439
rini ajralishi, yurak qisqarishi ni sekinlashuvi va boshqalar; or-
qa qismini ta’sirlaganda esa simpatik effektlar: yurak urishini
tezla shuvi, qon tomirlarni torayishi, tana haroratini oshishi va
bosh qalar kelib chiqadi. Bu gipotalamusni olgingi qismlarida pa-
rasimpatik, orqa qismida esa simpatik markazlar joy lashganini
ko‘rsatadi.
Gipotalamusda qon haroratini (termopetseptorlar), osmatik
bo sim ni (os moretseptorlar) va qon tarkibini (glukoretseptorlar)
o‘zgarishini se zuvchi retseptorlar bor. Retseptorlardan organizm-
ning ichki muhiti ni doi miyligini – gomeostazni ta’minlab tu-
ruvchi reflekslar paydo bo‘ ladi. «Och» qon glukoretseptorlarni
ta’sirlab, ovqatlanish markazini qo‘zg‘atadi, natijada ovqatni qi-
dirishga va qabul qilishga yo‘nalgan ov qat lanish reaksiyalari pay-
do bo‘ladi.
Gipotalamus kasalliklarini tez-tez uchraydigan belgilaridan
biri ko‘p miqdorda past zichlikdagi siydik ajralishi bilan namoyon
bo‘ladigan suv va mineral tuzlar almashinuvining buzilishidir. Bu
kasallik qandsiz diabet deb ataladi.
Bo‘rtiq osti sohasi gipofiz faoliyati bilan bog‘langan. Gipota-
lamusning ko‘ruv bo‘rtig‘i ustidagi va bo‘rtiq osti sohasining qo-
rincha atrofidagi o‘zaklarining yirik neyronlarida vasopressin va
oksototsin gormonlari hosil bo‘ladi. Bu gormonlar aksonlar or-
qali gipofizning orqa bo‘lagiga tushib, u yerda to‘planadi, keyin
qonga o‘tadi. Gipotalamus bilan gipofizni oldingi bo‘lagi o‘rta-
sidagi munosabat boshqacha. Gipotalamusni o‘zaklarini o‘ragan
qon tomirlar gipofizni oldingi bo‘lagiga yetuvchi vena tizimiga
qo‘shiladi va bu yerda yana kapillyarlarga bo‘linadi. Qon bilan
gipofizga rilizing-omil o‘tib, gipofiz ni oldingi bo‘lagida gormon-
lar hosil bo‘lishini kuchaytiradi.
Dostları ilə paylaş: