-
53
-
xarajatlariga ta’sir kiluvchi omillarini xar tomonlama urganib, shu asosda ish
yuritmokdalar.
Yangi bozor tizimi isloxotlarni amal kilishi iqtisodiyotida juda muxim
sanalmokda va ahamiyati ortib bormokda. X,ar bir korxona o’z oldiga xarajatlarni
pasaytirish, unga ta’sir etuvchi omillarni tahlil kilishni ustivor vazifa kilib kuyish
kerak, Ana shundagina iqtisodiyot yuksaladi, ishlab chiqarish tarakkiy etdi.
Doimiy va o’zgarmas xarajatlarini kuyida to’g’ri va egi xarajatlarga bog’liqligini
ko’rishimiz mumkin.
2.2.1-chizma
Ishlab chiqarish xarajatlar tasniflanishi
3
’ Муаллиф томонидан тайёрланди.
Doimiy xarajatlar
O’zgaruvchan xarajatlar
i
V
i
V
To’g’ri
xarajatlar
=> -Amartizasiya (ishlab
chiqarishda)
-Ish xaqi (asosiy ishlab
chiqarishda)- vaktbay
-Xom ashyo va materiallar -Savdo
agentlariga komissionlar -
Transport xarajatlari -Elektr
energiya (kuchli tok) -Ish xaqi
(asosiy ishlab chiqarishda) -ishbay
Egri
xarajatlar
=> -Amartizasiya
(Mahsulot urashda) -Ish
xaqi (Boshqaruv
buginlarida, savdo
agentlari)
-isitish uchun issiklik
energiyasi.
- Yordamchi ishlab chiqarish
stanoklari uchun elektr energiya.
Doimiy xarajatlar ishlab chiqarish xajmining o’zgarishiga bog’liq emas.
Quyidagi chizmada doimiy xarajatlar va ishlab chiqarish xajmi orasidagi
bog’liqlikni ko’rishimiz mumkin.
-
54
-
2.2.2.-чизма
Ishlab chiqarish xajmi . Masalan: ma’muriy va Boshqaruv xarajatlari; amartizasiya
ajratmalari; ijara to’lovlari; mol-mulk soligi va Boshqa xarajatlar. O’zgaruvchan
xarajatlar ishlab chiqarish xajmining o’zgarishiga
2.2.3.-chizma
bog’liqdir. Quyidagi chizmada o’zgaruvchan xarajatlar va ishlab chiqarish xajmi
orasidagi bog’liqlikni ko’rishimiz mumkin.
Ishlab chiqarish xajmi O’zgaruvchan xarajatlar ishlab chiqarish xajmining
o’zgarishiga proporsional xisoblanadi. Ya’ni mahsulot qancha ishlab chikarsa,
o’zgaruvchan xarajatlar shunga mos ravishda oshadi va aksincha, ishlab chiqarish
xajmi kamaysa, o’zgaruvchan xarajatlar xam shunga mos ravishda kamayadi.
Bundan tashqari shartli o’zgarmas xarajatlar xam mavjud. Bunday xarajatlar
ishlab chiqarish xajmining ma’lum bir mikdorigacha o’zgarmay, keyin bosqich ma
bosqich o’zgarib boradi. Quyidagi chizmada shartli o’zgarmas xarajatlari va ishlab
chiqarish xajmi urtasidagi o’zaro bog’liqlikni ko’rishimiz mumkin.
2.2.4.-chizma
|
