Ayələrin Tərcüməs(n)i
Al lah, bi lir də siz bil mez si niz
Yüklə 6,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 233) Em zir me yi ta mam la mak is te yen ler üçün an ne ler ço cuk -la rı nı iki tam il em zi rir ler.
- "İn san la rın an ne le ri, ariyet ve ri len v ə için de eş ya sak la nan kap lar ko nu mun da dır. Oğul lar ba ba la rın dır."
- On la rın yi ye ce ği, gi ye ce ği bi li nen ör fe uy gun ola rak, ço cuk ken di si nin ola na ait tir. Kim se ye güc ye ti re ce ği nin dı şın da yük tek lif edil mez.
- Mi ras çı üze rin de ki so rum lu luk d ə bu nun gi bi dir.
- 234) İçi niz den ölen le rin ge ri de bı rak tı ğı eş ler, ken di ken di le ri ne dörd ay on (gün) bek ler ler.
- Sü re le ri ni bi ti rin ce, ar tık ken di hak la rın da ma ruf bir şe kil de yap tık la rın dan do la yı si ze bir gü nah yok tur.
- Al lah iş le dik le ri niz den ha ber dar dır.
- 235) Böy le (id de ti ni bek le yen) ka dın la rı nikah la mak is te di ği ni zi on la ra sez dir me niz de ya da gön lü nüz de sak la ma nız da si ze bir gü nah yok tur.
- Al lah, si zin on la rı ana ca ğı nı zı bi lir.
- Bek le me sü re si ta mam la nın ca ya ka dar nikah ba ğı nı bağ la ma ya ke sin ka rar ver me yin.
|
Al lah, bi lir də siz bil mez si niz. Siz an cak ONun si ze öğ ret ti ği şey le ri bi le bi lir si niz. Yü ce Al lah bir ayet te, "On la ra ki ta bı və hik me ti öğ re ti yor." (Al/götürü İmran, 164) bu yu ru yor. Bir di ğe rin de də, "Di le di ği ka da rı nın dı şın da, ONun il min den heç bir şe yi kav ra yıp ku şa ta maz lar." (Ba ka ra, 255) bu yu ru yor. Bu iki ayəs(n)i ke ri me ilə, bu ayəs(n)i ke ri me ara sın da bir çe liş ki yok tur: "İş te bun lar, Al lah'ın sı nır la rı dır; bunları bi len bir top lu luk üçün açık lar." (Ba ka ra, 230) Ya ni, Al lah'ın öğ ret me si so nu cu bi len bir top lu luk üçün... 233) Em zir me yi ta mam la mak is te yen ler üçün an ne ler ço cuk -la rı nı iki tam il em zi rir ler. Aye tin ori ji na lin de ge çen "va li dat" ke li me si "an ne ler" de mek tir. Ay- nı an la ma ge len "um me hat" ye ri ne bu nun kul la nıl mış ol ma sı, "umm" ke li me si nin "va li de" ke li me sin den da ha kap sam lı olu şun dan kay nak la nı yor. Ni te kim "ba ba" an la mı na ge len "eb" is mi "va lid" is min den və "oğul" an la mı na ge len "ibn" is mi də "ve led" is min den da ha kap sam lı dır. Ayəs(n)i ke rime nin içer di ği hü küm, an ne (va li de) ço cuk (ve led) və ba ba (mev lu dun leh) ilə il gi li ola rak yü rür lü ğe ko nul muş tur. Kənar yan dan "ba ba" an la mın da "va lid" ye ri ne "mev lu dun leh" ke li me si nin kul la nıl mış ol ma sı də hük mün ya sa laş tı rıl ma sı nın hik me ti ne işa ret et mek te dir: Bu na gö re "ve led" (ço cuk) "va lid" üçün dün ya ya ge ti ril miş ol du ğun dan və ha ya tı na iliş kin hü küm le rin önem li bir kıs mın da ona təbii/tabe olu şun dan do la yı -amma tü mün de de