«avesto» va zardushtiylik dini haqida
Yüklə 73,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.pedagoglar.uz
45-son 8–to’plam Iyun 2023 Sahifa: 77 Ishoqov mil. avv. VII –VI asrlar deb hisoblasa, B. Iskandarov ham mil. avv. VI asrdan to milodiy III asrgacha O‘rat Osiyoda zardushtiylik va u bilan bog‘liq bo‘lgan dualistik dunyoqarash hukmronlik qilgan edi deydi.8 Zardusht qachon yashagan ? Bu masalada bizning mil. avv. II ming yillik – o‘lkamizda bronza asri gullab yashagan sug‘orma dehqonchilik va xonaki chorvachilik, tashkiliy xo‘jalik turlari sifatida muqim rivojlangan jamiyatda hokimlar, kohinlar, harbiylar hunar ahli, chorvador dehqon kabi mehnat taqsimoti va ijtimoiy tabaqalnish chuqurlashgan davr zardushtiylik yaxlit tizim sifatida shakllangan davr deyishga to‘la asos bor. Xuddi shunday ma’lumotni M. Isomiddinov ham «Ilk zardushtiylik davri va Samarqand» nomli maqolasida aytib o‘tadi. Zardushtilikning kelib chiqishi to‘g‘risida juda ko‘plab olimlar o‘z fikrlarini bildirishib ularning eng mashhurlaridan biri Meri Boys eng dastlabki zardushtiylik to‘g‘risida ma’lumotlar yozishni boshlaganidan bu olimning o‘zi qarib qolgan edi deydi.” Yoki zardushtiylik dinida shunday an’analar o‘z aksini topganki ular o‘zining ildizlari bilan juda qadim zamonlarga hatto bronza davri an’analariga borib tarqalishini aytadi. Uning fikricha ilk zardushtiylik dastlab chorvador bo‘lishib Volga daryosidan sharqdagi keng yaylovlarda ko‘chib yurishgan. Meri Boysning fikriga ko‘ra aynan shu davrda ya’ni jahonda hamma narsani qonun emas, balki zo‘rlik zo‘ravonlik boshqargan bir paytda payg‘ambar Zaradushtra yashagan deydi. Shu o‘rinda yana bir maqolaga nazar tashlaymiz. O‘zbekistonning turli qadimiy yodgorliklaridan topilgan mil. avv. IX – VIII va VII – VI asrlarga oid arxeologik topilmalar diqqatga sazovordir. Tarixiy arxeologik davrlashtirish nuqtai nazaridan ushbu davr bronza davridan temir asriga o‘tish va O‘rta Osiyo tarixida ilk temir asrining boshlanishi bilan bog‘liqdir. Ayni shu davrda og‘zaki matnlar asosida «Avesto»ning eng qadimgi qismlari shakllangan. Bu davr zardushtiylikkacha, shuningdek ilk zardushtiylik diniy marosimlari davri edi. Mavzuni yaratishda zardushtiylikning davrlashtirish baxslaridan tashqari asl, dinnig asl vatanini topish |