Ashab-i kiram şeyhulislam ibn teymiyye yayınlayan

 
Hulefa-İ Raşidin Ve Muarızları : 
 
                                                             
70
[70]
 Buharı, Sulh: 9; Fedailu Aslıabi'n-Nebi: 22; Fiten: 20. Ebu Davud, Sünnet: 12; Tirmizi, Menakib: 30. 
71
[71]
 İbn-i Teymiyye, Ashab,ı Kiram, Tevhid yayınları: 43-45. 

---

 
35 
 
Dört  Raşid  halife,  kıble  ehlinden  İslam'a  mensup  bazı  kimselerin 
düşmanlık,  lanet,  kin  ve  tekfirlerine  maruz  kalmışlardır.  Diğer 
gruplar  hariç  Rafıziler.  Ebu  Bekir  ve  Ömer'e  kin  beslemekte, 
onlara  lanet  okumakta  I  ar.  Bu  nedenledir  ki  İmam  Ahmed'e 
Rafızilerin  kimler  olduğu  sorulduğunda:  "Ebu  Bekir  ve  Ömer'e 
şovenlerdir."'  karşılığını  vermiştir.  Rafızilik  ismi  buradan  gelir. 
Zeyd b. Ali. Ebu Bekir ve Ömer'i reddettiklerinden dolayı Rafıziler 
ismini aldıkları da söylenmektedir, 
Rafıziliğin  temeli,  münafıklarla  zındıklardır.  Rafıziliği  ilk  ortaya 
koyan,  zındık  îbn  Sebe'dir.  İmamet  ve  hakkında  nass  bulunduğu 
iddiasıyla  Ali  (r.a.)  konusunda  aşırılığa  sapmış  masum  olduğunu 
ileri  sürmüştür.  Temeli  nifaka  dayandığı  içindir  ki  seleften  bazısı: 
"Ebu Bekir ve Ömer'i sevmek iman. onlara buğz beslemek nifaktır. 
Haşimoğulla-rını  sevmek  iman,  onlara  buğz  beslemek  nifaktır." 
demiştir. 
Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: 
"Ebu  Bekir  ve  Ömer'i  sevmek  ,  onların  üstünlüğünü  tanımak 
sünnettendir."  Yani  Rasulullah'm  (s.a.v.)  emrettiği  şeriatındandir. 
Çünkü Rasulullah (s.a.v.): 
"Benden  sonra  şu  iki  kişiye:  "Ebu  Bekir  ye  Ömer'e  uyun," 
buyurmuştur.
72[72]
 
Bu  sebeple,  onların,  sonrakilere  üstünlüklerini  tanımak.  tereddüt 
gösterilmesi  caiz  olmayan  bir  vaciptir.  Oysa  Osman  ile  Ali'nin 
durumu böyle değildir. Hangisinin daha üstün olduğunda tevakkuf 
etmenin caiz olup-olmadığı konusunda iki görüş vardır. 
Aynı  şekilde  Ali'nin  Osman'dan  üstün  olduğu  görüşüne  varmanın 
caiz olup olmadığı konusunda da iki rivayet vardır. 
Birine  göre  caiz  değildir.  Kim  Ali'yi  Osman'dan  üstün  tutarsa 
Sünnet'ten  çıkıp  bidate  girmiş  olur.  Çünkü  bu  hareketiyle 
sahabenin icmama ters düşmüştür. Bu nedenledir ki: 
"Ali'yi  Osman'a  takdim  eden  Muhacir  ve  Ensar'in  değerini 
küçültmüş  olur"  denilmiştir.  Bu  görüş  birçok  kişiden  rivayet 
edilmiştir,  Eyubes-Sahtiyani,  Ahmed  b.  Hanbel  ve  Da-rekutni 
bunlardandır. 
İkinci  görüşe  göre  ise.  Osman  ile  Ali'nin  durumlarının  birbirine 
yakın  olmaları  sebebiyle  Ali'yi  takdim  edene  bidat  eh-Iindendir 
denmez.  Çünkü  sünnet,  şeriattır.  Şeriat  da  Allah  ve  Rasulu'nün 
din olarak ortaya koyduklarıdır. O da vacip veya niüstahab olarak 
emrettikleridir.  Bunun  aksini  düşünmek  caiz  değildir.  Ancak 
müstahabhğını  inkar  etmemek  kaydıyla  müstahabı  terketmek 
                                                             
