«avesto» va zardushtiylik dini haqida
Yüklə 73,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.pedagoglar.uz
45-son 8–to’plam Iyun 2023 Sahifa: 74 holos. A. Ashirovning bergan ma’lumotiga ko‘ra Zardusht eramizdan oldingi VII asrning oxiri va VI asrning birinchi yarmida faoliyat yuritgan.1 ASOSIY QISM Miloddan avvalgi V-IV asrdagi qadimgi yunon olimlarining asarlarida ilk bor Zardushtning nomi uchraydi. Yunonlar uni Zoroastr va Zoroastera, u asos solgan dinni esa «Zoroastrizm» nomi bilan yuritishgan. Zardusht Spitama qavmidan (sug‘diycha Soitamen nomi ham shundan kelib chiqqan bo‘lsa kerak – P.S.) bo‘lib otasini – Purushasp, onasini – Dug‘dava deb ataganlar. Spitama qavmi afsonaviy urug‘ bo‘lmasdan balki tarixda bo‘lganligi nafaqat «Avesto»da balki qadimgi yunon va forsiy manbalarda ham zikr etilgan. Zardushtraning tarjimai holi to‘g‘risidagi ma’lumotni qo‘lyozma manbalar orasida Beruniyning «O‘tmish asrlardan qolgan yodgorliklar» asari va Tabariyning «Tarixi Tabariy» asari alohida ahamiyatga egadir. Bu kitoblarda Zardushtning hayot yo‘lini ko‘rsatuvchi ayrim lavhalar mavjud. Beruniyning xabar berishicha Zardushtra asli Ozarbayjondan bo‘lib, keyinchalik Eron va O‘rta Osiyoda hayot kechirgan. Xuddi shunday ma’lumotni ya’ni Zardushtning qadimgi Eronning shimoli – g‘arbida joylashgan Ozarbayjonda ko‘p yillar yashaganligi to‘g‘risidagi ma’lumotni Meri Boys ham beradi. Lekin Meri Boys keyinchalik bu fikrdan voz kechadi, chunki zardushtiylik gimnlari asosida olib borilgan izlanishlariga tayangan holda haqiqatdan ham Zardushtning O‘rta Osiyo hududida yashaganligini ishonch bilan takidlab o‘tadi.2 Bunday bahsli mavzuga V.A.Livshits ham qo‘shiladi va o‘z fikrini bildiradi. Olimning ma’lumotiga qaraganda Zardushtning vatani, millati, hayot faoliyati aniq isbotlangan bo‘lmasada, lekin Zardushtning nomi qadimgi eronliklarning nomi ekanligini aniq aytadi. V.A.Livshits Zardushtning nomini qadimgi Eron tiliga o‘girganda «qari tuya egasi» degan ma’noni berishini aytib o‘tadi.3 V. A. Livshits yozishicha, ruhoniy Zardushtra eng qadimgi diniy tasavvurlarni isloh qilgan shaxs sifatida maydonga |