ğil. İn şa al lah Nisa Surəsinin "tah rim"le il gi li aye ti ni in ce ler ken ko nu ya açık lık ge ti re ce ğiz- ba ba üçün, ço cu ğun ha ya tı ilə il gi li mas la ha tı, eği ti mi və ter bi ye si ilə il gi li ge reç le ri te min et mek bir yü küm lü lük tür. Bu yü küm lü lü ğün kap sa mı na, ço cu ğu em zi ren an ne yi giy dir mek və ge çi mi ni (na fa ka) te min et mek də gi rer. Ço cu ğun an ne si ne dü şen gö rev də, ço cu ğun ba ba sı na za rar ver me mek tir. Çün kü ço cuk ba ba üçün (mev lu dun leh)dir. Ba zı tef sir bil gin le ri nin bu de ğer len dir me si isə, ol duk ça şa şır tı cı dır: Ayet te "ba ba" an la mın da "va lid" ye ri ne "mev lu dun leh" ifa de si nin kul la nıl mış ol ma sı, an ne le rin (va li dat) ba ba lar üçün ço cuk do ğur duk la rı nı gös ter mek te dir. Çün kü ço cuk lar ba ba la rın dır. Bu yüz den ba ba la rı nın so ya dı nı alır lar (ba ba la rı na nisbət edi lir ler) an ne le ri nin de ğil. Ni te kim Memin b. er-Re şid bir bey tin de şöy le deyər: "İn san la rın an ne le ri, ariyet ve ri len və için de eş ya sak la nan kap lar ko nu mun da dır. Oğul lar ba ba la rın dır." Götürmə xülasəylə sona çatdı. Yu ka rı da ki de ğer len dir me yi ya pan mü fes sir aye tin gi riş kıs mın da və son kıs mın da ye r a lan "ev la de hun ne" (=ço cuk la rı) və "bi-ve le di ha" (=ço cu ğu) üçün ifa de le rin den ha ber siz gi bi dir. Ka nıt ola rak su nu lan Me'mun'un şi i ri ne ge lin ce, bu nun gi bi adam la rın söz le ri, Al lah'ın kelamı nı des tek le mek ama cı ilə su nu la cak dü zey de de ğil dir. Ede bi yat bil gin le ri nin ço ğu, di li, ya sa ma yı, top lum sal sis te mi və ev ren sel dü ze ni bir bi ri ne ka rış tı rır lar. Dil le il gi li bir de ğer len dir me yi, top lum sal sis te me ya da ev ren sel bir ger çe ğe ta nık lık ola rak sun duk la rı çox gö rül müş tür. "Ço cuk"la il gi li ola rak şu nu di ye bi li riz, va ro luş ya sa sı onu an ne və ba ba ya bir lik te bağ lı kıl mış tır. Çün kü var lı ğı, iki si ne bir den da ya nır. Top lum sal de ğer len dir me ler ba zın da isə, ta kı nı lan ta vır ulus tan ulu sa de ği şik lik gös te rir. Ba zı top lu luk lar ço cu ğu an ne ye nisbət eder ken, ba zı sı də ba ba ya nisbət et mek te dir. Ayəs(n)i ke ri me, bu ikin ci kıs mı onay la mak ta dır. Bu nu də bu ifa dey le or ta ya koy mak ta dır: "el-Mev ludu leh (=ço cuk ken di si nin olan ba ba.) " Ayet te ge çen "yur zi'ne" ke li me si nin masta rı olan "irza" ke li me si "er-re zaa" və "ər-raz" mas ta rın dan tü re miş, onun "if'al" ka lı bı na uyar lan mış hali dir. İçin de ki sü tü iç mek ama cı ilə me me yi em mek de mek tir. "Havl" ke li me si də "il" de mek tir. Yı lın dö nüp dev ret me sin den kay nak la nı yor bu isim len dir me. Ay rı ca "tam" di ye ni te len me si, yı lın bir kaç dö nem den, par ça dan olu şu yor ol ma sın dan və ba zı dözümlülüklər ta nı nıp ek si ği ne də ta nım la ma da "il "de me ih ti ma li ol du ğun dan kay nak la nı yor. Söz ge li mi, bir neçə gün ek sik də ol sa, bir yer de ika met edil miş se, bir ve ya iki il ika met et tim de ne bi lir. "Em zir me yi ta mam la mak is te yen ler üçün" ifa de si gös te ri yor ki, em zir me və da dı lık bo şan mış an ne nin is te ği ne bağ lı bir hak kı dır. Şa yet ço cu ğu iki tam il em zir mek is ter se, sü re yi dol dur mak də ona aid bir hak tır. Şa yet sü re yi ta mam la mak is te mez se, bu da ona kal mış bir du rum dur. Ko ca ya ge lin ce, bu hu sus ta bir hak ka ve ya yet ki ye sa hip de ğil dir. An cak kar şı lık lı rı za ilə, ka dı nın ona bir hu sus ta mu va fa kat ver me si baş ka. Ni te kim, "Əgər an ne və ba ba… ço cu ğu süt ten ayır ma yı is ter ler s ter ler se..." ifa de si də bu nu gös ter mek te dir. On la rın yi ye ce ği, gi ye ce ği bi li nen ör fe uy gun ola rak, ço cuk ken di si nin ola na ait tir. Kim se ye güc ye ti re ce ği nin dı şın da yük tek lif edil mez. Da ha ön ce də be lirt ti ği miz gi bi "ço cuk ken di si nin olan mev lu dun leh"dən mak sat "ba ba" dır. "Rı zk və gi ye cek"le də "na fa ka və giy si"ler kas te dil miş tir. Yü ce Al lah bun la rın bi li nen ör fe gö re ol ma sı nı ön gör müş tür. De mek olu yor ki, na fa ka və giy si be de li be lir le nir ken ka rı-ko ca nın bi li nen du ru mu əsas alı na cak tır. Ulu Al lah bu hük mü, zor lu ğu ber ta raf edi ci bir ge nel ku ral la ge rek çe len di ri yor: "Kim se ye güc ye ti re ce ği nin dı şın da yük tek lif edil mez." Bu na bağ lı ola rak ay rın tı ni te li ğin de ki iki hük me də işa ret edi yor. Bun lar dan bi ri, em zir me və ba kım gi bi hak la rın ka dı na aid ol ma sı dır. Ko ca, ka dı nın ço cu ğa bak ma sı nı, gör me si ni və bu na ben zer şey le ri en gel le mek su re tiy le an ne ilə ço cu ğu bir bi rin den ayır ma hak kı na sa hip de ğil dir. Çün kü bu ka dı na za rar ver mek və onu zo ra sok mak de mek tir. İkin ci si; ko ca sı nın ço cu ğu nu gör me si ni en gel le me si gi bi ha re ket ler le ço cu ğun dan do la yı ko ca ya za rar ver me si ya sak la nı yor. Bu hu sus bu şe kil de di le ge ti ri li yor: "An ne, ço cu ğu, ço cuk ken di si nin olan ba ba də ço cu ğu do la yı sıy la za ra ra uğ ra tıl ma sın." "Ba ba də ço cu ğu do la yı sıy la" ifa de sin de za hir is min za mir ye ri ne kul la nıl ma sı ya ni "ço cu ğu" ye ri ne "onun la" ifa de si nin kul la nıl ma sı ilə muh te mel bir çe liş ki ber ta raf edil miş tir. Əgər: "Ço cuk ken di si nin olan ba ba də onun la" şek lin de bir ifa de kul la nıl say dı, "onun la" ke li me sin de ki za mir "an ne, ço cu ğu" ifa de si ne dö nük ola cak tı və şöy le bir an lam ilə kar şı kar şı ya ka la cak tık: "Ço cuk ken di si nin olan ba ba də ka dı nın ço cu ğu do la yı sıy la..." Bu du rum da bir çe liş ki ol du ğu veh mi ne ka pı la cak tı in san lar. Çün kü "do ğur ma"nın er ke ğe is na dı, ka dı na is na dı ilə çe li şir. Bu hal de ayəs(n)i ke ri me de kul la nı lan bu ifa de tar zı ilə hük mün həm sos yal bo yu tu, həm də ev ren sel bo yu tu gö z ö nün de bu lundu rul muş tur. Ev ren sel ya sa lar sis te mi ne gö re ço cuk iki si ne ait tir (ka rı-ko ca). Həm ko ca nın ço cu ğu dur, həm də ka dı nın ço cu ğu dur. Amma sos yal ya sa ya gö re sa de ce er ke ğe ai ttir. Çün kü ço cuk onun üçün dün ya ya ge ti ril miş tir. Mi ras çı üze rin de ki so rum lu luk də bu nun gi bi dir. Aye tten an la dı ğı mız ka da rıy la "ba ba"ya aid olan ka dı nı geydirmə və na fa ka sı nı te min et me so rum lu lu ğu, ba ba nın öl me si du ru mun da, mi ras çı la rı na dev re der. Aye tin ifa de et ti ği an lam la il gi li ola rak baş ka şey ler də söy len miş tir. An cak bu söy le nen ler aye tin za hi ri an la mı ilə bağ daş ma mak ta dır. Bu ra da ay rı ca on lar dan sö z et me yi şi mi zin se be bi, fı kıh bi li mi nin kap sa mı na gir me sin den do la yı dır. Di le yen fı kıh ki tap la rın dan ay rın tı lı bil gi edi ne bi lir. Bi zim be nim se di ği miz yo rum, eli mi ze ula şan ri va yet le re gö re Ehlibeyt İmamları' nın gö rü şü ne uy gun dur. Ay rı ca aye tin za hi ri ilə də uyuş mak ta dır. Öy ley se əgər an ne və ba ba ara la rın da rı za ilə və da nı şa rak ço cu ğu süt ten ayır ma yı is ter ler se... Al lah'tan kor kup-sa kı nın və bi lin ki, Al lah yap tık la rı nı zı gö ren dir. Aye tin ori ji na lin de ge çen "el-fi sal" süt ten kes me, "et-te şa vur" isə, da nış mak üze re bir ara ya gel mek de mek tir. Gö rül dü ğü gi bi, ka dı na ta nı nan haqq və ara da ki sı kın tı yı kal dır ma yı içe ren ifa de açı sın dan, ay rın tı bir de ğerlen dir me ilə kar şı kar şı ya yız. Bu na gö re ço cu ğu em zir mek və ba kı mı nı üst len mek ka dın üçün de ğiş mez bir yü küm lü lük de ğil dir. Ka dın di le di ği an bu hak kın dan vaz ge çe bi lir. Bu hal de, ka rı-ko ca kar şı lık lı rı za ya da ya lı bir da nış ma so nu cu ço cu ğu süt ten ayı ra bi lir ler. Bu nun nə bir gü na hı var, nə də bir sa kın ca sı var dır. An ne ço cu ğu na süd ver me ye bi lir, bu du rum da adam ço cu ğu nu, öz an ne si nin dı şın da ki bir ka dı na em zi re bi lir. An ne has ta lık, sü tün ke sil me si gi bi bir ne den le ço cu ğu na süd ver me ye bi lir və ço cuk bir baş ka ka dı nın sü tü nü em mek du ru mun da ka la bi lir. Bu nun üçün də ge rek li olan üc re tin (na fa ka vs. nin) ör fe uy gun ola rak ve ril me si ge re kir. Bu ge liş me ler kar şı sın da, öz an ne nin hak la rı də göz ardı edil me me li dir: "Və əgər ço cuk la rı nı zı bir süd an ne ye em zirt mek is ter se niz, ve re ce ği ni zi ör fe uy gun ola rak öde dik ten son ra üze ri ni ze bir gü nah yok tur." ifa de si bu na dö nük tür. "Al lah'tan kor kup-sa kı nın və bi lin ki, Al lah yap tık la rı nı zı gö ren dir." ifa de sin de, ka rı-ko ca ya Al lah'tan kor kup, sa kın ma la rı (tak va) və gö