Alisher navoiyning farhod va shirin dostonini 9- sinflarda organilishi



Yüklə 304,56 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/22
tarix02.01.2022
ölçüsü304,56 Kb.
#41466
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22
alisher navoiyning farhod va shirin dostonini 9- sinflarda organilishi

  

 

Buyuk Navoiyning xizmatlari shundaki, dostonni yaratishda o‘z idealini 

faqat Farhod siymosidagina emas, ayol zotining barcha go‘zalliklarini, jasoratini, 

pok sevgisini o‘zida mujassamlashtirgan Shirin obrazini hayotiy, jitimoiy, 

ma’naviy timsolini yaratadi. Alisher Navoiy tasvirida Shirin Mehinbonu 

tarbiyasidagi malika. U har jihatdan: zohiriy, botiniy, ma’naviy va ma’rifiy 

                                                 

25

 Бадриев Ф., Худойбердиев А. Алишер Навоийнинг “Фарҳод ва Ширин” достони ҳақида // Til va adabiyot 



ta`limi. 2011, 8-сон, 58-б. 

26

 Эркинов С. Шарқ адабиётида Фарҳод қиссаси. –Т.: “Фан”. 1985, 36-37-б. 



 


 

55 


 

jihatdan ham go‘zal va beqiyos.Shuning uchun shoir Shirin siymosi – portretini 

shunday bir mahorat bilan chizadiki, uni o‘qigan kishining ko‘zi o‘ngida bu timsol 

butun borligi bilan namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari uning ma’naviy – ma’rifiy 

saviyasi ham ana shunday go‘zal va yuksak darajada. Shuning uchun uning 

atrofidagi o‘n qiz — Dilorom, Diloro, Diloso, Gulandom, Sumanbu, Sumanso, 

Parichehr, Parivash va Paripaykarlar ham Shiringa munosib bo‘lib, biri she’riyat, 

biri musiqa, biri mantiq, biri hay’at, biri tarix, biri hisob, biri muammodonlikda 

tengi yo‘q foziladirlar: 

 

 



Bu fanlada bular bir – biridin ahsan, 

 

 



Yuz ul fanliq aro har qaysi yak fan. 

Bunda Alisher Navoiy Mehinbonu saroyidagi ajoyib bir ijodkorlik va bilimdonlik 

muhitini tasvirlaydi. Buning sababini esa Mehinbonuning o‘zida ko‘radi: 

 

 



Mehinbonu ki donishparvar erdi, 

 

 



Bilik ahlig‘a shohi sarvar erdi. 

“Farhod va Shirin”dagi bu tasvir Shirin kabi komil insonlarni yetishtiruvchikomil 

sharoitni ham nazarda tutadi. Shunday bo‘lganda faqat erkaklargina emas, balki 

ayollar ham o‘z qobilyatlari va imkoniyatlarini har tomonlama yuzaga chiqara 

oladilar. Bu esa Alisher Navoiyning orzusi va asosiy maqsadi hamdir. Shuning 

uchun Alisher Navoiy tasviridagi Shirin o‘z taqdirini o‘zi hal qiladigan erkin 

shaxs. Bu holat quyidagi lavhada yaqqol ko‘zga tashlanadi: Shirinning dovrug‘ini 

eshitgan Xusrav unga sovchi yuboradi. Bu haqida Shiringa aytganlarida, u shunday 

javob beradi: 

 

 



 

Manga ne yoru ne oshiq havasdur, 

 

 

 



Agar men odam o‘lsam ushbu basdur. 

 

 



 

Agar Bonu iloji bilsa, qilsun, 

O‘zumni o‘ltururmen, yo‘qsa bilsun.

27

 



 

Umumta’lim maktablarida asarni o‘qitishda, asardagi yetakchi qahramonlar 

xarakterini ochishda o‘qituvchi turli savollar bilan o‘quvchilarga murojaat qilishi 

                                                 

27

  Валихўжаев Б. Мумтоз сиймолар.I жилд. – Т.: “Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси” нашриёти. 2002, 



160-161- б. 

