Andijon 1 Organik kimyo – organik birikmalar kimyosini o`rganuvchi fandir. Molekulasi tarkibida “C”

Alkinlar

№	Sinf	Bog’ orasidagi masofa (nm)	Bog’ orasidagi burchak	Gibridlanish
1	Alkanlar	0, 154	109, 28	SP3
2	Sikloalkanlar	0, 153	–––	SP3
3	Alkenlar	0, 134	120	SP2
4	Alkinlar	0, 120	180	SP
5	Diyenlar	0, 134 (konyugirlangan vakillarida ikki qo’shbog’ orasidagi yakka bog’ masofasi 0, 146 nm, qolgan yakka bog’lar 0, 154 nm)	120   yoki   180	SP2   yoki   SP
6	Arenlar	0, 140	120	SP2
7	Spirtlar	C –– C 0,154 C –– O 0,144 O –– H 0,097	109, 28   106	SP3

1

• o'rin olish; C6H6 + Cl2 → C6H5Cl + HCl

2

• birikish; CH2 = CH2 + Cl2 → CH2Cl – CH2Cl

3

• ajralish: CH3 – CH3 → CH2 = CH2 + H2

Organik birikmalar orasida boradigan reaksiyalar asosan 3 turga bo’linadi:
Bundan tashqari polimerlanish, polikondensatlanish,
qayta gruppalanish kabi reaksiyalar organik birikmalar uchun xos bo'lgan reaksiyalarning alohida turi hisoblanadi.
Reaksiyaga kirishayotgan molekulalardagi kovalent bog'ning uzilish holatiga qarab, barcha organik reaksiyalar
2 xil mexanizmda boradi.
GETEROLITIK
yoki IONLI
GOMOLITIK
yoki RADIKAL
Reaksiya radikallar o`rtasida sodir bo`ladi.
NUKLEOFIL REAKSIYALAR
Nukleofil reagentlar manfiy zaryadlangan ionlardir.
OH-, OR-, R-COO-, Gal-, SR-, CN-
ELEKTROFIL REAKSIYALAR
Elektrofil reagentlar:
H3O+, NO2+, R3C+, R-C+=O, BF3+, AlCl3+
Aromatik birikmalarning nitrolash, galogenlash va sulfolash reaksiyalari elektrofil o'rin olish reaksiyalariga misol bo'la oladi.
To'yinmagan uglevodorodlar (alkenlar) ning galogenlar, galogenid kislotalar, sulfat kislota va hokazolar bilan birikish reaksiyalari esa elektrofil birikish reaksiyalaridir:
E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!
Kimyo fani o’qituvchisi: H. Hoshimov