ze ti le cek tak va un su ru nun, mez kur amel le rin za hi ri nin və dış yü zü nün ıs la hı nın ger çek leş ti ril me si em re di li yor. Çün kü gün dem de ki hü küm ler, xarici bi çim le doğ ru dan bağ lan tı lı dır. Bu yüz den yü ce Al lah: "Bi- lin ki, Al lah yap tık la rı nı zı gö ren dir." bu yu ru yor. Oy sa, iç duy gu la rın önem li rol oy na dı ğı bir di ğer me se le de baş ka bir ifa de tar zı na baş vu rul muş tur: "Ka dın la rı bo şa dı ğı nız da, bek le me sü re le ri ni ta mam la mak üze re ler se..." "Al lah'tan kor kup sa kı nın və bi lin ki heç şüp he siz Allah hər şeyi bi len dir." Çün kü bu ayə, şöy le bir ifa de də içer mek te dir: "Hak- la rı nı ih lal edib za rar ver mek üçün on la rı tut ma yın." Za rar ver me ol gu su, dav ra nı şın xarici bi çi min den çox, in sa nın için de ki ni ye te bağ lı dır. Dav- ra nış la ra yan sı yan bu ni ye tin et ki si dir. 234) İçi niz den ölen le rin ge ri de bı rak tı ğı eş ler, ken di ken di le ri ne dörd ay on (gün) bek ler ler. Aye tin ori ji na lin de ge çen "yu te vef fev ne" ke li me si nin masta rı "et-te vaf fi"dir və ölüm, an la mın da kul la nı lan bir de yim dir. "Te vef fa hu'l lah" yəni Al lah onun ca nı nı al dı. Öl müş bi ri ne də "mu te vef fa" de nir. Yi ne ifa de için de ge çen "yezerune" ke li me si, "yedeune ke li me siy le eşan lam lı dır; hər iki si ge ri de bı rak ma, ter k et me, an la mın da kul la nı lır və ke- li me nin ay nı kök ten ma zi si yga sı (geç miş üçün kul la nı lan bi çi mi) yok tur. Aye tin met nin de sa de ce "on" ke li me si yer/yeyər alı yor və "gün" ifa de si geç mi yor. Çün kü aye tin akı şın dan "on gün" kas te dil di ği ra hat lık la an la şı la bi li yor. Sü re le ri ni bi ti rin ce, ar tık ken di hak la rın da ma ruf bir şe kil de yap tık la rın dan do la yı si ze bir gü nah yok tur. Bek le me sü re si ni bi tir mek ilə, ko ca sı ölən ka dı nın zo run lu ola rak bek le di ği dörd ay on gün lük sü re nin so na er me si kas te di li yor. "bir gü nah yok tur." ifa de si ilə də, dav ra nış la rı və ta kı na cak la rı ta vır la rı açı sın dan ser best se çim hak kı nın ka dın la ra ve ril di ği vur gu la nı yor. Əgər ev len me yi is ter ler se, bu hak ka və yet ki ye sa hip tir ler. Öl müş ko ca nın ya kın la rı, bil gi siz li ğe, kö rü kö rü ne tak lit ya da kıs kanç lık və cim ri li ğe da ya lı ki mi ge le nek le ri ge rek çe gös te re rek ka dı nın bu hak la rı nı kul lan ma sı na en gel ola maz lar. Bu, on la rın şe ri at ya sa sın da be lir len miş (ma ruf) hak la rı dır. Heç kim se şe ri a tın ta nı dı ğı, onay la dı ğı bir hak kı ge çer siz kıl ma yet ki si ne sa hip de ğil dir. Ko ca sı ölən ka dı na kar şı ta kı nı lan ta vır la il gi li ola rak, İslam ön ce si top lu luk lar bü yük fark lı lık lar için dey di. Ba zı top lum lar, ölü ko ca sı ilə bir lik te di ri ka rı sı nı də yak ma yı, ya da iki si ni bir lik te