Alisher navoiyning farhod va shirin dostonini 9- sinflarda organilishi
Yüklə 304,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
58
XULOSA “Farhod va Shirin” Alisher Navoiyning epik poeziya sohasidagi alohida katta muvaffaqiyatidir. O‘zbek, fors – tojik, ozarbayjon adabiyotlarida ishqiy sarguzasht qissalar uzoq tarixga ega bo‘lib, ishqiy mojarolar bilan to‘lib – toshgan bunday manzumalar asosida muayyan g‘oyaviy niyatni ifodalaydigan asarlar yaratish katta mahorat sanalgan.
Navoiy o‘zining doston ustidagi ishida epik poeziya an’analari ichiga chuqur kirib boradi, o‘rni bilan ularga tanqidiy munosabatda bo‘ladi. “Farhod va Shirin” asosiy e’tibori bilan ishqiy – romantik dostonchilik an’analari asosida yaratilgan bo‘lsada, shoir bu doirada cheklanib qolgan emas. O‘quvchi dostonda mifologik lavhalar (Farhodning Oinai iskandariy sirlarini bilish uchun Yunonga otlanib, og‘zidan o‘t chiqarib turuvchi ajdaho va “Avesto”da zulmat ramzi sifatida gavdalangan Ahramanga qarshi kurashi)ni ko‘radi. “Farhod va Shirin” dostonining syujeti, kompozitsion qurilishi, obrazlar qiyofasi, tasvir vositalaridagi xalq og‘zaki ijodiyoti izlari Navoiyning xalqning bu bebaho xazinasiga katta boylik sifatida qaraganligini ko‘rsatadi. Alisher Navoiy ishqiy sarguzasht qissalarning an’anasi doirasida ijtimoiy – siyosiy masalalar borasida ham keng ko‘lamda bahs yuritish imkoniyatini kashf etadi. Adib shu maqsadda Farhod obrazining tarixini yaratishni maqsad qilib qo‘yadi va dostonda hamma diqqatini Farhodning tug‘ilishidan boshlab uning murakkab sarguzashtlarini tasvirlashga qaratadi. Shu tarzda asarda keltirilgan har bir masalaning qo‘yilishi va izchil hal etilishiga zamin yaratadi.
Alisher Navoiy faqat so‘z san’atining buyuk namoyondasi, olamshumul ahamiyatga molik bo‘lgan ijodkorgina emas, ta’lim – tarbiya sohasida jiddiy fikrlarni bildirgan, bu sohada nazariy fikrlarni aytish bilan cheklanmasdan, katta hajmdagi amaliy faoliyat bilan shug‘ullangan benazir mutafakkir hamdir.
“Mahbub ul-qulub” asarida bilim olib mustaqil mushohada yurita olmaydigan insonni “ustiga kitob ortilgan eshak”ka qiyoslaydi va “nodon” deb ataydi. Shuningdek, ulug‘ shoir asarida o‘quvchini chiroyli yozuvni, yozma nutq malakasini egallashga undaydi. U yod olish usulining imkoniyat va afzalliklarini targ‘ib qildi. Jumladan, Farhod haqida gapirib: 59
Agar bir qatla ko‘rdi har sabaqni,
Yana ochmoq yo‘q erdi ul varaqni.
…O‘qub o`tmak, uqub o‘tmak shiori,
Qolib yodida sahfa – sahfa bori, ─ degan misralarni bitadi.
Bugungi yoshlarimiz qiyofasida ham Navoiy idealidagi Farhodga xos xislatlar mavjud desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Chunonchi, yoshlarimizning bunyodkorlik ishlari, asriy tog‘larni zabt etishi, yer qa’ridan oltin qazib olishi, osmono‘par imoratlarni qurishi, mamlakatni bog‘u bo‘stonga aylantirishi, ilm – fan bobida dunyo olimlarini hayratda qoldirishi Navoiy orzularining hayotiy va real ekanligidan dalolatdir. Navoiy nafaqat o‘zbek adabiyotida, balki jahon adabiyotidagi eng yorqin siymolardan biridir. Bu buyuk bobokalonimiz qoldirgan ulkan merosda olam va odamga bog‘liq bo`lgan hodisalar favqulodda teran nigoh bilan tahlil etilgan. Ularda inson mohiyati, uning ijtimoiy vazifasi, burch va mas’uliyatlari, imkoniyat va ojizliklari yuksak badiiy ohanglarda tasvirlangan. Prezidentimiz I.Karimov ta’kidlaganidek, “O‘zbek xalqi ma’naviy dunyosining shakllanishiga g‘oyat kuchli va samarali ta’sir ko‘rsatgan ulug‘ zotlardan biri — bu Alisher Navoiy bobomizdir. Biz uning mo‘tabar nomi, ijodiy merosining boqiyligi, badiiy dahosi zamon va makon chegaralarini bilmasligi haqida doimo faxrlanib so‘z yuritamiz. Alisher Navoiy xalqimizning ongi va tafakkuri, badiiy madaniyati tarixida butun bir davrni tashkil etadigan buyuk shaxs, milliy adabiyotimizning tengsiz namoyondasi, millatimizning g‘ururi, sha`nu sharafini dunyoga tarannum qilgan o‘lmas so‘z san’atkoridir”.
Alisher Navoiy ijodining qimmati adabiyotshunos olimlar tomonidan atroflicha o‘rganilgan. Shuning uchun adabiyot darslarida mavzuni bayon etish, asar mazmuni haqida gapirish, qahramonlar sarguzashti, kurashini hikoya qilish, obrazlarni ijobiy yoki salbiyga ajratishning o‘zi yetarli emas. Aslida yozuvchining (ijodkorning) ichki olami, dunyoni talqin etishi, hayot voqealarini bayon etish san’ati, jamiyatga munosabati, eng muhimi, san’at vositasida kitobxonni ezgulikka, yuksaklikka yetaklashi, poetik mahorati, ijodiy metodi, falsafiy – estetik qarashlarini topa olish, uni o‘rganish badiiy asarda mavjud bo‘lgan yangi olam,
60
yangi dunyo kishisining xarakterini topa olish va uni kitobxonga yetkaza olish san’atiga ega bo‘lgan o‘qituvchigina o‘quvchiga madaniy, ma’naviy oziq bera oladi va uni ijodiy fikrlashga undaydi. Adabiyot o‘qituvchisi Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror”, “Farhod va Shirin”, “Layli va Majnun”, “Sab`ai Sayyor”, “Saddi Iskandariy” dostonlarini tahlil qilar ekan, uni bugungi kun bilan bog‘lashi zarur. Bugun Navoiy orzu qilgan qahramonlar mustaqillik davrida qurilgan koshonalarda hayot kechirmoqdalar, yuksak maqsadlar sari intilmoqdalar. Demak, Navoiyni anglash u yaratgan asarlari mazmunini o‘rganishgina emas, balki bugungi kun qahramonlarining vatanparvarligi, mehnati, bilimi, iste‘dodi bilan yuzaga kelgan mo‘jizalarni anglash hamdir.
Yüklə 304,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|