72
[72]
 Tirmizi, Menakıh: 16; İbn Mace, Mukaddime: I I. 46 

---

 
36 
 
caizdir. Müstehablığmı bilmek ise. farz-ı kifayedir. Böylece dinden 
hiçbir  şeyin  kaybolmaması  sağlanmış  olmaktadır.  Ebu  Bekir  ve 
Ömer'e  tabi  olmanın  ve  onları  diğer  sahabeden  üstün  tutmanın 
vücubiyetine  dair  şer'İ  deliller  mevcut  olduğuna  göre  bunu 
terketmek caiz değildir. 
Osman'a  fr.a.)  gelince.  Rafızilerin  yanında  Zeydi  Şiiler-le 
Haricilerden bir grup da ona kin beslemiş, oha sövmüş ya da onu 
tekfir etmiştir. 
Ali'ye  (r.a.)  gelince.  Haricilerle  Ümeyyeoğullan'ndanpek  çoğu  ve 
ona  karşı  savaşanlardan  Ümeyyeoğulian'nm  taraftarları  ona  kin 
beslemiş, ona sövmüş veya onu tekfir etmişlerdir. Hariciler Osman 
(r.a.)  ve  Ali'yi  tekfir  etmekle  de  kaîmaz  saif  Cemaat  Ehlini  de 
tekfir ederler. 
Hakem  olayından  sonraki  Ali  (r.a,)  taraftarlarıyla  Muavi-ye  (r.a.) 
taraftarlarına 
gelince, 
onların 
birbirlerine 
karşı 
tavırları 
karşılıklıydı.  Karşılıklı  olarak  birbirlerine  lanet  okuyor  ya  da 
birbirlerini tekfir ediyorlardı. Ancak Ali'nin fr.a.) taraftarları ne Ebu 
Bekir ve Ömer'e.diJ uzatıyorlardı, ne de Ali'yi (r.a.) onlardan üstün 
tutan  vardı.  Hatta  Osman'ın  (r.a.)  aleyhinde  konuşmak  bile 
aralarında  yaygın  değildi.  Biri  aleyhinde  konuştu  mu,  diğeri  onu 
savunuyordu. 
Aynı  şekilde  Ali'yi  (r.a.)  Osman'dan  (r.a,)  üstün  tutmak  da 
aralarında yaygın değildi. Ali'ye (r.a.) dil uzatmak ise, 
Muaviye'nin  (r.a.)  taraftarları  arasında  yaygındı.  Bu  nedenledir  ki 
Ali  ve  taraftarları,  Muaviye  taraftarlarından  daha  haklı  ve  hakka 
daha  yakın  idiler.  Nitekim  Buhari  ve  Müslim,  Ebu  Said'den 
RasuIullalVın (s.a.v.) şöyle buyurduğunu nakletmişlerdir: 
"Müslümanlar  tefrikaya  düştüklerinde  onlardan  bir  fırka  (dinden) 
çıkacak ve iki gruptan daha haklı olanı bu fırkayı öldürecektir.
73[73]
 
Yine sahih bir rivayette: 
İki gruptan hakka daha yakın olanı onları Öldürecek. denmektedir. 
Ali'nin fr.a.) hilafeti ve ona karşı savaşanların durumu: 
Ali'ye  (r.a.)  dil  uzatmak  ve  ona  lanet  okumak  bağifik  olup  bunu 
yapan  grup  "  et-taifetu'1-bağiye"  diye  isimlendirilmiştir.  Nitekim 
Buhari,  "Sahihinde  Halil  el-Hiza'dan  İkri-me'nin  şöyle  dediğini 
nakletmektedir: İbn Abbas bana ve oğlu Ali'ye: 
"Ebu  Sairi"e  gidin  ve  onun  söylediklerini  dinleyin"  dedi.  Biz  de 
gittik,  bir  duvarın  inşaatıyla  meşguldü.  Entarisini  toparladı  ve 
konuşmaya  başladı.  Söz  nihayet  mescidin  İnşasına  geldi  ve:  Biz 
birer  kerpiç  taşıyorduk,  Arnmar  ise  ikişer  ikişer  taşıyordu. 
                                                             
73
[73]
 Buharı, Salar: 63, Cihad: 17. 

---

 
37 
 
Rasulullah  (s.a.v.)  onun  bu  halini  görünce  üzerindeki  tozu 
silkeleyerek şöyle buyurdu; 
"Vah vah, ya Ammar! Onu baği bir grup öldürecek. Kendisi onları 
Cennet'e  davet  edecek,  onlar  ise  onu  Ce-hennem'e  davet 
edecekler. 
Ebu Said dedi ki: Ammar: "Fitnelerden Allah'a sığınının" dedi. 
Aynı  rivayeti  Müslim  yine  Ebu  Said'den  nakletmiştir.  Söz  konusu 
rivayette Ebu Said şöyle elemektedir: 
"Benden  daha  hayırlı  olan  Ebu  Katade  bana  haber  verdi  ki: 
Ammar  hendek  kazarken  Rasulullah  (s.a.v.)  yanma  gidip 
Ammar'ın başını silmiş ve:  
"Vah  vah,  ey  Sümeyye'nin  oğlu,  onu  baği  bir  grup  öl-
dürecektir.
74[74]
 
Müslim  aynı  konuyu  Ümmü  Seleme'den  de  nakletmiştir.  Bu 
rivayeti Ümmü Seleme, Rasulullah (s.a.v.)'ın: 
"Ammar'ı  baği  bir  grup  öldürecektir.
 