bir ta bu ta ko yup göm me yi ön gö rü yor du. Ba zı top lu luk lar ko ca sı ölən ka dı nın öm rü nün so nu na ka dar ev len mek si zin bek le me si ni ge le nek edin miş ti. Hıris ti yan la rı bu na ör nek gös te re bi li riz. Ca hi li ye Arap la rı də ko ca sı ölən ka dı nın bir il bo yun ca er kek ler den uzaq dur ma sı nı ön gö rü yor lar dı. Ba zı ile ri top lum lar da də do kuz ay lık bir sü re bo yun ca bu nu uy gu la ma la rı na rast lı yo ruz. Ba zı ulus lar, ko ca sı öl müş ka dı nın, sü re si bel li ol mak sı zın, bir dö nem ev li lik ten uzaq dur ma sı nın, ko ca sı nın ken di si üze rin de ki bir hak kı ol du ğu na ina nı yor lar dı. Bü tün bu de ni len le rin ne de ni şu dur ki bun lar ken di sa nı la rın ca, ev li li ği ha yat or tak lı ğı və kay naş mış lı ğı şek lin de al gı lı yor lar dı. Bu da sı cak lık və kay naş ma ni te lik li bir be ra ber li ğin te mel ni te li ği dir. On la ra gö re, sev gi nin, gö ze til me si zo run lu olan bir say gın lı ğı var dır. Bu da cüt yön lü bir duy gu, ka rı-ko ca nın iki si ne bir den da ya nan bir an lam ol ma sı na və bi ri ne ölüm ge lip çat tı ğı za man, öte ki si nin ar ka da şı na duy du ğu say gı nın bir gös ter ge si ola rak ara da ki duy gu sal ba ğı gö zet me si zo run lu lu ğu doğ ma sı na rağ men an cak kadı nın bu ba ğı gö zet me si çox da ha ge rek li və çox da ha zo run luy du. Çün kü kənar yan dan ha ya, hi cap və if fet gi bi duy gu la rı də gö zet me si ge re kir di. Açı lıp sa çıl ma sı və el den ələ do la şan bir eş ya gi bi ora dan ora ya git me si ya kı şık al maz dı. De ği şik ulus la rın, ko ca sı öl müş ka dı na iliş kin ola rak be lir le dik le ri ku ral la rın ar ka p la nın da iş te bu sos yo lo jik ge rek çe ler ya tı yor du. İslam di ni, bu bağ lam da ko ca sı öl müş ka dı nın ken di ken di ni göz lem al tın da tut ma sı üçün ön gör dü ğü sü re isə bir yı lın yak la şık ola rak üç te bi ri ka dar dır. Za man ola rak dörd ay on gün dür. Al lah iş le dik le ri niz den ha ber dar dır. Ayə, ko ca sı öl müş ka dı nın zo run lu bek le me sü re si ni be lir le me ye və bu sü re nin so nun da ka dı nın ev len me hak kı na sa hip ol du ğu nu vur gu la ma ya yö ne lik ti. Bu isə, bir ta kım amel le rin so mut laş tı ğı, be lir gin leş ti ği bir or tam dır və yü ce Al lah'ın "ha ber dar dır" sı fa tı ilə bağ lan tı lı dır. Do la yı sıy la adı ge çen de ğer len dir me nin, yü ce Al lah'ın amel le ri bil di ği nin və mu bah ame li ya sak amel den ayırt edi ci ol ma sı nın vur gu lan ma sı ilə ge rek çe len di ri li şi, aye tin axış ama cı ilə də ör tüş mek te dir. Bu hal de, ko ca sı öl müş ka dın lar, bir yer de ken di le ri ni göz lem al tın da tut mak du ru mun da dır lar. Bir yer de də ken di le ri hak kın da di le dik le ri ka ra rı ver me ser bes ti si ne sa hip tir ler. Aye tin so nun da, "Al lah, iş le dik le ri niz den ha ber dar dır." şek lin de bir ifa de nin yer/yeyər al ma sı bu yüz den dir. 235) Böy le (id de ti ni bek le yen) ka dın la rı nikah la mak is te di ği ni zi on la ra sez dir me niz de ya da gön lü nüz de sak la ma nız da si ze bir gü nah yok tur. Ayet te ge çen "ar raz tum" fi i li nin masta rı olan "ta'riz (=sez dir me)" sözündən mak sat, sö zü bir ya na çe ke rek mu ha ta bın kas te di len hu su su do lay lı ola rak an la ma sı nı sağ la mak tır. Ko nu şa nın me se le yi di rekt ola rak aç ma yı is te me di ği du rum lar da bu cür ima lı bir üslub ter cih edi lir. De yi min kö kü ta raf və istiqamət an la mı na ge len "ərz"dir və "açık la ma"nın zıd dı dır. "Ta'riz (=sez dir me)" ilə ki na ye ara sın da ki far ka ge lin ce; sez dir me içe ren ifa de nin, söy le nen den fark lı bir an la mı var dır. Ko ca sı öl müş ka dı na, bir ada mın, "Mən ka dın lar la hoş ça ge çi nen və on la rı se ven bir kim se yim" de me si gi bi. Bu ra da de mek is ti yor ki: "Əgər be nim le ev le nir sen, xoş bir ha yat sür dü rür və mem nun ka lır sın." Ki na ye isə, bun dan fark lı dır. Ki na ye li bir ifade de, ki na ye edi le nin dı şın da bir an lam kas te dil mez. "Fa la nın kü lü çok tur" der ken, onun cö mert bi ri ol du ğu nu kas tet men gi bi. "el-Hit be tu" ke li me si, "hatb" kö kün den ge lir və "kar şı lık lı ko nuş ma və ko nuş ma ya tek rar dön mek" an la mı na ge lir. "Ha tab'el mer'ete hit be ten" ya ni ka dın la ev len me hu su sun da ko nuş tu. Bu amaç la ko nuş ma yı ger çek leş ti re ne "hatib" de nir, "hatib" de ğil. Bir top lu lu ğa ko nuş tu və on la ra hut be oku du, özel lik le vəz ni te lik li ko nuş ma yap tı an la mı na ge lir. Ev len me ama cıy la ko nu şan kim se ye "hatib" de nir. Ço ğu lu də "hut tab" ke li me si dir. Va az ni te lik li ko nuş ma ya pan kim se hak kın da "hatib", kul la nı lır. Ço ğu lu isə "hutaba"dır. "el-İk nan" sözü, "kenn" kö kün den ge lir və ört me an la mı nı ifa de edər. An cak "ik nan" özel lik le in sa nın bir şe yi ken di için de giz le me si an la mın da kul la nı lır. "gön lü nüz de sak la ma nız..." ifa de sin de ol du ğu gi bi. "Kenn" ke li me si, çan ta, el bi se ya da ev gi bi şey le rin için de giz le nen şey ler üçün kul la nı lır. Bu ayet ler de ol du ğu gi bi: "San ki on lar, sak lı bir yu mur ta gi bi." (Saf fat, 49), "San ki sak lı in ci ler gi bi." (Va kıa, 23) Bu ba kım dan, in ce le di ği miz ayəs(n)i ke ri me de, ev len me is te ği ni ka dın la ra sez dir me nin ya da bu is tek le il gi li bir duy gu yu gö nül de sak la ma nın her han gi bir sa kın ca sı nın ol ma dı ğı vur gu la nı yor. Al lah, si zin on la rı ana ca ğı nı zı bi lir. Ka dın lar la ev li lik ama cı ilə ko nuş mak ya da bu is te ği sez dir mek şek lin de ki gi ri şim le rin gü nah ol ma yış la rı na iliş kin bir ge rek çe su nu lu yor. Bu na gö re,şu me sa jı al gı la ma mız ge re kir: Ka dın la rı dü şün me niz, on lar la ev li lik ten sö z et me niz, öz ya ra tı lı şı nı za yer leş ti ril miş do ğal bir iç gü dü dür. Yü ce Al lah fitri ya pı nı zın və ya ra tı lış sis te mi ni zin ön gör dü ğü eği lim le ri ni zi ya sak la maz. Tam ter si ne bu cür ih ti yaç la rı nı zı gi der me ni zi ca iz gö rür. Bu da, İslam di ni nin fıt rat esa sı na da yan dı ğı nı gös -te ren so mut bir ör nek tir. Bek le me sü re si ta mam la nın ca ya ka dar nikah ba ğı nı bağ la ma ya ke sin ka rar ver me yin. İfa de nin ori ji na lin de ge çen "əzm" bir şe yi yap ma ya yö ne lik kal bi ka rar lı lık və əqd de mek tir. Ta ma men ip tal edil me di ği sü re ce bir hük mü, et ki sin de ən kiçik bir gev şek lik mey da na ge tir me ye cek şe kil de sağ lam laş tır mak an la mı na ge lir. "el-Uk de tu" ke li me si nin kö kü də "el-ak du"dur və bağ la mak an la mı na ge lir. Ayet te ev li lik söz leş me si, bir bi ri ne bağ la na rak bi tişik bir tək ip halına gel miş iki ipin dü ğüm len me si ne ben ze til miş tir. Ay rı ca, ev li lik ak di üze ri ne, kal bi il gi len di ren bir duy gu olan "ka rar lı lık" de ğer len dir me si nin ya pıl ma sı ilə, bu dü ğü mün və adı ge çen ev li lik iliş ki si nin ni yet və inan ca bağ lı ol gu lar ol duk la rı na işa ret edil mek te dir. Çün kü bu iliş ki gö re ce li bir ol gu dur və an cak inanc və kav ra yış çer çe ve sin de an lam ka za nır. Tıp kı mül ki yet və di ğer gö re ce li top lum sal hak lar gi bi. Ni te kim "İn san lar tək bir üm met tir." (Ba ka ra, 213) aye ti ni in ce ler ken bu hu su sa açık lık ge tir dik. Bu hal de, in ce le mek te ol du ğu muz ayet te is ti a re və ki na ye sa na tı na baş vu rul muş tur. [Ke sin ka rar lı lı ğı, dü ğü mü sağ lam laş tır ma ola rak ni te len dir mek is ti a re dir. Ev li li ği də bir çe şit dü ğüm ola rak ni te le mek ki na ye dir.] Yi ne aye tin kap sa mın da iştirak edən "ki tap" ke li me si ilə, ya zıl mış və ta raf la rın uy ma zo run lu lu ğu bu lu nan hü küm kas te dil miş tir. Ki, söz mövzusu olan yü ce Al lah'ın ko ca la rı öl müş ka dın lar üçün ön gör dü ğü zo run lu bek le me və ken di ni göz lem al tın da tut ma sü re si dir. Bir dəfə da ha aye tin an la mı na dö ne cek olur sak: "Ko ca la rı öl müş ka dın la rın, zo run lu bek le me sü re le ri dol ma dık ça on lar la nikah ba ğı nı bağ la ma yın..." Bu ifa de və bun dan ön ce ki "Ka dın la rı nikah la mak is te di ği ni zi on la ra sez dir me niz de si ze bir gü nah yok tur." ifa de si gös te ri yor ki, ko nu sa de ce ko ca la rı nın ölü mü üze ri ne zo run lu bek le me sü re si ni dol du ran ka dın la ra ev len me is te ği ni sez dir me və on lar la nikah ba ğı nı bağ la ma ilə il gi li dir. Bu na gö re "en-ni sa" ke li me si nin ba şın da ki "lamı ta rif", zi hin içi an la mı (ya ni sö zü edi len ka dın la ra aid ol du ğu nu) gös te rir, cin si ve ya bir baş ka sı nı de ğil. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|