sanoat korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish tannarxi tahlili
- 61 - mehnatni korxonaning ichida uyushtirishni yaxshilash mahsulot tannarxini
pasaytirishning ta’minlovchi omillari bo’lib hisoblanadi. Masalan, texnika taraqqiyoti
mahsulot tannarxini pasaytirishning barcha manbalariga ta’sir ko’rsatadi. Ishlab
chiqarishni elektrlashtirish va elektronizasiyalash hamda kompleks avtomatlashtirish,
ximiyalash mahsulot tayyorlash uchun sarflanadigan solishtirma xarajatlarni
kamaytiradi.
Har bir korxonada mahsulot tannarxini pasaytirish darajasini hisoblash uchun
eng avvalo undagi rezervlarni, ya’ni foydalanilmayotgan imkoniyatlarni aniqlash
kerak. Ular ko’zga tashlanadigan, yuzaki, juda murakkab, ko’z ilg’amaydigan
bo’lishi mumkin. Faqat chuqur, har taraflama iqtisodiy-texnik tahlildan keyin ularni
aniqlash, topish mumkin bo’ladi.
Rezervlar har xil belgilarga qarab guruhlarga ajratilishi mumkin. Ular eng
avvalo to’planish joyiga qarab ichki ishlab chiqarish va tashqi rezervlarga ajraladi.
Tashqi rezervlarga tarmoqlar bo’yicha rezervlar, regional (hududiy) va tabiiy-
ekologik rezervlar kiradi.
Rezervlar safarbar etilishi muddati bo’yicha joriy va istiqbolli rezervlarga
ajraladi.
Rezervlarni ishlab chiqarish jarayonlarining elementlari bo’yicha ham
guruhlarga bo’lish mumkin. Bunday rezervlarga mehnat, moddiy va asosiy
fondlardan foydalanish rezervlari kiradi.
Korxona yoki tarmoq faoliyatini tahlil etish uchun rezervlarni ikkiga bo’lib
ko’rish mumkin:
- tashkiliy-texnikaviy rezervlar;
- ijtimoiy-iqtisodiy rezervlar.
Mana shu yuqorida keltirilgan barcha rezervlar, ya’ni foydalanilmayotgan
imkoniyatlarni safarbar etish, ishga solish hamda shu asosda tannarxni keskin
pasaytirish uchun bir qator omillardan keng foydalanish va ularni hisoblab chiqish
kerak. U ishning metodikasi, usulini “Korxonalar faoliyatini tashkil etish,
rejalashtirish
va
boshqarish”
fanidan
o’qiladigan ma’ruzalarda, amaliy