75[75]
  buyurduğunu 
nakletmektedir. 
Bu  rivayet  de  Ali'nin  (r.a.)  hilafetinin  sıhhatına.  ona  itaatin 
vücubuna,  ona  itaat  etmeye  davet  edenin  Ceıınet'e.  onunla 
savaşmaya davet edenin ise velevki müteevvil olsun- Cehennem e 
davet  ettiğine,  ayrıca  Ali'yle  (r.a.)  saj  vaşmanın  caiz  olmadığına 
delildir.  Bana  göre  ona  karşı  savaşan  kişi.  ister  müteevvil  olsun, 
ister tevilsiz baği olsun hata içerisindedir. Mezhep alimlerimizin iki 
görüşünden essah olanı budur. Mütevvil bağilerle savaşmayı buna 
dayandıran fıkıh imamlarının görüşü de budur. 
Mesela İmam Şafii. Ali'nin (r.a.) davranışından hareketle mütevvil 
bağilerle  savaşılacağı  görüşündedir.  Hatta  Yahya  b.  Main'in, 
Şafii'nin bu görüşüne karşı çıkarak: 
"Talha ile Zübeyr'i baği mi sayıyor?1'demesi üzerine İmam Ahmed 
b. Haribel: 
"Bu  konuda  başka  bir  kaide  koymaya  bir  yetkisi  mi  vardı  ki" 
diyerek  Şafii'yi savunmuştur.  İbn  Hanbel bu  sözüyle şunu demek 
istiyordu:  Bağilerle  savaş  konusunda  Ali'nin  (r.a.)  davaranışmı 
kendisine rehber edinmeseycli Raşid Halifelerin sünnetinden başka 
bir dayanağı olmazdı. 
İkinci  görüş  ise,  "hermüetehid  isabet  eder"  görüşüne  binaen  her 
iki taraf da isabet etmiştir. Mutezile ve Eşarilerden bir grup kelam 
ehlinin görüşübudur. 
Bu  meselede  üçüncü  bir  görüş  vardır  ki,  o  da:  İsabet  eden  bir 
taraftır  ama  şu  taraftır  şeklinde  ayniyle  tesbit  mümkün  değildir. 
                                                             
74
[74]
 Buhari, Salat: 63, Müslim, Fiten: 70, Tirimizi, Menakıb: 34, Ahmed: 2/161, 164. 
75
[75]
 Müslim, Fiten: 70 

---

 
38 
 
İbn  Hamid  ve  Kadı  ile  başkaları  bu  üç  görüşü  zikretmişlerdir.  Bu 
son  görüş,  Basra alimleriyle hadis  ehli bir de  her ikisi de  imamdı 
ve bir anda iki halifenin mevcudiyeti caizdir diyen kelam ehlinden 
Keramiye'nin,  Ali'nin  (r.a.)  hilafeti  konusunda  tevakkuf  edenlerin 
görüşüne benziyor. 
Lakin  Ahmed  b.  Hanbel'den  nakledilen  Ali'nin  (r.a.)  hilafetinde 
tevakkuf ecfenin bidat ehlinden olduğu şeklindedir. Hatta tevakkuf 
eden kimsenin, kendi eşeğinden daha aptal olduğunu söylemiş ve 
onunla  ilişkinin  kesilmesini  emrederek  onunla  evlenilrnesini  de 
yasaklamıştır.  Ne  Ahmed,  ne  de  başka  bir  Ehl-i  Sünnet  imamı 
Ali'nin  (r.a.)  daha  haklı  olduğu  hususunda  ne  tereddüt  göstermiş 
ne de bu konuda bir şüpheleri olmuştur. Ayniyle değil de onlardan 
birinin  isabet  etmiş  olduğunu  söylemek  Ali'den  (r.a.)  başkasının 
daha  haklı  olabileceğini  caiz  görmek  neticesini  doğurur  ki  bunu, 
müteevvil de olsa ancak sapık bir bidatçi. ya da bir nevi Nasibeliği 
bulunan  biri  söyler.  Fakat  kimileri,  taraflardan  bilinin  hatalı 
olduğunu söylemekten, ya da sahabe arasındaki anlaşmazlıklarda 
herhangi  bir  görüş  belirtmekten  imtina  etme  kabilinden  susabilir. 
Aslında  bu  görüş  de,  her  iki  tara^  fm  isabet  ettiğini  söyleyen 
görüşe benzemektedir. 
Sünnet imamları  ile hadis ehli, diğer tarafı zalim  ve baği  olmakla 
niteleme  hususunda  şüpheye  düşmüş  olsalar  bile  Ali'nin  (r.a.) 
daha  haklı  ya  da  hakka  daha  yakın  olduğu  konusunda  hiçbir 
şüpheye  düşmemişlerdir.  Nitekim  Naslar  da  Ali'nin  (r.a.)  bu 
durumuna  işaret  etmektedir.  Ammar'la  ilgili  hadise  dayanarak 
karşı tarafı zalim veya baği olarak niteleyen ise, bu konuda içtihad 
edeni tevil ehlinden saymıştır. 
Geriye  şöyle  denilmesi  kalıyor:  Allah,  baği  grupla  savaşmayı 
emretmiştir.  Böylece  savaşta  Ali'nin  (r.a.)  yanında  yer  almış 
olmak  vacip  oluyor.  Savaşa  karışmayanlar  ise  Sa'd,  Zeyd,  İbn 
Ömer, Üsame, Muhammed b. Mesleme, Ebu Bekre gibi sahabenin 
ileri  gelenleridir.  Bunlar  Rasulullah  (s.a.v)'m  fitne  zamanlarında 
savaşa katılmamaya dair tavsiyeleriyle: 
"O fitne esnasında oturan ayaktakinden, ayakta duran yürüyenden 
ve yürüyjen savaşı alevlendirenden daha hayırlıdır.
76[76]
 
"O  zaman  dinini  fitnelerden  korumak  için  müslüma-nın  en  hayırlı 
malı  neredeyse  dağların  tepelerinde  ve  bulutlara  dokundukları 
yerlerdeki  koyun  sürüsü  olacaktır.
  77[77]
  söyleri  ve  fitne  esnasında 
                                                             
76
[76]
 Buhar, Fiten: 9; Menakıb: 25; Müslim, Filen: 10; 
Ebu Davud, Fiten: 2; Tirmizi, Fiten: 29; İbn Mace, Fiten: 10. 
77
[77]
 Buharı, tman: 12; Fiten: 14; Ebu Davud, Fiten: 4. 

