Apparat ta’minoti ─ bu, birinchi navbatda kompyuterning asosiy texnik

Dasturiy mahsulotlar va ulaming asosiy tavsifnomalari
Dasturiy ta’minot foydalanuvchining aniq vazifalarini hal etish va axborot 
tizimining hisoblash jarayonini tashkil etish uchun yaratilgan. Dasturiy 
mahsulotlarni yaratishga ko‘plab mehnat, moddiy va moliviy zaxiralar talab etiladi. 
• Dasturiy ta’minot to‘g‘risida 
• Servis dasturiy ta’minoti 
Dasturiy ta’minot to‘g‘risida

---

Malumotlarni qayta ishlash texnik asosi sifatida kompyuterning imkoniyatlari 
uning dasturiy ta’minotiga bog’liqdir. 
Dastur (rrogram, routine) — vazifani yechish uchun kompyuter buyruq 
(ko‘rsatma)larining tartiblashgan ketma-ketligidir. 
Dasturiy ta’minot (sowtware) — m’alumotlarni qayta ishlash dasturlari va 
ulami ishlatish uchun kerakli hujjatlar to ‘plamidir. Dasturlar mashina yordamida 
vazifani yechish uchun ishlatiladi. Vazifa va ilova atamalari informatikada va 
dasturiy ta’minotda ko‘p ishlatiladi.Vazifa (rroblem, task) — yechilishi kerak 
boigan muammodir. 
Ilova (arrlication) — vazifani kompyuterda dasturiy yechishdir. Dasturiy 
ta’minot tomonidan bajariladigan funksiyalarga bog‘liq holda, uni ikki guruh: 
tizimli dasturiy ta’minot va amaliy dasturiy ta’minotga bo’lish mumkin. Tizimli 
DT kompyuterda axborotni qayta ishlash jarayonini tashkil etadi va amaliy 
dasturlar uchun me’yordagi ish muhitini ta’minlaydi. Tizimli DT ba’zida 
kompyuteming bir qismi deb ham hisoblashadi. 
Amaliy dasturiy ta’minot foydalanuvchining aniq vazifalarini hal etish va 
umuman axborot tizimining hisoblash jarayonini tashkil etish uchun moijallangan. 
Tizimli DTni tarkibiga quyidagilar kiradi: 
• Operatsion tizimlar; 
• Servis dasturlar; 
• Dasturlashtirish tillari translyatorlari; 
• Texnik xizmat dasturlari. 
Operatsion tizimlar (ОТ) axborotni qayta ishlash jarayonini boshqarish va 
apparat vositalari bilan foydalanuvchilar o'rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlaydi. ОТ 
ning 
asosiy 
vazifalaridan 
biri 
axborotning 
kirish-chiqish 
jarayonini 
avtomatlashtirish, foydala- nuvchi hal etadigan amaliy vazifalami bajarishni 
boshqarishdir. 
ОТ kerakli axborotni EHM xotirasiga kiritadi va uning bajarilishini 
kuzatadi; to‘g‘ri hisoblashlarga xalaqit beruvchi vaziyatlami tahlil qiladi, 
qiyinchiliklar paydo bo‘lganda nima qilish zarurligi haqida ko‘rsatma beradi. 
Bajariladigan vazifalaridan kelib chiqib, ОТ ni uch guruhga bo’lish mumkin: 
• Bir vazifali (bir kishi foydalanuvchi); 
• Ko‘p vazifali (ko‘p kishi foydalanuvchi); 

---

• Tarmoqli. 
Bir vazifali ОТ bir foydalanuvchining har bir aniq paytda aniq bir vazifani 
bajarishi uchun mo‘ljallangan. Bunday operatsion tizim- laming tipik vakili MS 
DOSdir (uni Microsoft firmasi ishlab chiqqan).K o‘p vazifali ОТ vaqtni 
multidastur rejimida taqsimlashda EHMdan jamoa boiib foydalanishni ta’minlaydi 
(EHM xotirasida bir necha dastur-vazifalar bo‘ladi va prosessor kompyuter 
resurslarini vazifalar o'rtasida taqsimlaydi). Bunday sinfdagi ОТ ning tipik 
vakillari: IBM korporatsiyasining OS/2, Microsoft Windows 95, Microsoft 
Windows NT va boshqalardir.Tarmoqli operatsion tizimlar lokal va global 
tarmoqlaming paydo boiishi bilan bog'liq va foydalanuvchining hisoblash 
tarmoqlari barcha resurslariga kirishini ta’minlash uchun mo'ljallangan. Tarmoqli 
ОТ laming tipik vakillari: 
Novell NetWare
, Microsoft Windows NT, Banyan 
Vines, IBM LAN, UNIX, Sun firmasi mahsuloti Solaris dir. 
Quyidagi ОТ rivojlanishining asosiy yo'nalishlari keltirilgan: 
• Operatsion tizimlar narxlarining kamayishi; 
• Dastur ko‘rinishida amalga oshirilgan ОТ ko'plab funksiyalaming mikrodastur 
ko‘rinishida ro'yobga chiqishi; 
• Ko‘p protsessorli kompyuterlar ishining ta’minoti; 
• Kompyuterlaming turli turlari (avlodlari) uchun dasturlar muvofiqligini 
ta’minlash; 
• Paralel dasturlaming bajarilishini ta’minlash; 
• Taqsimlovchi hisoblash tarm og‘ini hosil qiluvchi turli kompyuterlar 
protsessorlarida alohida vazifalar amalga oshiriladi.