Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Internet ma’lumotlari quyidagi saytlardan olinadi:

www.bilimdon.uz

www.de.uz,

www.tatu.uz
Mavzu:8 Temperament. Xarakter

Reja

1. Temperament xakida tushuncha

2. Temperamentning rivojlanish tarixi, temperament tipi

3. Xarakter xakida tushuncha.

Mavzuning tayanch tushunchalari: Temperament, nerv tipi, kuzgolish, tormozlanish, muvozanatlilik, xolerik, sangvinik, melanxolik, flegmatik.

Mavzuning tayanch tushunchalari: Xarakter, xarakter xislati, xarakter strukturasi, atsentuatsiya, interversiya, ekstroversiya, frenologiya.

Tayanch konspekt: Oliy nerv faoliyati tipi va temperament. Temperament xususiyatlari. Temperament tiplari. Faoliyatning individual uslubi va temperament, temperamentni tarbiyalash.

Ma’lumki, odamlar xulk-atvori va faoliyat motivlari nisbatan teng bulganda, tashki ta’sirlar bir xil bulganda, ta’sirchanligi va kursatayotgan energiyasiga kura bir-birlaridan, sezilarli darajada fark kiladilar. Jumladan, bir xil kishi sekinlikni, boshkasi shoshilishni yoktiradi. Bir xil odamlarga xissiyotlarning tez kuzgalishi xos bulsa, boshkasiga esa sovukkonlik xosdir, boshka birovni keskin imo-ishoralar, ma’noli mimika, boshkasini xarakatlarda ogir-bosiklik, yuzning juda xam kam xarakat kilishi ajratib turadi. Suz yuritilayotgan individual farklar uzlarining tugma asosiga ega bulishi shubxasizdir. Bu shu narsa bilan tasdiklanadiki, bu farklar bolaligidayok ma’lum bula boshlaydi, xulk-atvorning va faoliyatning turli soxalarida kurinadi va aloxida barkarorligi bilan ajralib turadi.

Temperamentning ayrim xususiyatlarining xayot sharoitlari va tarbiyaga boglik xolda uzgarishini temperament tiplarining voyaga yetishidan farklash lozim. Temperament tipi unga xos bulgan barcha xarakterli xususiyatlari bilan birga, tugilish chogidan boshlab yoki ma’lum yoshda birdan paydo bulib kolmaydi.

Xarakter yunoncha suz bulib «zarb kilish», «belgi kuyish» degan ma’noni bildiradi. Xakikatdan xam xarakter kishining jamiyatda yashab egallaydigan aloxida belgilaridir. Shaxsning individualligi temperament singari xarakterda xam namoyon buladi. Xarakter – bu shaxsning faoliyat va mulokoti jarayonida tarkib topadigan va namoyon buladigan individual xususiyatlari bulib, individ uchun u tipik xulk-atvor xislatlari bulib xisoblanadi.Kishining shaxsi u nima kilayotgani bilan emas, balki uni kanday bajarayotgani bilan xarakterlanadi.Xarakter kishi shaxsining yunalishini belgilaydigan ijtimoiy munosabatlarga boglik buladi. Masalan, kishining jamiyatdagi yukori mavkei, amali unda takaburlik, kekkayganlik, riyokorlik, ta’magirlik, munofiklik kabi salbiy xislatlarni shakllanishiga olib kelishi mumkin. Aksincha, oddiy mexnatkash kishida jamiyatdagi mavkeiga karab fidokorlik, maksadga intilganlik, jasurlik, kamtarlik, mexnatsevarlik kabi ijobiy xislatlarning shakllanishiga olib keladi.