- 62 - mashg’ulotlarda chuqqurroq va har tomonlama tushuntirib beriladi.
Mahsulot tannarxini rejalashtirish mehnat, moddiy va moliyaviy mablag’lardan
oqilona foydalanish asosida ishlab chiqarishning yuqori samaradorligiga erishishga
qaratilgandir. Tannarx rejasi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga oladi:
1. Mahsulot tannarxini pasaytirish rejasi;
2. Mahsulot tannarxini kalkulyasiya etish;
3. Ishlab chiqarish xarajatlari smetasi;
4. Tovar va sotiladigan mahsulot tannarxining hisobi.
Tannarx rejasi, ikki bosqichda ishlab chiqiladi. Birinchi bosqichda, eng avvalo,
hisobot yilida rejalarning bajaralishi tahlil etiladi, mahsulot tannarxini pasaytirish,
foyda va rentabellikni oshirish rezervlari aniqlanadi va aniqlangan rezervlardan
foydalanish tadbirlari belgilanadi, reja loyihasi ishlab chiqiladi. Ikkinchi bosqichda
esa rejaning uzil-kesil loyihasi ishlab chiqiladi va bu reja topshiriqlari korxona
bo’limlariga yetkaziladi.
Mahsulot tannarxi va uni pasaytirish topshiriqlari davlat va korxona rejasida
yuqoridan belgilanmaydigan, aksincha, korxonalarning o’zida hisob qilinadigan
ko’rsatkich
hisoblanadi.
Shunga
qaramay,
mahsulot
tannarxi
sanoat
ko’rsatkichlaridan biri bo’lib qolaveradi. Chunki sanoat mahsuloti tannarxini
pasaytirish ishlab chiqarishning rentabellik darajasini oshirish rezervlaridan biri
hisoblanadi. Mahsulot tannarxi qanchalik past bo’lsa, albatta, boshqa shart-sharoitlar
bir xil bo’lgan holda (masalan, xuddi o’sha mahsulotning narxi barqaror bo’lganda)
uni Sotishdan kelgan foyda ham shunchalik ko’p bo’ladi.
3.2. Sanoat korxonalarida mahsulot tannarxini pasaytirish yo’llari Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarining
uzluksiz
pasayishi
bozor
iqtisodiyotida ishlab chiqarish usulining konuniyatidir. U Mehnat unumdorligining
tuxtovsiz o’sishi, Mehnatkashlar madaniy, texnikaviy darajasini yuksalishi, moddiy
va Mehnat resurslaridan rasional foydalanish, Xo’jalik yuritish usullarining
takomillashtirishi bilan ta’minlanadi.
