• Disk va tezkor xotira qurilmasi o'rtasida ma’lumot almashuvini tezlashtiruvchilar;
• Virusga qarshi vositalar.Tashkil etish va amalga oshirish usuliga ko‘ra servis
vositalar qobiqli utilitalar va mustaqil dastur holida taqdim etilishi mumkin.
Qobiqlar va utilitalar orasidagi farq ko‘proq faqat birinchisining unevirsalligi
va ikkinchisining ixtisoslashganligida ifodalaniladi. OT ning sozlovchisi boigan
qobiqlar operatsion qobiqlar deb ataladi. Utilitalar
va avtonom dasturlar tor
ixtisoslashgan bo’lib, har biri o‘z vazifasini bajaradi. Biroq utilitalar avtonom
dasturlardan farqli ravishda tegishli qobiqlar muhitida bajariladi.
Bunda ular o‘z vazifasini bajarishda OT dasturli va boshqa utilitalar bilan
raqobatga kirishadi. Shu bois servis vositalar tasnifi o‘z vazifasi va tashkil etish
usullariga ko‘ra ancha shartlidir.Qobiq foydalanuvchiga sifat jihatidan yangi
interfeys taqdim etadi. OT foydalanuvchi operatsiya
va buyruqlarini ikir-
chikirigacha bilishdan ozod etadi. Ko'pgina qobiqlar, masalan,MS DOS oilasiga
mansublarining vazifalari fayllar va kataloglar bilan ishlashga yo‘naltirilgan hamda
fayllami tez topishni ta’minlaydi.
Utilitalar foydalanuvchiga qo'shimcha xizmatlami (maxsus dasturlar ishlab
chiqishni talab etmaydigan) asosan disklar va faylli tizimlar bo‘yicha xizmat
ko‘rsatish ko'rinishida taqdim etadi.Utilitalar ko‘pincha
quyidagi vazifalami
bajarish imkonini beradi:
• disklarga xizmat ko‘rsatish (axborotni
tartibga solish
, uni saqlash, to'xtatish va
tiklash imkoniyati);
• fayl va kataloglarga xizmat ko‘rsatish (xuddi qobiqlar kabi);
• arxivlami yaratish va yangilash;
• kompyuter resurslari haqida,
diskli makon xususida, dasturlar o‘rtasida TXKni
taqsimlash to‘g‘risida axborot taqdim etish;
• turli rejim va formatlarda matnli va boshqa fayllami bosish;
• kompyutemi viruslardan himoya qilish.
Virusga qarshi himoya dasturiy vositalar viruslami topish va ulami
yo‘qotishda qo'llanadi. Virus turli yo'llar bilan boshqa dasturiga kirib oigan holda
ko‘payishga qodir boigan dastur demakdir.Dasturlashtirish tili translyatori deb
dasturlashtirish tilidan (odat-da) mashina kodiga moslab
matnni taijima qiluvchi
dasturga aytiladi. Dasturlash tirishning kirish tili, translyator, mashina tili, standart
dasturlar kutubxonasi, translyatsiya qilingan dasturlami sozlash va jamlash
vositalarini majmuyi dasturlashtirish tizimi deb ataladi. Dasturlashtirish tizimida
translyator dasturlashtirishning kirish tilida yozilgan dastumi aniq bir EHMning
mashina buyrugi tiliga taijima qiladi. Kirish tilidan taijima qilish usulga bog'liq
holda translyatorlar kompilyator va interpretatoiiaiga bo'linadi.
Kompilyatsiyalashgan dastur mashina tilida
obyektli modullar turkumiga
aylanadi, so‘ngra magnit diskda fayl ko‘rinishidabajarish va saqlanishga tayyor
yagona mashina dasturlariga yig‘iladi (jamlanadi). Bu dastur takror translyatsiyasiz
bajarilishi mumkin.Interpretator translyatsiya va boshlang‘ich dastur operatorlarini
darhol bajarishni amalga oshiradi: dasturlashtirish kirish tilining har bir operatori
mashina tilining bir yoki bir necha buyrug'iga translyatsiya qilinadi, ular shu
ondayoq diskda saqlanmagan holda bajariladi.
Kompilyatorga nisbatan
interpretatoming asosiy afzalligi uning oddiyligidadir. Dasturlashning kirish tili
quyi darajali deb ataladigan mashina tiliga nisbatan yuqori darajali til deb
ataladi.Eng ko‘p tarqalgan dasturlashtirish tillari Basic, C + + , Fortran va
boshqalardir. Rivojlanish tendensiyasi — Visual Basic turidagi to'rtinchi
avlod
tillarining paydo boiishidir.Texnik xizmat ko'rsatish dasturlari deganda kompyuter
ish jarayoni yoki umuman hisoblash tizimida diagnostika va xatolami topish uchun
dasturiy-apparat vositalarining majmuyi tushuniladi. Ular quyidagilarni o‘z ichiga
oladi:
• EHM va uning ayrim qismlari ishining to‘g‘riligi diagnostik
va test nazorati
vositalari
, shu jumladan ulaming EHMda muayyan lokalizatsiyasi boigan xatolar
va shikastlanishlami avtomatik izlash;
• axborot tizimi hisoblash muhiti diagnostik va nazorat qilishning maxsus
dasturlari.
Dostları ilə paylaş: