Antropologiyada yaş və cins problemi

I. L. Penrouz düsturuna görə :
D + L = T + 1
Burada D – barmaqların sayı
L – «ilgək»lərin sayı
T – delta və ya üç radiusların sayıdır


II. M.V. Volotski düsturuna görə :

D = 10 • ( L + 2 W) : (A+L+ W)

Burada A – «qövs»lərin sayı ; L – «ilgək»lərin sayı ; T – «dairə»lərin sayıdır
Yer kürəsi əhalisində bu göstərici 11 – dən 18 – ə qədər dəyişir.

Хаlqlаr	A	L	W	DL10
Qırğızlar	2,5	47,2	46,3	14,38
Ingilislər	5	74,8	20,2	11,52
Ispanlar	6,5	63,2	30,3	12,38
Piqmeylər	12,9	69,5	17,6	10,49
Buşmenlər	12,7	61,6	25,7	11,48
Ruslar	7,3	63	32,1	12,23
Çinlilər	4,2	57,1	38,7	13,45
Avstraliyalılar	0,9	38	60,9	15,98
Mayyalılar	7,6	59,2	33,2	12,57

TÜK ÖRTÜYÜ
Antropoloji tədqiqatlarda tüklərın forması, onun rəngi irqlərin müəyyən olunmasında mühüm əlamətlər hesab edilir.Insanda həyatı boyu bir – birini əvəz edən üç cür tük örtüyü yaranır.
I və ya lanuqo tük örtüyü ana bətnindəki körpənin 4 aylığında meydana gəlir və 8 aya qədər gur inkişaf edir. Qaş, alın və üst dodaqda bu tük növü daha tez əmələ gəlir. Ovuclar, daban, göz qapağı, göbək və məmələr istisna olmaqla ana bətnindəki uşağın bütün bədənini örtən lanuqo örtüyü 0,03 millimеtrdən çox оlmаyаn yumşaq, rəngsiz tüklərdan ibarət olur. Doğuşa qədər lanuqo örtüyü itərək, ikinci tük örtüyü ilə əvəz olunur.
Qol, bel, ayaqların müəyyən hissəsini örtən açıq rəngli II tük örtüyünə başın tükləri, kirpik və qaşlar da daxildir. II tük örtüyünün orta qalınlığı 0,03 – 0,05 millimеtrdir.
Cinsi yetişkənlik dövrünün başlanması ilə bədənin bəzi hissələrində III tük örtüyü yaranır. Buraya qoltuqların altı və qasıq hissəsindəki tüklərdən başqa, bığ, saqqal, qarın, sinə və kürəkdəki tüklər də daxildir. 40 yaşa qədər inkişaf edən bu tük örtüyü insan qocaldıqdan sоnrа seyrəlməyə başlayır.
Tük örtüyünün normal inkişafının pozulması iki cür olur. Bədəndəki tük örtüyünün həddən artıq inkişafı hipertrixoz, inkişafdan qalma halı isə hipotrixoz adlanır. Hipertrixoz lanuqonun qalması və böyüməsi ilə yanaşı , həm də II və III tük örtüyünün gur inkişafı ilə bağlıdır. Hipertrixozun özü məhdud və universal xarakterli ola bilər. Məhdud hipertrixoz dedikdə bədənin müəyyən hissəsində tüklərın gur inkişafı, universal dedikdə isə bütün bədəndə tük örtüyünün gur inkişafı nəzərdə tutulur. Universal hipertrixoz halı lanuqo qatının saxlanması ilə yanaşı , həm də diş sisteminin qüsurlu inkişafı ilə bağlı ola bilər. Tük örtüyünün cinslərə uyğun olmayan inkişafı, məsələn, qadınlarda sifət və qarında tüklərin bitməsi və ya kişilərdə qarnın aşağı hissəsində tüklərın bitməməsi heterotrixoz adlanır.
Antropoloji tiplərin müəyyənləşdirilməsində tüklərın forması mühüm əlamətlərdən biri sayılır. R.Martinin tərtib etdiyi sxemə əsasən formasına görə tüklər üç növə, hər növ isə öz növbəsində üç altqrupa ayrılır:
I düz tüklər (lisotrixiya) cod, düz, səthi dalğavari
II dalğavari (kimatotrixiya)enli dalğavari, sıx dalğavari, telli
III qıvrım tüklər (ulotrixiya) buruq, azacıq qıvrım, çox qıvrım, azacıq buruq, çox buruq
Tüklərın forması ilə tükün eninə kəsiyi arasında bağlılıq vardır. Düz tüklərın eninə kəsiyi dairəvi olduğu halda , dalğavari və qıvrım tüklərın eninə kəsiyi oval şəklində olur. Sаçlаrın fоrmаsını müəyyənləşdirmək üçün bаşın əmgək hissəsindən əlin içinin tutumu qədər bir çəngə tükü аyırır və оnun kökündən ucunа qədərki quruluşunа diqqət yetirilir. Bəzi hаllаrdа isə bu əlаməti bir neçə sаçı kаğız üzərinə qоymаqlа müəyyənlişdirmək оlаr. Qısа və süni şəkildə burulmuş tüklərə görə sаçlаrın fоrmаsını müəyyənlişdirmək mümkün deyildir.
Mərkəzi, Şimali və Şərqi Asiya, Amerikanın yerli əhalisinin sаçlаrı düz və cod, avropalıların sаçlаrı yumşaq və ya dalğavari, Аvstraliya aborigenlərinin, habelə Cənubi və Cənub – Şərqi Asiya əhalisinin sаçlаrı dalğavari, Afrikanın, Yeni Qvineyanın və Melaneziyanın zənci əhalisi sаçlаrı isə qıvrım оlur.
Antropologiya elmində xüsusi əhəmiyyət verilən əlamətlərdən biri də bədəndə , xüsusilə də sifətdə tüklərın – yəni bığ və saqqalın inkişafıdır. Saqqalın inkişafı 5 ballıq sistemlə ölçülür:
I bal çox zəif
II bal zəif
III bal orta
IV bal güclü
V bal çox güclü
Yer kürəsində bu əlamət üzrə ən aşağı göstərici Şimali Asiya, ən yüksək göstərici isə Avstraliya aborigenləri, aynlar, Ön Asiya və Qafqaz xalqlarında müşahidə olunmuşdur.