Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Internet ma’lumotlari quyidagi saytlardan olinadi:

www.bilimdon.uz

www.de.uz,

www.tatu.uz

GLOSSARIY
AVTOGENEZ - (yunon autos - o‘zim, genesis- kelib chiqish) organik dunyoning tarixiy taraqqiyoti organizmning ichki, moddiy bo‘lmagan omillari ta’sirida sodir bo‘ladi, deb da’vo qiluvchi reaksion nazariyadir. Avtogenez organizmning butunligini, hayot sharoitlariga bog‘liqligini, uning taraqqiyot jarayonida, muhit, yashash sharoitlari ta’sirida tarkib topadigan belgi va xususiyatlarni inkor qiladi.

Akt - (lotin actus – hulq, xatti - harakat) – psixologiyada akt deganda organizmning turli tuman xarakterlari tushuniladi. (Masalan: Sensor akt).

Akulptor – ta’sir – markaziy asab tizimining ‘ar qanday ta’sirida va unim boshqarishida ishtirok etishga kirishadi. Termin P.K. Anoxin tomonidan kiritilgan.

Alfa - ritm-miyaning elektr faolligini, ya’ni sekundiga 10 marta tebranishini o‘lchash va uni miyaning orqa qismida hisobga olish.

Analizator - tashqi va ichki muhitdan keladigan ta’sirotlarni qabul qilib olib, fiziologik jarayon bo‘lgan qo‘zg‘alishni psixik jarayonga, ya’ni sezgilarga aylantiruvchi asab mexanizmlari tizimi. Analizatorlar 3 qismdan iborat bo‘ladi: ta’sirotni kabul qilib oluvchi retsentorlar, retseptorlarda hosil bo‘lgan qo‘zg‘alishni tegashli nerv markazlariga adtadigan o‘gkazuvchi asab yo‘li va qo‘zg‘alishni psixik jarayonga aylantiruvchi orka miya yoki bosh miyadagi tegashli asab markazlari. Analizatorlarning biror qismi zararlansa xam tegashli sezgi hosil bo‘lmaydi. Barcha sezgi a’zolarimiz analizatorlarning retseptor kismlarini tashkil qiladi. Analizatorlar hakidagi ta’limot I.P.Pavlov tomonidan yaratilgan.

ANIMIZM- (lotincha ashta - jon) - ibtidoiy odamlarning atrofdagi narsa va hodisalar haqidagi fan tarakqiy etguncha bo‘lgan tasavvurlari. Animistik tasavvurlarga ko‘ra xar bir narsaning o‘z ruhi, o‘z joni bor, tabiat kuchlari va hodisalarini jonlantirishdan iborat diniy e’tiqod. Animizm O‘rta Osiyo xalklarida, ayniksa, o‘zbek, tojik, qirg‘iz dindorlarida "pir" ma’nosida ishlatiladi. Shunga ko‘ra har bir narsaning o‘z "piri" bo‘lgan.

ASSOTSIATSIYA- (lotincha associato - birlashish, qo‘shilish) - ongimizdagi avvalgi turmush tajribalari bilan belgilanadigan tasavvurlar boglanishi. Shu bog‘lanishlar tufayli ongimizda paydo bo‘lgan muayyan tasav-vurlar o‘xshashlik, yondoshlik va qarama-qarshilik belgilariga ko‘ra shunga bog‘liq bo‘lgan boshqa tasavvurlarni xosil qiladi. Assotsiatsiya tashqi ta’sirotlar tufayli xosil bo‘lib, voqealikdagi narsa va hodisalarning real bog‘lanishlarini aks ettiradi. Inson psixik haetida assotsiatsiyalarning ahamiyati katta: bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirish assotsianiyalarga asoslanadi. Assotsiatsiyalarning fiziologik asoslari bosh miya yarim sharlari qobig‘ida hosil bo‘ladigan muvaqqat asab bog‘lanishlaridir.