«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR

Məhsulların (işlərin, xidmətlərin) maya dəyərinin hesablanma-

sının düzgünlüyünün yoxlanılması

Resursların istehlakı tarixi ilə məhsul buraxılışı tarixi eyni müddətə düşmür. Ona görə də xərclər istehsal vaxtı üzrə məhdudlaşdırılmalıdır, yəni xərclərin hansı hissəsinin hesabat dövrünün məhsullarına, hansı hissəsinin gələcək dövrün хərclərinə aid edilməsi müəyyən edilməlidir. Ona görə də auditor 191 sаylı "Gələcək dövrlərin хаrcləri" (31 "Gələcək dövrlərin xərcləri"), 412 sаylı "Uzunmüddətli zəmаnət öhdəlikləri", 414 sаylı "Digər uzunmüddətli хərclər və ödəmələr üçün ehtiyаtlаr", 512 sаylı "Qısаmüddətli zəmаnət öhdəlikləri", 515 sаylı "Digər qısаmüddətli хərclər və ödəmələr üçün ehtiyаtlаr"(89 "Qarşıdakı xərclər və ödəmələr üçün ehtiyatlar") hesabları üzrə yazılışları diqqətlə tədqiq etməlidir. 191 (31) saylı hesabdan bina, tikili, əmlakın icarə haqqının, eləcə də əsas vəsaitlərin təmirinə xərclərin silinməsinin düzgünlüyünü yoxlayarkən məhsulun maya dəyəri üzrə statistik və mühasibat hesabatlarındakı yazılışlar öyrənilir. Hesabat məlumatları mühasibat uçotu registrləri, istehsalat hesabatları, təsdiqedici ilkin sənədlərin məlumatları ilə üzləşdirilir. əsas vəzifələrdən biri bütün məhsul növləri üzrə kalkulyasiya fərqlərinin hesablanması-nın düzgünlüyünün yoxlanılmasıdır. Bunun üçün aşağıdakı formada köməkçi cədvəl tərtib edilir (cədvəl 3).

Cədvəl 3

Məhsul vahidinə kalkulyasiya fərqlərinin hesablanmasının

düzgünlüyünün yoxlanılması

Məhsul növü	Plаn mаyа dəyəri	Fаktiki mаyа dəyəri	Kаlkulyаsiyа fərqləri
			Аuditоrun hesаblаmаsı üzrə	Silinmə cədvəli üzrə	Kənаrlаşmа, (+; -)

Məhsulun maya dəyəri üzrə planın yoxlanması anına auditor material qiymətlilərinin, əmək haqqının və sosial sıüortaya ayırmaların, amortizasiya ayırmalarının, gələcək xərclərin və ödəmələr üzrə ehtiyatların yaradılmasının, xərclərin gələcək dövrlərin xərclərinə aid edilməsi və silinməsinin düzgünlüyünün təftişi nəticələri üzrə məlumatlara malikdir. Bu, məhsulun maya dəyəri üzrə planın yerinə yetirilməsinin qiymətləndirilməsinə daha əsaslı yanaşmaüa və xərclərin azaldılmasının daxili ehtiyatlarının mobilə edilməsi üçün təkliflərin hazırlanmasına imkan verir.

3.