qo‗shiq aytgisi kelardi.
c) Kimki dalalarga tez-tez chiqib tursa tanasiga quvvat yuguradi.
d) Shahnoza, guruhimiz sardori, o‗ta aqlli va chiroyli.
Testlar javoblari tekshiriladi va tahlil qilinadi, 5- savolga o‗quvchilar nazdida
ikkita kalit varianti – b va d to‗g‗ri kelishi mumkin.
3. O‗qituvchi peshtaxtaga “Nima uchun?” savolini yozadi. Guruhlar U dam
yig‗lagisi, dam kulgisi, dam butun kechani ostin-ustun qilib qo‗shiq aytgisi
kelardi va Shahnoza, guruhimiz sardori, o‗ta aqlli va chiroyli gaplarini tahlil
qiladilar. Guruhlar 5 daqiqa mobaynida umumiy xulosaga kelishlari va uni
e‘lon qilishlari zarur, ya‘ni berilgan ikki gapdan qaysi biri sodda gap ekanligini
aytishlari zarur. ―Voqelik‖ guruhi vakillarining umumiy javobi taxminan
quyidagicha: ―1-gap
(U dam yig‗lagisi, dam kulgisi, dam butun kechani ostin-
ustun qilib qo‗shiq aytgisi kelardi) ravishdosh o‗ram va uyushiq bo‗lak orqali
murakkablashgan sodda gap bo‗lsa, 2-gap (Shahnoza, guruhimiz sardori, o‗ta
38
aqlli va chiroyli) uyushiq va ajratilgan bo‗lak orqali murakkablashgan sodda
gap‖,- degan xulosani beradilar.
4. Shundan so‗ng xulosani o‗zingiz chiqaring nazdida ―savollar zanjiri‖ni
keltiradi:
Kesimlari ohang yordamida shakllantirilgan qo‗shma gapga misol
keltiring.
―Muammo‖guruhining javobi quyidagicha:
• Ikki va undan ortiq asosli gaplar, ular mazmunan va garammatik jihatdan
bog‗langan.
• Qo‗shma gapni tashkil etgan har bir sodda gap kesimi kesimlik shakllari
orqali shakllangan bo‗lishi zarur.
• Zamon, shax-son, mayl qoshimchalari, bog‗lamalar va ohang.
• Hayot go‗zal.
• U aqlli va bilimdon kabi.
Guruhlar xulosani o‗zlari chiqarishadi: ―Shahnoza, guruhimiz sardori, o‗ta aqlli va
chiroyli‖gapi qo‗shma gap, ―aqlli va chiroyli‖ uyshiq kesim emas, balki alohida
kesimlik shakli (ohang) bilan shakllangan kesimlardir, ya‘ni teng ―aqllidir va
chiroylidir‖.
5. Adabiyotga nazar... Ushbu qismda Hazrat Rumiyning ―Ko‗ngil oynasi‖ masali
o‗qib eshittiriladi. Unda ilgari surilgan g‗oya xususida fikr yuritadilar. Bunda
guruh sardori guruh a‘zolariga “Nuqtayi nazaring bo„lsin” da‘vatini beradi.
Qanday gap
qo‘shma gap?
Qo‘shma gap
kesimi qanday
holatda bo‘ladi?
Kesimni
shakllantiruvchi
vositalarni
sanang.
Ohang
yordamida
shakllantirilgan
kesimga misol
keltiring.
39
―Nega bir xonada chizilgan, ko‗zni qamashtiruvchi go‗zal rasmlar solgan
xitoyliklar emas oddiygina qilib, devorlarni oqqa bo‗yagan rimliklar ushbu
bellashuvda g‗olib bo‗lishdi, muallif nima demoqchi, qanday g‗oyani ilgari
surgan‖ savoli o‗rtaga tashlanadi. Guruh talabalari o‗z fikrlarini bildiradilar,
fikrlarga munosabat bildiradilar. Ushbu jarayonda har qanday fikr inobatga
olinishi lozim, talabalar asosliroq fikrlar ta‘sirida o‗z fikrlarini o‗zgartirishlari
mumkin. Guruhlar umumiy qarorga keladilar va uni A3 formatdagi qog‗ozda
aks ettiradilar.
6. Har bir guruh uch qismga bo‗linib, ularning ikki qismi guruhlarga tarqatiladi.
Yangi tuzilgan guruhlar o‗zaro ―fikr bahsi‖ni davom ettiradilar va yakdil
xulosaga kelganliklarini e‘lon qiladilar. Ushbu bosqichda o‗qituvchi “FSMU”
metodini qo‗llab oladi.
Fikringizni bayon eting
Sabab keltiring
Misol keltiring
Umumlashtiring
Misol keltiring qismida talabalardan xuddi shu masalga o‗xshash, unda ilgari
surilgan g‗oyaga monand biror adabiy asarni, janridan qat‘iy nazar, misol
tariqasida keldiring.
―Yechim‖ guruhi to‗ldirgan javob varaqasi:
Fikringizni bayon eting
Masal
majoziy
tarzda
ma‘no
tanishimoqda, rasmlar chizilgan xona
bu inson ko‗ngli, ko‗ngil oq rangdek
musaffo va toza bo‗lishi lozimligi
xususida aytilgan.
Sabab keltiring
Turli rangga bo‗yangan xona singari
insonlar ham turlicha bo‗lishi, niqoblar
kiyib ikkiyuzlamachilik qilishi mumkin,
40
bunday insonlardan saqlanish lozim.
Misol keltiring
―Badaviy va uning sovg‗asi‖masala,
―Mukofot va jazo‖ hikoyati kabi.
Umumlashtiring
Kishining ko‗ngli sof va toza bo‗lishi
kerak.
O‗qituvchi bildirilgan fikrlarni umumlashtirish maqsadida Hazrat Rumiyning
o‗gitlarini keltiradi: ―ikki yuz xil rangga bo‗yanmoqdan ko‗ra rangsizlik
yaxshiroq…‖
7. Adabiyot bilan hamfikr bo‗lib olganimizdan so‗ng, asosiy topshiriqqa o‗tamiz.
Dostları ilə paylaş: |