Eti̇ka və gender: Sosi̇al-əxlaqi̇ davranişin təhli̇li̇ 66 göz qapanarsa nə ayı görər, nə də günəşi! Hökmdar nə əmr
edərsə, yerinə yetirməyə hazırıq! Canımızı belə istəsə verə-
rik. Yalnız öz adətlərimizdən əl çəkmərik!” (138: 171).
Gördüyümüz kimi, Nizaminin qadın qəhrəmanları öz
davranış və rəftarları ilə seçilir, kişilərlə çiyin-çiyinə vuru-
şur, öz azadlıqlarını əldən verməməyə çalışırlar. Biz burada
istər-istəməz Nizamidən bir neçə əsr əvvəl yaşamış qədim
yunan şairi Esxilin Qafqaz qadınları ilə bağlı söylədiyi fi-
kirləri xatırlayırıq: “Midiyada və Qafqazda yaşayan qadın-
lar qorxmazdırlar” (84: 7).
Qadınların cəmiyyətdə rolu Azərbaycan ictimai fikrin-
də daim diqqət mərkəzində olmuşdur. Nizami Gəncəvi ilə
eyni dövrdə yaşamış Xəqani və Məshətinin əsərlərində qa-
dın-kişi münasibətlərinə geniş yer verilmişdir. Sonrakı döv-
rün böyük mütəfəkkiri Nəsrəddin Tusi özünün bir çox el-
mi-fəlsəfi tədqiqatlarında kişi və qadının ictimai həyatda və
ailədəki vəziyyətinə toxunmuş, onların bərabər, “mütləq”,
ortaq statusa malik olduqlarını israr etmişdir. Azərbaycan
ədəbiyyatının korifeyləri Nəsimi, Xətai, Füzuli, Vaqif və
başqalarının qiymətli poetik nümunələrində də qadın prob-
leminə toxunulmuş, qadına yalnız əyləncə, həzz mənbəyi
kimi yanaşanlar kəskin tənqid hədəfinə çevrilmişlər.
Qadınların hüquq bərabərliyi, qadın və kişi münasibət-
lərindəki qarşılıqlı münasibətlər Azərbaycanın görkəmli
maarifçi və demokratlarının əsərlərində geniş təhlil obyekti
olmuşdur. A.A. Bakıxanov, M.F.Axundov. N.N.Nərima-
nov, S.M.Əfəndiyev, F.B.Köçərli, M.Şahtaxtinski, Ə.Top-
çubaşov, Ə.B.Ağayev, M.Ə.Rəsulzadə, Ü.Hacıbəyov və
başqaları qadınların cəmiyyətin inkişafındakı rolu barədə
qiymətli fikirlər söyləmiş, onların problemlərinin həlli yol-
larını göstərmişlər.