 



 

56 


 

mumkin. Masalan, asardagi yetakchi qahramonlardan ikkitasining obrazlari uchun 

materiallar to‘plang. Ularni quyidagi jadvalga moslashtiring: 

 

Portret tasviri 



 

Eng muhim 

tasvir 

vositalari 

 

Qahramonlarning 



ichki 

kechinmalari 

tasviri 

 

 



 

 

 



 

 

   



Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonining obrazlar tizimi tahlili uchun 

quyidagi materiallarni tayyolang: 

1.

 

Asardagi eng muhim portret tasvirlarini kartochkalarga oling. 



2.

 

Ulardan dars jarayonida foydalanish yo‘llari haqida gapirib bering. 



3.

 

Qahramonlarning bir – birlariga nisbatan bildirgan fikr – mulohazalarini 



o‘rganing. Bunda ularning qanday xislatlari namoyon bo‘ladi. 

4.

 



Dostondagi diolog va monologlarning ayrim obrazlar o`ziga xos 

xususiyatlarini ko‘rsatib berishdagi o‘rni va ahamiyatini izohlab bering. 

5.

 

“Farhod obraziga tavsif” mavzusi uchun inshoning qisqa va 



kengaytirilgan rejalarini tuzing. 

Umumiy o‘rta ta`lim maktablari uchun Adabiyot dasturida quyidagi ko‘rsatmalar 

berilgan: “Farhod va Shirin” dostonining “Xamsa”da tutgan o‘rni. Farhod va Shirin 

obrazlarining tahlili va talqini. Ular yuksak insoniy fazilatlarning badiiy mujassami 

sifatida Farhoddagi mardlik, jasorat, oqillik, sevgida sadoqat va vafodorlik 

xislatlarining aks etishi. Shirin go‘zal va oqila malika timsoli sifatida. Dostonning 

badiiy xususiyatlari”. 

 

Ushbu talablarni bajarish uchun, xususan, Farhod va Shirin obrazlarining 



to‘liq o‘zlashtirilishi uchun qanday topshiriqlar bergan ma’qulroq edi. Bu haqida 

har bir o‘qituvchi o‘z mahorati bilan javob beradi. Farhod obraziga tavsif berish 

uchun uning portreti tasvirlangan o‘rinlar ham yordam beradi. Doston matnidan 

shunday o‘rinlarni belgilangki, har bir tasvirning dostondagi badiiy – estetik 




 

57 


 

vazifalarini aniqlasin. Shirin tasvirida adib ko‘plab tasvir vositalaridan 

foydalangan. Ularni aniqlab, guuhlashtirish va vazifalarini izohlash ham katta 

natijalar berdi.  

 

Alisher Navoiy Farhodni barcha go‘zal insoniy fazilatlar bilan bezab 



kitobxonga taqdim etgan. Poklik insonning komilligini belgilaydigan asosiy sifat 

deb hisoblagan adib Farhodni quyidagicha ta’riflaydi: 

 

 

 



Demonkim ko‘ngli pok – u, ham ko‘zi pok, 

 

 



 

Tili pok – u, so‘zi pok – u, o‘zi pok, 

 

 

 



Muningdek diynati pokiza loyiq, 

 

 



 

Duosin aytibon poki xaloyiq. 

 

Badiiy adabiyot insonning ruhiy, ma’naviy dunyosini boyitishi, ezgulikka 



chorlashi, ta’sirchanligi bilan ajralib turadi. Zero, Alisher Navoiy o‘z orzu – 

istaklari hamda ideallarini Farhod va Shirin, Layli va Majnun, Iskandar, Axiy 

singari qahramonlariga singdirgani bejiz emas. “Farhod va Shirin” dostonining 

syujeti, kompozitsion qurilishi, obrazlar qiyofasi, tasvir vositalaridagi xalq og‘zaki 

ijodiyoti izlari Navoiyning xalqning bu bebaho xazinasiga katta boylik sifatida 

qaraganligini ko‘rsatadi. Alisher Navoiy ishqiy sarguzasht qissalarning an’anasi 

doirasida ijtimoiy – siyosiy masalalar borasida ham keng ko‘lamda bahs yuritish 

imkoniyatini kashf etadi. Adib shu maqsadda Farhod obrazining tarixini yaratishni 

maqsad qilib qo‘yadi va dostonda hamma diqqatini Farhodning tug‘ilishidan 

boshlab uning murakkab sarguzashtlarini tasvirlashga qaratadi. 

 

   



Yüklə 304,56 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin