«Audit» fanidan Sirtqi bo’lim kurs ishi

3. Valyuta schyotlariga doir muomalalar sintetik hisobining to’g’riligi va to’liqligini tekshirish
Korxona va firmalar xorijiy valyutalardagi pul mablag’larining to’liq kirimga olinishini aniqlash va valyuta muomalalarining hisobda to’g’ri aks ettirilishini tekshirish muhim masala hisoblanadi.
Korxonalar tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish chog’ida mahsulot (ish, xizmat) eksportidan daromad oladilar, import tovarlar bo’yicha to’lovlarni amalga oshiradilar, xorijga xizmat safarlari bo’yicha sarflarni to’laydilar va O’zbekistonda hamda chet ellardagi banklarda ochilgan valyuta schyotlari orqali boshqa muomalalarni amalga oshiradilar. Banklarda valyuta schyotlarini ochish tartibi va ular bo’yicha muomalalarni amalga oshirish O’zbekiston Respublikasi valyuta qonunchiligi hamda Markaziy Bankining me’yoriy hujjatlari bilan tartibga solinadi.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, bank hujjatlarida xalqaro hisob-kitoblar bo’yicha qoldiqlar va muomalalar milliy valyuta va chet el valyutalari turlari: AQSh dollari, nemis markasi, ingliz funt sterlingi va h. k. bo’yicha ko’rsatiladi.
Amaldagi qonunchilikka muvofiq yuridik shaxs-rezidentlar quyidagi valyuta schyotlariga ega bo’lishlari mumkin:

0. 
   tranzit valyuta schyoti - eksportdan olingan valyuta tushumini to’liq hajmda hisobga olish uchun mo’ljallangan;
   
1. 
   maxsus tranzit valyuta schyoti - O’zbekiston Respublikasi valyuta birjasida chet el valyutasini so’mga sotib olish va uni yana sotishga doir muomalalarni hisobga olish uchun mo’ljallangan;
   

Joriy valyuta schyoti yuridik shaxs eksportdan olingan tushumning bir qismini majburiy sotganidan so’ng uning ixtiyorida qoladigan mablag’larni va valyuta qonunchiligiga muvofiq schyotga doir boshqa muomalalarni amalga oshirish uchun mo’ljallangan xorijdagi valyuta schyoti O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining Maxsus ruxsatnomasiga muvofiq xorijda vakolatxonalariga ega tashkilotlar uchun ochiladi.
Bankdagi valyuta schyotlari bo’yicha muomalalarni tekshirish chog’ida auditor quyidagilarga alohida e’tibor qaratishi lozim:

0. 
   joriy valyuta muomalalari va kapitalning harakati bilan bog’liq valyuta muomalalari huquqiy rejimiga rioya qilinishi;
   
1. 
   valyuta muomalalarini amalga oshirish uchun O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining litsenziyasiga ega bo’lgan, vakolatli banklar orqali valyuta muomalalarini amalga oshirish;
   
2. 
   vakolatli banklarda ayrim valyuta muomalalarini amalga oshirish uchun O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan beriladigan ruxsatnomalar va litsenziyalarning mavjudligi;
   
3. 
   yuridik shaxs-rezidentlar tomonidan ular ixtiyorida mavjud bo’lgan, legal kelib chiqishga ega valyuta mablag’lari chegarasida chet el valyutasidagi hisob-kitoblarni amalga oshirish;
   
4. 
   5210-«Mamlakatimizdagi valyuta schyotlari» schyoti bo’yicha ochilgan «Tranzit valyuta schyotlari», «Maxsus tranzit valyuta schyotlari», «Joriy valyuta schyotlari», «Xorijdagi valyuta schetlari» subschyotlaridagi valyuta mablag’lariga doir muomalalar hisobi.
   

Valyuta schyotlari bo’yicha muomalalarni auditorlik tekshiruvidan o’tkazish bankda ochilgan, shu jumladan chet ellardagi ham, har bir valyuta schyoti bo’yicha amalga oshiriladi.
Bunda shuni e’tiborga olish kerakki, agar O’zbekiston korxonasining xorijiy bankda, O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki litsenziyasi bo’yicha ochilgan schyoti bo’lsa, bu litsenziya unga valyuta tushumini qabul qilish uchun asos bo’la olmaydi. Shuning uchun O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankida xorijiy bankdagi schyotga valyutani har bir kirimi uchun maxsus ruxsatnoma bo’lishi lozim.
Rezident bo’lib hisoblangan, eksport qiluvchi tashkilotlar valyuta tushumi qabul qilinishining to’liqligi va to’g’riligini tekshirishda, vakolatli banklardagi ularning valyuta schyotlari bo’yicha quyidagilarni aniqlash kerak:

0. 
   tashkilot valyuta tushumini chet ellik hamkorining reklamatsiyasini qoniqtirish hisobiga jarima to’lash yoki zararlarni qoplash, ya’ni o’zaro talablarni hisobga olish to’g’risidagi talablarni;
   
1. 
   eksport kontraktlari kabi, import kontraktlarini bajarish chog’ida ham o’zaro qarz surishish hollariga yo’l qo’yilmaganligi;
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasiga o’tkazilishi lozim bo’lgan va xorijdagi rezidentning ixtiyoriga yoki mulki qatoriga o’tgan tushumdan to’lovlar amalga oshirilmaganligi. Olingan daromad pul o’tkazish amalga oshirilgunga qadar faqat ushbu daromad olingan tashqi iqtisodiy muomala bilan bevosita bog’liq bo’lgan bank komissiyalari va chiqimlarni to’lash uchun ishlatilishi mumkin.