Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Tovar partiyasi tannarxini kalkulyasiya qilishda xarajatlar tahlili 
va baholanishi. Ko’plab kompaniyalar tannarxining namunaviy
kalkulyasiyasini tovar partiyasi tannarxini kalkulyasiyasi bilan 
birlashtirib yuboradi. 
Bunday holatlar mijozning texnologik talabiga muvofiq mahsulot 
yig’imini amalga oshiruvchi korxonalarda uchraydi. Shu bilan birga 
mahsulot yig’ish, ya’ni konstruksiyaning uzi bir qator komplektlovchi 
detalladan tashkil topadi, ya’ni kompleklovchi detallar partiyasi 
tayyorlanib 
hamma 
xarajatlar 
mahsus 
buyumlar 
partiyasining 
kalkulyasiya qaydnomasida hisobga olinadi. 
Komplektlovchi buyumlar tayyorlanishi tugashi bilan buyurtma-
naryad yopiladi va tayyorlangan mahsulot tayyor detallar omboriga jami 
buyum partiyasi urtacha tannarxda topshiriladi. 
Mijozning ma’lum bir ishiga buyurtma-naryad tuziladi. 
Tovar partiyasi tannarxini kalkulyasiyasi buyicha xarajatlarni tahlil 

---

29 
qilayotganda ushbu buyurtma partiyasi uchun zarur detallar hajmini 
tug’riligini aniqlash kerak. Uning uchun quyidagilar urganiladi: 

istemol miqdori; 

mahsulotlarni saqlash va foydalanishga tayyor qilish xarajatlari; 

ishlab chiqarish tizimini buzish va urnatish uchun zarur vaqt; 

ishchi kuchi, xizmat va stanoklarning boshqa mahsulotga nisbatan 
unumdorligi (POM). 
Partiyaning optimal miqdorini dastlabki hisobini quyidagilar asosida 
amalga oshirish mumkin: 
- bir birlik mahsulot eng past tannarxini aniqlash maqsadida
partiyalarning har xil miqdori buyicha mahsulot birligi tannarxini 
kalkulyasiya qilish tahlili; 
- ishlab chiqarilgan tovarlarni partiyalarini saqlash buyicha ularni ishlab 
chiqarish xarajatlariga nisbatan tahlili; 
- partiyani optimal miqdorini hisobi (POM), quyidagi formula buyicha 
amalga oshiriladi 
2 X 
u 
T 
y 
POM = 2 --------------
X
s
bunda: T
y
 – yillik talab
X
u 
– buzish va urnatish sarfi 
X
s
 - saqlash sarfi. 
Tovarlar partiyasi tannarxining kalkulyasiyasida xarajatlarni tahlil 

---

30 
qilishning keyingi bosqichi bulib, har bir tovar partiyasining tannarxini 
urganish hisoblanadi. Bu alohida xarajat turlari: urnatish, stanoklarni 
ishga tushirish va zahiralarni harakati buyicha zahiralar darajasini 
saqlanishini rejalashtirish maqsadida amalga oshiriladi, shuningdek har 
bir tovar partiyasi rentabilligining darajasini saqlash uchun ham 
qo’llaniladi.