---

 
39 
 
kılıcı olanın: 
"Tahtadan  bir  kılıç  edinmesine.
  78[78]
  dair  emrini  rivayet  ederler. 
Yine Ali'nin (r.a.) yanında savaşmaya gitmek üzere olan Ahnef b. 
Kays'e Ebu Bekre'nin naklettiği Rasulullah'ın (s.a.v): 
"İki  müslüman  kılıçlarıyla  karşı  karşıya  geldiklerinde  öldüren  de, 
öldürülen  de  Cehennem'dedir.
  79[79]
  sözünü  delil  olarak  ileri 
sürerler. Aynı şekilde Rasululiah'm (s.a.v.): 
"Benden  sonra  bir  kısmınız,  bir  kısmının  boynunu  vuran  kafirler 
olmayın.
  80[80]
  sözü  de  buna  delildir.  Hadis  ehli  ile  Sünnet 
imamlarının hepsi bu görüştedir. 
Hatta:  Alimlerimizin  Ali  de  (r.a.)  savaşa  girmeseydi  kendisi  için 
daha iyi olurdu dedikleri nakledilmiştir. Zaten 
Ali'nin  (r.a.)  kendisinin  savaş  aleyhinde  konuşması,  müte-reddid 
tavırlara girmesi ve oğlu Hasan’ıh: 
''Seni  sakındırmamış  mıydım  babacığım!"  demesi  ve  kendisinin 
de: "Allah için, Sa'd b. Malik ve Abdullah b. Ömer'in makamları ne 
güzeldir.  Eğer  o  makam  iyilik  ise.  mükafatı  ne  büyüktür!  Ama 
günah ise. hatası  ne küçüktür!" karşılığını vermesinden de açıkça 
anlaşılmaktadır. 
Bütün  bunlar  ona  itaatin  vücubıına  ters  şeylerdir.  Bu  sebeple 
İmam  Ahmed'in  Ali'yi  (r.a.)  dördüncü  halife  saymaması 
gerektiğine bunu delil göstermişlerdir. O bu görüşünü izhar edince 
kimileri  ona:  "Eğer  itaati  vacip  bir  imam  olduğunu  söylüyorsan, 
bunda Talha ve Zübeyr'e dil uzatma vardır. Çünkü onlar ona itaat 
etmemiş aksine, ona karşı savaşmışlardır" demiştir Bunun üzerine 
İmam Ahmed: 
"Savaşları  beni  ilgilendirmiyor  'karşılığı  vermiştir.  Yani.  Ali'nin 
(r.a.)  kardeşleriyle  aralarındaki  anlaşmazlıklar  benim  işim  değil. 
Çünkü onların kendi aralarında ictihad ve yorumları var ki onlar hu 
konularda benden ehildirler. Ayrıca bu gibi şeyler beni ilgilendiren 
ilim  meselelerinden  değil  ki.  herbirinin  durumunun  hakikatini 
bileyim. Aslında ben onlara mağfiret dilemek, kalbimi onlara karşı 
temiz  tutmak,  onları,  sevmek  ve  onlara  dost  olmakla 
emrolunmuşum.  Hem  onların  iyilik  rve  fazilette  Öyle  öncelikleri 
var ki bir çırpıda tutulup atılamaz. Ancak şunu da belirtmeliyim ki; 
Osman'a  (r.a.)  itaat  ve  ona  yardımcı  olmada  geri  duranlar  ve 
birtakım  tevillerle  ona  muhalefet  edenlerin  muhalefeti  her  ne 
kadar daha ehven i'diyse de. Osman'ın (r.a.-) hilafeti son günleri-
ne  kadarna'sıl  sabit  idiyse  Ali'nin  (r.a.)  hilafet  ve  imamlığına, 
                                                             
78
[78]
 Tirmizi, Fiten: 33; İbn Mace, Fiten: 10. 
79
[79]
 Buharı, İman: 22; Fiten: 10; Müslim, Fiten: 14. 
80
[80]
 Buharı, İlim: 43; Fiten: 8; Ebu Davud, Sünnet: 15. 

