalar urtasida korxona uchun belgilangan usul 
buyicha taqsimlanishi mumkin. 
Har bir shartnomaning qiymati ijrochi va mijoz urtasida kelishib olinadi 
va u shartnoma qiymati hisoblanadi. Agar shartnomalar yirik buladigan 
bulsa, pudratchi mijozdan bajargan ish hajmi va shartnoma qiymatiga 
mos ravishda oraliq tulovlarni olishi mumkin.
Ushbu hollarda shartnomaning bajarilgan ishi buyicha buyurtmachining 
eksperti xulosa beradi, unda shartnomaning jami qiymatidan bir qismi 
aniqlanadi va u ijrochiga bajargan ish hajmiga muvofiq ravishda 
tulanishi mumkin. Ijrochi uz navbatida buyurtmachiga oraliq tulov 
summasi uchun schet faktura beradi.
Shartnomaning bajarilish davrida ijrochi odatda ekspert xulosasida 
kursatilgan qiymatning bir qismini oladi. Buyurtmachi ishlab qoladigan 
qolgan summa ijrochiga shartnomani bajarilishi bilan va deffektlarni 
tuzatishi bilan (agar ular bulsa) tulab beradi.