Anatomiya 2014. indd

 
hosil qiladi. Ulardan alveola naylari chiqib, al-
veola qopchalari
 
bo‘lib tugaydi. Alveola qopchalari o‘pka alveo-
lalaridan
 
iborat.
Turli o‘lchamdagi bronxlar havo o‘tkazuvchi bronx daraxtini 
hosil qiladi. Nafas bronxiolasi alveola naylari, alveola qopchala-
ri va alveolalar alveola daraxtini yoki o‘pka asinusni hosil qila-
di. Havo bilan qon o‘rtasida gaz almashinuvi ro‘y beradigan asi-
nus
 
o‘pkaning vazifaviy-tarkibiy birligi hisoblanadi. Bitta o‘pka-
da 15 000 asinus bo‘lib, alveolalar soni 300–500 mln ga yetadi. 
Alveolalar ochiq pufakchalar shaklida, ichki yuza si asosiy mem-
branada yotgan bir qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan bo‘lib, 
ularni qon tomir kapillyarlari o‘raydi. Alveolalarning umumiy 
nafas yuzasi 100 m
2
ga yaqin.
O‘pkalar
O‘pkalar (pulmones)
 
noto‘g‘ri (130-rasm) konus shaklida. O‘ng 
va chap o‘pka ko‘krak bo‘shlig‘ining o‘ng va chap yarmida joy-
lashib plev ra bilan o‘ralgan. Ular o‘zaro ko‘ks oralig‘ida joylashgan 
a’zolar bilan ajralgan. O‘pka past tomondan diafragmaga, old, yon 
va orqa tomondan ko‘krak qafasi devoriga tegib turadi. Diafrag-
maning o‘ng gumbazi yuqoriroq turgani uchun o‘ng o‘pka chapiga 
nisbatan qisqa va keng, yurak ko‘krak bo‘shlig‘ining chap tomo-
nida turgani uchun, chap o‘pka ingichka va uzun bo‘ladi. O‘pka-
ning pastki diafragma yuzasi diafragma gumbaziga mos bo‘lib, bo-
tiq, o‘pkaning cho‘qqisi
 
yuma loq bo‘ladi. O‘pka ning qovurg‘a yu-
zasi qovurg‘alarga mos ravishda qavariq bo‘lsa, medial yuzasi
 
or-

---

253
qa umurtqa pog‘onasi qismi
 
va ol-
dingi ko‘ks oralig‘i yuzasidan
 
iborat 
bo‘lib, biroz botiqroq. O‘pka yuza-
lari chekkalar bilan ajralib turadi. 
Uning oldingi chekkasi qovurg‘a 
yuzasini ko‘ks oralig‘i yuzasidan 
ajratsa, pastki chekkasi
 
qovurg‘a va 
medial yuzalarini diafragma yuza-
sidan ajratadi. Qovurg‘a yuzasi orqa 
tomonda o‘tmas orqa chekka hosil 
qilib, medial yuzasiga o‘tib ketadi.
Chap o‘pkaning oldingi chekka-
sida yurak botig‘i