---

 
40 
 
inanmak ta nas ile sabit bir husus olup bazı zatlar'onu ter-ketmiş 
olsa bile, uyulması vaciptir. 
Selef  ve  halefin  farklı  görüşler  ileri  sürdükleri  konu  işte  budur. 
Onlardan  bir  kısmı.  Ali'nin  (r.a.)  yanında  yer  almanın  vacib 
olduğunu söylemektedir. Nitekim yanında yer 
alıp savaşa katılanların görüşü  buydu.  Bağilerle savaş  konusunda 
eser  veren  kelam  ve  rey  ehlinden  bir  çoğunun  görüşü  de  budur. 
Bu  eserlerinde  Ali'nin  (r.a.)  yanında  savaşmanın,  ona  itaat 
etmenin  ve  bağilerle  savaşmanın  vacip  olduğunu  söylemekte!er. 
Bu  şekilde bir görüşün  tanzimini önce Küfe fakihieri başlatmış  ve 
başkaları da onları izlemişlerdir. 
Diğerleri  ise  şöyle  diyorlar:  Aksine,  fitne  dönemlerinde  savaştan 
kaçınılır.  Nitekim  bu  hususu  ifade  eden  pek  çok  meşhur  nass 
vardır.  Savaşa  katılmayanlar  da  bunlara  dayanmışlardır. 
Rasulullah (s.a.v.): 
"Fitne esnasında savaşa katılmamak daha hayırlıdır.
81[81]
 
"Fitnelerden  kaçmak  için  dağ  haslarında  koyun  gütmek,  fitne 
esnasında savaşmaktan hayırlıdır.
 82[82]
 buyurmaktadır. 
Yine  fitne  esnasında  sahabeden  bazısına  savaşa  katılmamalarını 
tavsiye  etmiş,  odundan  bir  kılıç  edinmelerini  emretmiştir.  Ayrıca 
Ali'nin  (r.a.)  kendisi  de,  savaşa  katılmayanları  kınamamış,  hatta 
sonuçta bazen onlara imrenmiştir. 
İşte  bu  nasslar  sebebiyledir  ki:  "Ali  (r.a.)  savaşa  katılma-saydı 
daha  iyi  olurdu"  görüşünde  alimlerimiz  ittifak  etmişlerdir.  Çünkü 
nasslar,  fitne  esnasında  oturanın,  ayaktakine  ve  savaştan  uzak 
durmaya,  ona  katılmayı  tercih  etmiştir.  Onlar  şöyle  demişlerdir: 
"Bir işin üstünlüğü, sonucunun üstünlüğüyle belli olur." Şüphesiz, 
karşı  taraf  savaşı  başlatma-saydı,  Ali'de  (r.a.)  karşılık  vermemiş 
olsaydı, itaatinden dışarı çıkmaları gibi birçok şey patlak vermezdi. 
Ne var ki, savaşla uğranılan belalar aitmiş, kan dökülmüş, kalpler 
birbirlerinden  daha  da  uzaklaşmış.  Hariciler  ona  karşı  çıkmış. 
hakemlerkarar  vermiş;  öyle  ki  Ali'nin  (r.a.)  karşıtı  Emirü'l-
Mü'rmnîp  diye  adlandırılmış;  savaştan  önce  mevcut  olmayan  bir 
çok  bozukluk  ortaya  çıkmış  ve  savaşla  da  belirgin  bir  maslahat 
ortaya çıkmamıştır. 
Bu da, savaşa girilmemiş olsaydı, daha iyi olurdu görüşünün tercih 
edilmesine  delildir.  Amellerin  faziletleri,  sonuçlarıyla  anlaşılır. 
Kur'an,  ancak  savaş  vukubulduktan  sonra  baği  grupla 
savaşıimasını öngörmektedir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: 
"Eğer  inananlardan  iki  grup  vuruşurlarsa  onların  arasını  düzeltin; 
                                                             
81
[81]
 Ahmed: 6/419. 
82
[82]
 Buliari.îman; 12; Rten: 14; Ebu Davud, Filen: 4; 

---

 
41 
 
şayet  biri  ötekine  saldırırsa  Allah'ın  buyruğuna  dönünceye  kadar 
saldıran  tarafla  vuruşun.  (Allah'ın  buyruğuna)  dönerse  artık 
adaletle  onların  arasını  düzeltin  ve  adil  olun.  Allah  adalet  (le 
haraket) edenleri sever." (Hucurat: 49/9) 
Görüldüğü gibi Allah'u Teala henüz işin başında iki gruptan biriyle 
savaşmayı  emretmiyor.  Önce  barıştırmayı  ve  ancak  ondan  sonra 
baği tarafla savaşmayı emrediyor. 
Eğer:  "Bağilik.  savaşın  başlangıcını  da  içerir,  savaş  sonrasını  da" 
denecek olursa; cevap olarak denir ki; Ayette,  taraflardan birinin 
diğeriyle savaşmasına dair bir emir yoktur. Diğer müminlerin baği 
tarafla  savaşmaları  emri  vardır.  Oysa  burada  anlatılmak  istenen, 
Ali'nin  (r.a.)  savaşmasına  dair  bir  emir  olmadığıdır.  Aksine 
savaşmaması daha iyi olurdu. Ama, savaşılmamış olsaydı daha iyi 
davranılmış olurdu denmekle birlikte savaşmasının caiz olması, ya 
da işin batini yönünden caiz olmamakla birlikte içtihadına dayana-
rak  savaşmışsa,  böyle  bir  durumda  baği  tarafla  savaşmak  vacip 
mi.  yoksa  fitne  esnasında  savaşilmaması  mı  gerekirdi?  Delillerin 
çatıştığı  nokta  işte  burasıdır.  Kaldı  ki,  alimler  ve  mümin 
mücahidler  Ali  (r.a.)  ile  bağlılarının  daha  haklı  olduklarına  ilişkin 
içtihadlan ortaya çıktıktan sonra da iki eğilim söz konusu olabilir. 
Birincisi:  Baği tarafla savaş güç  ve imkan şartına bağlıdır.  Çünkü 
bunlarla savaş, müşrik ve kafirlerle savaşmaktan daha iyi değildir. 
Bilindiği gibi müşrik ve kafirlerle savaş bu şaıta bağlı bir husustur. 
Bazen  meşru  maslahat,  mal  üzere  anlaşma  ve  barış  akdedip 
anlaşmayla  sağlanır.  Nitekim  Rasu-lullah  (s.a.v.)  birkaç  defa  bu 
yola  başvurmustur.  Devlet  başkanı,  daha  güçlü  olmanın 
gerekliliğine  inanır  ve  bu  gücü  temin  edemezse,  savaşmaması 
daha yararlıdır. 
Söz konusu  ettiğimiz  savaşın kötülüğünün  yararından çok olduğu 
görüşüne  varan  kişi.  bu  savaşın  fitne  savaşı  olduğunu  bilir  ve 
dolayısıyla bu savaşta imama itaat vacip değildir. Çünkü ona itaat, 
ancak  emredilende  birmasiyetin  bulunmadığını  nass  ile  tesbit 
ettiği  zaman  kişiye  vaciptir.  O  halde  bu  savaşın,  terekedilmesi 
yapılmasından  hayırlı  olan  bir  fitne  savaşı  olduğunu  bilen 
açısından, muayyen ve hass bir nasstan sarf-ı nazar ederek ulu'I-
emr'e  itaat  konusundaki  mutlak  ve  anım  bir  nassa  uyması  vacip 
değildir.  Kaldı  ki  Yüce  Allah,  anlaşmazlık  esnasında  Allah  ve 
Rasulüne müracaat etmeyi emretmektedir. 
Rasulullah'ın (s.a.v.) kendisinden sonra gelecek idarecilerin zulüm 
ve azgınlıklarını haber vermesi ve haklarından gelinemeyeceği için 
onlarla  savaşmaktan  sakındırması  da  buna  delildir.  Çünkü  böyle 
bir  savaşın  zararı  yararından  çoktur.  Nitekim  İslam'uruk 

---

 
42 
 
döneminde  de  müslümanlar  savaşmaktan  menedilmişlerdi.  Yüce 
Allah bu hususu şu ayetinde dile getirmiştir: 
"Kendilerine:  Ellerini  (savaştan)  çekin  denilenleri  görmedin  mi?" 
(Nisa: 4/77) 
Rasuluüah  ve  ashabı  Allah'ın  emri  gelinceye  kadar  müşrik  ve 
münafıkların  eziyetlerine  karşı  sabretmek,  onları  affetmek  ve 
müsamahacı olmakla emredilmişlerdi. 
İkinci  veçhe  gelince:  Yeni  bir  imam  tayin  ederek  ona  Emîrü'l-
Mü'minin  ismini  verme,  hak  imamı  lanetleme  ve  benzeri 
davranışlarından  dolay  o  esnada  baği  olmuşlardı.  Bunun  kendisi 
bağiliktir.  Oysa  savaş  çıktıktan  sonra  bağligin  ortaya  çıkması 
bundan farklıdır. Evet, savaş bir fitne idi. Yüce Allah müminlerden 
iki grubun savaşmasını söz konusu ettikten sonra: 
"Onlardan biri diğerine  haksızlık  ederse." buyurmaktadır.  Savaşın 
taraflardan biri haddi aşınca savaşmayı emrettiğine göre, savaşan 
taraflardan  birinin  bir  durumda  baği  olurken  başka  bir'durumda 
olmayabileceğine işaret etmektedir. 
Buna  göre  fitne  esnasında  savaştan  uzak  durmayı  ifade  eden 
nasslar,  bağilik  söz  konusu  olmazdan  önceki  durumu  içerirler. 
Böylece  Ali'nin  (r.a.)  yanında  savaşa  katılmak  vacipti.  Çünkü 
savaştan  Önce  karşı  taraf  baği  olmuştu.  İbn  Ömer'in  rivayeti  de 
buna  göre\tevil  edilir.  O,  zaman,  yani  hakem  olayı,  teşayyu' 
(Şiileşme)  ve'bağiliğin  zuhurundan  sonra  Ali  (r.a.)  onlarla 
savaşmadı  ve  taraftarları  da  savaş  konusunda  kendisine  itaat 
etmedi.  İşte  o  zamandan  itibaren,  vacip  olduğu  halde  savaşı 
terketmel erinden dolayı taraftarları kınandı ve o zaman Şia ismini 
aldılar.  O  vakit  itaati  vacip  imama  yani  Emirü'l-Mü'minin  AH  b. 
EbiTalib'e  karşı  çıkmalarından  dolayı  kınandılar.  Vacip  olan 
yardıma  yanaşmamaları  sebebiyle  de  batıl  ve  zulüm  ehli  oldular. 
Çünkü  batıl  ve  zulüm  ehli  olmak,  bazen  hakkı  terketmekten, 
bazen de hakka saldırmaktan dolayı olur. 
İşte  o  zaman  Muaviye  ile  birlikte  olan  Osman  (r.a.)  taraftarları 
Ali'nin (r.a,) taraftarlarından üstün duruma geçtiler. Bu sebeple de 
onlara galip geldiler. Yine bu sebeple Ra-sulullah (s.a.v.): 
"Ümmtimden  bir  taife  daima  muhaliflerine  galip  gelecektir.
83[83]
 
buyurmuştur.  Muaviye  de  bunu  kendisine  delil  olarak  ileri 
sürmüştür. Ayrıca Malik b. Yuhamir, Muaz b. Cebel"den nakille bu 
grubun Şam'da olduğunu  söylemeye kalkışmıştır.  Ali (r.a.). Raşid 
halifelerdendir.  Muaviye  ise,  meliklerin  ilkidir.  O  halde  mesele  bu 
cinsten  olup  zorba  hükümdarların  adalet  ehliyle  savaşması  ve 
                                                             
83
[83]
 Buharı İtisam: 10. Müsüm, İman: 247, Ebu Davud Fİten: I, Tinnizi Filen: 27, 

---

 
43 
 
Raşid halifelerin siretlerine ittibâ meselesidir. İnsanların pek çoğu 
meseleye  bu  aceleci  tavırla  yaklaşmaktadır.  Çünkü  bunda  adaleti 
ayakta  tutmanın  gerçekleştiğine  inanıyor.  Halbuki  bunun  imkan 
dışı olduğunu ve zararının, yararından çok olduğunu bilmiyorlar. 
İşte  bu  sebeple  hadis  ehlinin  görüşü;  baği  meliklerle  savaşa 
girmemek ve zulümlerine sabretmek şeklindedir. Ta ki iyi kimseye 
zarar  gelmesin,  başka  bir  ifadeyle  facirin  zararından  korunulsuıı. 
Belki de bu. henüz işin başında Kur'an'ın savaşı  emretmemesinin 
sırlarındandır; ancak iki grubun savaşa tutuşmalarından ve onları 
barıştırma  girişiminden  sonra  haksızlık  eden  tarafla  savaşmayı 
emretmiştir.  Heva  ehlinden  iki  grup  savaşacak  olursa  -mesela 
Kays ve Yemenlilerin savaşmaları gibi, çünkü ayet buna benzer bir 
olay  üzere  İnmiştir-  Önce  onları  barıştırmak  gerekir.  Barış 
sağlanamadığı  takdirde  sultanın  ve  müslümanlamı  haksız  tarafla 
savaşmaları  vacip  olur.  Çünkü  onların  buna  güçleri  vardır.  Vacip 
olması,  onların  buna  güçlen  yettiği  içindir.  İşte  bu,  henüz  işin 
başında  sözle  müdahalenin  rüchani  yetini  ortaya  koymaktadır. 
Birinci  durumda  ne  savaşmak  için  güç  yeterlidir,  ne  de  bağilik 
apaçık  bir  şekilde  ortaya  çıkmıştır.  İkinci  durumda  ise  bağilik 
ortaya çıkmış ve güç yetmeme durumu daha da artmıştır. 
Meseleye  mutlak  olarak  bakıldığında  daha  haklı  ve  hakka  daha 
yakın  tarafın  Ali'nin  (r.a.)  tarafı  olduğumla  şüphe  yoktur.  Karşı 
taraf ise, yukarıda naklettiğimiz Ebu Said hadisinden de anlaşıldığı 
gibi baği olmakla nitelenmiştir. 
Muaviye  (r.a.).  Muğire  ve  başkaları  Şam  grubunun  Muaviye 
taraftarlarının-  rüçhaniyetine,  Buhari  ve  Müslim'de  geçen  şu 
rivayeti  delil  olarak  ileri  sürmüşlerdir.  Bu  rivayette  Rasulullah 
(s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: 
"Ümmetimden  her  zaman  için  Allah'ın  emrini  ayakta  tutacak  bir 
grup  bulunacaktır.  Kıyamet  kopuncaya  kadar  da  ona  muhalefet 
edenin  ve  onların  yardımına  koşmayanın  bu  gruba  bir  zararı 
olmayacaktır.
84[84]
 
Bu rivayet söz konusu edildiğinde Malik b. Yulıamir ayağa kalkmış 
ve: 
"Bu  grubun  Şam'da  olacağını  Muaz  b.  Cebel'den  duydum" 
demiştir. Bunun üzerine Muaviye: 
'işte  Malik  b.  Yuhamir,  Muaz'ın:  "O  grubun  Şam'da  olduklarım'' 
söylediğini  bizzat  duymuş"  demiştir.  Buhari  ve  Müslim'de 
Muaviye'nin  (r,a.)  hadisi  budur.  Muğire  b.  Şu'be'nin  naklettiği 
hadis  te  buna  benzerdir.  Söz  konusu  hadiste  Rasulullah  (s.a.v.) 
                                                             
84
[84]
 Buhari, t'tisam: 10; Müslim, İman: 247. 

