Anatomiya 2014. indd

 
bo‘lib, uni past to-
mondan chap o‘pka tilchasi
 
chega-
ralab turadi.
Har bir o‘pka uning ichiga chu-
qur botib kirgan yoriqlar vositasi-
da bo‘ laklarga bo‘linadi. O‘ng o‘pka 
ikkita: gorizontal va qiyshiq yoriq-
lar
 
vo si tasida uchta: yuqorigi, o‘rta 
va pastki bo‘laklarga bo‘linadi. Chap 
o‘pka esa bitta qiyshiq yoriq
 
vositasi-
da ikki: yuqorigi va pastki bo‘laklar-
ga bo‘linadi.
Har bir o‘pkaning ko‘ks oralig‘i 
yuzasida o‘pka darvozasi bor. Un-
dan o‘pkaga bosh bronx, o‘pka arteriyasi, nervlar kiradi va o‘pka 
venasi, limfa tomirlari chiqadi. Bularning hammasi o‘pka ildizini
 
hosil qiladi. O‘ng o‘pka darvozasi chapiga nisbatan qisqa va keng. 
Unda bosh bronx boshqa hosilalarga nisbatan yuqori joylashadi. 
Uning ostida o‘pka arteriyasi va undan pastroqda o‘pka venasi 
yotadi. Chap o‘pkada o‘pka arteriyasi eng yuqorida, undan past-
roqda bosh bronx va uning ostida o‘pka venasi yotadi.
O‘pkaning chegaralari. 
O‘pka cho‘qqisi old tomonda o‘mrov 
suyagidan 2 sm, I qovurg‘adan 3–4 sm yuqorida turadi. Orqada 
esa VII bo‘yin umurtqasining qirrali o‘siqchasi sohasida turadi.
O‘ng o‘pkaning oldingi chegarasi VI qovurg‘a tog‘ayi soha-
sida pastki chegaraga o‘tib ketadi. Uning pastki chegarasi o‘rta 
o‘mrov chizig‘ida VI qovurg‘a, oldingi qo‘ltiq osti chizig‘ida 
130-rasm. Hiqildoq, kekirdak va 
o‘pkaning old tomondan ko‘ri-
nishi:
1–kekirdak; 2–o‘pka cho‘qqisi;
3–chap o‘pkaning yuqori bo‘lagi;
4–chap bosh bronx; 5–qiyshiq
yoriq; 6–yurak botig‘i; 7–chap 
o‘pkaning pastki bo‘lagi; 8–pastki 
chekkasi; 9–o‘ng o‘pkaning pastki 
bo‘lagi; 10–qiyshiq yoriq;
11–o‘ng o‘pkaning o‘rta bo‘lagi;
12–gorizontal yoriq; 13–o‘ng 
o‘pkaning yuqorigi bo‘lagi.

---

254
VII qovurg‘a, o‘rta qo‘ltiq osti chizig‘ida VIII qovurg‘a, orqa 
qo‘ltiq osti chizig‘ida IX qovurg‘a, kurak chizig‘ida X qovurg‘a 
va umurtqa yoni chizig‘ida XI qovurg‘a sohasida joylashgan.
Chap o‘pkaning oldingi chegarasi IV qovurg‘a tog‘ayi so-
hasida chap ga burilib, IV qovurg‘a tog‘ayining pastki chekkasi 
bo‘ylab to‘sh yoni chizig‘igacha boradi. Undan pastga qayrilib, V 
qovurg‘a tog‘ayini kesib o‘tadi. VI qovurg‘a tog‘ayiga yetganida 
chap o‘pkaning oldingi chegarasi pastki chegarasiga o‘tib ketadi. 
Chap o‘pkaning pastki chegarasi o‘ng o‘pkanikidan biroz pastroq 
o‘tadi. O‘ng o‘pka chapiga nisbatan keng va qisqa bo‘lgani uchun 
ularning oldingi va pastki chegaralari bir-biridan farq qiladi.
Plevra
O‘pkani o‘ragan seroz parda plevra deb ataladi. Plevra ikki: 
visseral va parietal varaqdan iborat. Visseral (o‘pkani o‘ra gan) 
plev ra o‘pka to‘qimasiga zich yopishib, uni har tomondan o‘ray-
di va bo‘laklar o‘rtasidagi yoriqlarga ham kiradi. O‘pkani ham-
ma tomondan o‘ragan visseral plevra o‘pka ildizi sohasida parie-
tal plevraga o‘tib ketadi. O‘pka ildizidan pastda visseral plevra 
pastga tomon yo‘nalib, diafragmaga birikadigan o‘pka boylami-
ni hosil qiladi.
Parietal plevra o‘zining tashqi yuzasi bilan ko‘krak qafasi de-
vorla riga yopishsa, ichki yuzasi visseral plevraga qaragan. Plevra-
ning ichki yuzasi mezoteliy bilan qoplangan. Parietal va visseral 
varaqlar o‘rtasidagi yoriqsimon plevra bo‘shlig‘ida
 
oz miqdor-
da seroz suyuq lik bo‘ladi. Bu suyuqlikni visseral plevra ishlab 
chiqarsa, parietal plevra so‘rib turadi, shuning uchun uning mi-
qdori mo‘tadil holat da – bir xil bo‘ladi. Parietal plevra bir butun 
yopiq qopcha shaklida bo‘lib, joylashishiga qarab uch: qovurg‘a, 
diafragma va ko‘ks oralig‘i qismlariga ajratiladi. Uning qovurg‘a 
qismi
 
qovurg‘alarni va qovurg‘a oralig‘ini ichki tomondan qop-
laydi. Uning ostida ko‘krak ichki fassiyasi joylashgan bo‘lib, 
plev ra cho‘qqisi sohasida yaxshi rivojlangan. Diafragma qismi
 
diafragmaning ust ki yuzasini qoplab turadi. Ko‘ks oralig‘i qismi 
to‘sh suyagining orqa yuzasidan umurtqa pog‘onasining yon to-
moniga tortilgan. Yuqorida qovurg‘a qismining ko‘ks oralig‘i qis-
miga o‘tgan joyida, plevra gumbazi
 
hosil bo‘ladi. Pastda qovurg‘a 
qismining diafragma va ko‘ks oralig‘i qism lariga o‘tgan joyida 

---

255
plev ra sinuslari hosil bo‘ladi. Eng katta qovurg‘a-diafragma sinu-
si plevraning qovurg‘a va diafragma qismlari o‘rtasida joylashgan. 
Mediastinal plevra bilan diafragma qismi o‘rtasida uncha kat-
ta bo‘lmagan diafragma-mediastinal sinus,