«avesto» va zardushtiylik dini haqida

www.pedagoglar.uz 
 
45-son 8–to’plam Iyun 2023
Sahifa: 79 
dinlarning shakllanishi va rivojlanishiga ko‘rsatgan ta’siridan tashqari olijanob din 
ekanligini asrlar mobaynida quvg‘inlikka uchrasada, unga e’tiqod qo‘yganlar sayi 
harakati tufayli bizgacha yetib kelganligini takidlaydi. Zardushtiylik bo‘yicha 4 
tomlik asar muallifi Meri Boys ham otashparastlar dinining muqaddas kitobi 
«Avesto» qadimgi Xorazm vohasida paydo bo‘lganini qayd etadi.10 Zardushtiylik 
ta’limoti va «Avesto» ning Xorazmda paydo bo‘lganligi haqidagi faraz B. G‘afurov, 
H. Mallayev, H. Hamidov, A. Qayumov, Y. Jumaboyev, M. Ishoqov, M. 
Rahmonov, F. Sulaymonova, I. Jabborov, G. Dresvyanskaya, Y. Xo‘jamurodov, A. 
Irisov, M. Qodirov, S. Hasanovlarning maqola va tadqiqodlarida ham o‘z aksini 
topgan. 
XULOSA 
«Avesto» madaniyatining shakllanishi mil. avv. VIII – VII asrlarda 
yakunlangan va balki shu davrlarda yozma matnga ko‘chgan bo‘lsa, ajab emas. 
Bizning mintaqada davlatchilikning ham yuzaga kelishi ushbu davrda yuz bergan 
bo‘lib, «Avesto» matnlarida ilk davlatchilikka oid atamalar va tushunchalar uchrashi 
bejiz emas. «Avesto» kitobining to‘liq shakllanish davri bo‘lgan bronza asri 
boshlarida asosan ilk shahar – davlatlar mavjud edi.»Avesto» nafaqat bronza davri, 
balki tosh asri ma’naviyati unsurlarini ham o‘zida aks ettirgan. «Avesto»ga ko‘ra 
ajdodlarimizning ma’naviy kamolotining birinchi bosqichi - tosh asriga ishora, deb 
qabul qilish joizdir. Fanda Zardushtning yashagan davri va zardushtiylikning qaysi 
davrga oid ekanligi haqida fikrlarning turli xilligi va ushbu mavzu yuzasidan 
ko‘pgina olimlarning ilmiy ish olib borganligi bizni quvontiradi. Tadqiqotchilarning 
fikrlari turli xil bo‘lsada, lekin biz shuni qat’iy ayta olamizki, ko‘pgina olimlarning 
fikriga ko‘ra zardushtiylik dini bundan taxminan 3000 yil aniqrog‘i 2700 yil 
muqaddam vujudga kelganligiga shubha yo‘qdir. 

---