---

 
44 
 
şöyle buyurmaktadır: 
"Allah emri gelip kıyamet kopuncaya kadar ümmetimden bir grub 
taife hak üzere olacaklardır.
 85[85]
 
Bu  rivayetlerde  Şam  halkının  rüchaniyetine  iki  vecihten  delil 
bulunduğunu ileri sürerler: 
Birincisi:  Savaş  ve  fitneden  sonra  galip  gelen  ve  iktidarı  ele 
geçirenler  kendileridir.  Nitekim  Rasulullah  (s.a.v.)  muhaliflerinin 
kendilerine zarar vermeyeceğini belirtmiştir. Bu, ümmet içerisinde 
hakkı  ayakta  tutan  tarafın  galip  gelen  taraf  olmasını 
gerektirmektedir. Böylece galip geldiklerine göre hak ehli kendileri 
olmuş oluyor. 
İkincisi:  Nasslar,  -mesela  Muaz'ın  sözü  gibi-  haklı  tarafın  Şam'da 
olduklarını  belirtmiştir. 
Yine 
Müslim'in 
Ebu  Hüreyre'den 
naklettiğine göre Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: 
"Garp ehli daima galip gelecekler.
 86[86]
 
İmam  Ahmed  garb  ehlinden  maksadın  Şam  halkı  olduğunu 
söylemiştir.  Çünkü  Rasulullah  (s.a.v.)  Medine'de  ikamet  ediyordu 
ve  Medine'nin  batısına  düşeni  batı,  doğusuna  düşeni  de  doğu 
olarak  isimlendiriyordu.  Necd  halkı  ile  onların  doğusund  akil  erini 
de Meşrik halkı olarak isimlendiriyordu. Nitekim fbn Ömer: Meşrik 
ehlinden  iki  kişi  gelmişlerdi,  birer  konuşma  yaptıklarında 
Rasulullah (s.a.v.): 
"Güzel konuşmanın Öylesi var ki, sihirdir.
87[87]
 buyurdu, demiştir. 
Rasulullah'ın  (s.a.v.)  kötülüğün  aslının  meşrik  (doğu)  olduğunu 
söylediğine  dair  pek  çok  rivayet  vardır.  Doğu  tarafına  işaret 
ederek: 
"Fitne buradadır, fitne buradadır.
 88[88]
 
"Küfrün başı doğu tarafıdır.
 89[89]
 sözü ve benzeri sözlerinde olduğu 
gibi.  Böylece  ümmetinden  hakkı  ayakta  tutan  galip  grubun 
mağribte,  yani  Şam  ve  Şam'ın  batısında  bulunanlar  olduğunu, 
fitne  ve  küfılin  başının  ise  doğuda  olduğunu  haber  vermiştir. 
Medine  halkı,  Şam  halkını,  "Mağrib  ehli"  diye  isimlendirmektedir. 
Evzai  için:  "Mağrib  ehlinin  imamı",  Süfyan  es-Sevri  ve  benzerleri 
için  de:  "O.  meş-riklidir  ve  meşrik  ehlinin  imamıdır"  diyorlardı. 
Çünkü  Medine  açısından  Fırat'a  kadar  uzanan  yerler  batı,  Mekke 
açısından ise Harran, Rakke ve civarı batıdır. Bu nedenle de rükni 
Sami'ye  yönelmeleri  ve  kutb-i  Sami'yi  arkalarına  almaları 
anlamında kıbleleri en mutedil yöre halkı buralardır. Ne Irak halkı 
                                                             
85
[85]
 Buhari, frisam: 1 0, Menakıb: 28, Müslim, îmare: 171, 174. 
86
[86]
 Müslim îmare: 177. 
87
[87]
 Buharı Tib: 51, Nikah: 47, Müslim Cuma: 47, Ebıı Davud Edeb: 86. 
88
[88]
 Bıılıari Talak: 24, Fiten: 16, Müslim Fiten: 50, Tirmizi Filen: 79. 
89
[89]
 Müslim İman: 86, Buharı Bedıful-Halk: 15, Tirmizi, Fiten: 71. 

---

 
45 
 
gibi sağ tarafa, ne de Şam halkı gibi sol tarafa meylederler. 
Dediler  ki:  Eğer  bu  nasslar  ümmetinden  hakkı  ayakta  tutan  ve 
muhalefet edenle imdadına koşmayanın kendisine zarar vermediği 
grubun Şam halkı olduğuna delalet ediyorsa, 
"Ammar'i  baği  grup  öldürecektir"  ve:  "Hakka  daha  yakın  olanı 
onları öldürecektir" .sözleriyle çelişiyor demektir. Her iki tarafı eşit 
ve  isabet  etmiş  kabul  eden,  ya  da  taraflardan  birini  tercihe 
yanaşmayanların  delillerinden  biri  de  budur.  Doğruya  daha  yakın 
görüleni  de  budur.  Onlardan  bir  kısmı,  bunları  diğerlerine  karşı 
delil  olarak  ileri  sü'rmüşler-sede,  itibar  edilir  bir  görüş  olmayıp 
Masibe'nin  görüşlerin-dendir.  Şia  ve  Rafizilerin  görüşlerinin  karşı 
yönde bir benzeridir. Aslında bunlar neva ehlidir, bizler ise. ilim ve 
adalet ehlini muhatap alıyoruz. 
Ama  kuşkusuz  bu  nassların  arasının  cemedilip  uzlaştırılması 
gerekir. Şöyle ki: