Az Book Library Filosof Fikri

– Şərif dayı zəng eləmişdi. O dedi ki, əsas məsələ Söhrabı ölkəyə
gətirənəcəndir. O, ölkəyə girdimi, onu burda saxlamağın yolu çoxdur. Bir sözlə, o,
Miqrasiya idarəsindəki dostlarına zəng edib. Bu gün mənə zəng elədi və dedi ki,
Söhraba humanitar viza veriləcəyinə əmindir.
– Zarafatsız? – dedim. – Şükür Allaha. Sağ olsun Şərifcan.
– Hə, sağ olsun. Nə isə, biz vizanın sponsoru olacağıq. Bütün bunlar çox tez
həll olunmalıdır. O dedi ki, viza bir illik veriləcək. Bu vaxt övladlığa götürmə üçün
bəs edər.
– Bu doğrudan da alınacaq, Sürəyya?
– Belə görünür, – dedi. Səsindən xoşbəxtlik yağırdı. Onu sevdiyimi dedim. O da
məni sevdiyini söylədi. Dəstəyi asdım.

– Söhrab! – yatağımdan qalxıb, çağırdım. – Əla xəbərlər var. – Sürəyyacan
indicə Kaliforniyadan zəng eləmişdi. Səni yetimxanaya vermək lazım gəlməyəcək,
Söhrab. Biz Amerikaya gedirik, sən və mən. Eşidirsən məni? Biz Amerikaya gedirik!
Qapını açdım, hamama girdim.
Bir an sonra dizlərim üstə qışqırırdım. Məftillənmiş dişlərimin arasından
qışqırırdım. Boğazımın cırıldığını və sinəmin partlayacağını hiss edəcək qədər
qışqırırdım.
Sonra mənə dedilər ki, təcili yardım maşını gələndə mən hələ də qışqırırdım.
41 İslamabadın qonşuluğunda, Puncab vilayətində bir şəhər. Böyüklüyünə
görə Pakistanın dördüncü şəhəri sayılır.
42 Vudstok – məşhur rok festival. 1969-cu ildə yarım milyon adamın iştirakı ilə
Nyu York ştatının Betel şəhərciyində keçirilən bu festival hippi erasının sonunun
simvolu kimi yaddaşlarda qalıb.
İYİRMİ BEŞ
Məni içəri buraxmırlar.
Onu təkərli xərəkdə açılıb bağlanan qoşa qapılardan keçirib aparırlar, mən də
ardınca gedirəm. Qapılarla toqquşuram, yod və peroksidin kəsif qoxusu burnuma
dəyir, amma görə bildiyim yalnız xərəyin üstünə əyilmiş yaşıl geyimli qadın və iki
kişinin cərrah papağıdır. Xərəyin bir tərəfindən sallanan ağappaq mələfə çirkli
dama-dama metlax döşəməni süpürür. Mələfənin altından bir cüt balaca qana

bulanmış ayaq görünür. Sol ayağın böyük barmağında dırnağın zədələndiyini gö-
rürəm. Sonra mavi geyimli hündür, yoğun cüssəli bir kişi əlini sinəmə sıxıb məni
qapıdan çölə itələyir. Onun barmağındakı nişan üzüyünün soyuğunu dərimdə hiss
edirdim. İrəli əyilib, adamı söyürəm, amma o, elə hey deyir ki, siz burda ola
bilməzsiniz. İngiliscə deyir. Səsi nəzakətli, amma sərtdir. “Siz burda gözləməlisiniz”,
– deyir və məni gözləmə zalına aparır. İndi qoşa qapılar onun arxasında örtülür və
indi qapıların xırdaca kvadrat pəncərələrindən yalnız cərrah papaqlarının ucları gö-
rünür.
Məni qoyub getdiyi geniş, pəncərəsiz koridorda adamlar divar dibinə
düzülmüş metal stullarda və nazik, nimdaş xalçanın üstündə oturublar. Yenə qış-
qırmaq istəyirəm – son dəfə bu hala Baba ilə benzin daşıyan maşının sisternində,
başqa qaçqınlarla birgə qaranlığa qərq olduğumuz zaman düşdüyümü xatırlayıram.
Özümü bu yerdən qoparıb atmaq, bu reallıqdan bulud kimi səmaya qalxıb, süzüb
getmək istəyirəm. Sonra bu rütubətli yay gecəsində əriyib, təpələrin arxasındakı
uzaqlıqla qarışmaq. Amma yox, burdayam, ayaqlarımdan daş asılıb, boğazım yanır.
Burdan çıxıb getmək yoxdur. Bu gecə başqa reallıq olmayacaq. Gözlərimi yumuram
və burnuma koridorun havası, tər, amonyak, spirt və karri sousunun qarışıq
qoxusu dolur. Tavanda kəpənəklər özlərini koridor boyu asılan cansıxıcı boz
lampalara çırpır, onların qanadlarının kağız kimi çırpılmasını eşidirəm. Adamların
danışığı, kiminsə sakitcə ağlaması, burnunu silməsi, bir başqasının zarıması,
köksünü ötürməsi, liftin qapıları açılanda zəng səsi, operatorun urdu dilində kimisə
çağırması eşidilir.
Gözlərimi açıram və nə etməli olduğumu anlayıram. Ətrafa baxıram. Ürəyim
sinəmdə avtomat kimi döyünür, nəbzim qulağımı batırır. Sol tərəfimdə qaranlıq
ləvazimat otağı var. Orda mənə lazım olanı tapıram. Bu kömək edəcək. Orda
qalaqlanmış yataq dəstlərinin içindən ağ mələfəni götürür, koridora çıxıram.
Tualetin yanında bir tibb bacısı polislə söhbət edir. Onun qolundan yapışıb,
dartıram, qiblənin olduğu tərəfi mənə göstərməsini istəyirəm. O, istədiyimi
anlamır, qaşları çatıldıqca üzünün qırışları daha da dərinləşir. Boğazım yandırır və
gözlərim sancdıqca tər axıdıram. Hər nəfəsim atəş kimi yandırır və deyəsən, artıq
zarıldayıram. Yenə də soruşuram. Yalvarıram. Polis mənə istiqaməti göstərir.
Əldəqayırma canamazımı yerə sərir, diz üstə çökür, alnımı yerə dayayıram.
Göz yaşım mələfəni isladır. Üzü qibləyə baş əyirəm. On beş ildi ki, namaz
qılmamışam. Sözləri çoxdan unutmuşam. Amma nə fərqi var, hələ yadımda
qalanları deyəcəyəm. Lə İləhə İlləllah, Muhəmmədən Rəsulullah – Allahdan başqa
Allah yoxdur, Muhəmməd Onun rəsuludur. Babanın yanıldığını, Allahın mövcud
olduğunu, hər zaman mövcud olduğunu düşünürəm. Onu burda, bu ümid təşnələri
ilə dolu olan koridordakı insanların gözlərində görürəm. Allahın əsl evi buradır,
Allahını itirənlər Onu brilyant kimi işıldayan minarəli ağ məscidlərdə yox, məhz
burda tapır. Allah var, olmalıdır və indi mən dua edəcəyəm ki, bütün bu illər boyu
onu unutduğuma görə məni əfv etsin, ona xəyanət etdiyimi, yalan söylədiyimi və

cəzasızlığımdan sui-istifadə edib, günah işlədərək indi, yalnız ehtiyac anında ona
döndüyümü mənə bağışlasın. Dua edirəm, çünki O, kitabında yazıldığı kimi bağış-
layan, böyük və lütfkardır. Üzü qibləyə baş əyirəm və döşəməni öpürəm, söz veri-
rəm ki, zəkatımı və namazımı vaxtında edəcək, Ramazan ayında oruc tutacaq,
Onun müqəddəs kitabındakı bütün sözləri əzbərləyəcək və o səhrada bürküdən
boğulan o şəhərə ziyarətə gedib, Kəbənin də qarşısında baş əyəcəyəm. Bütün
bunları edəndən sonra da bu gündən etibarən hər gün onu düşünəcəyəm, yetər ki,
O, mənim bircə arzumu yerinə yetirsin: Mənim əllərim artıq Həsənin qanına
bulaşıb; Allaha dua edirəm ki, bu uşağın da qanına bulaşmasına imkan verməsin.
Ağlamaq səsi eşidirəm və anlayıram ki, bu, elə öz sızıltımdır. Dodaqlarım
üzümdən süzülüb tökülən göz yaşlarından duz dadır. Hiss edirəm ki, koridorda hər
kəsin gözləri məndədir və mən hələ də başımı qibləyə tərəf əymişəm. Dua edirəm,
dua edirəm ki, günahlarım, hər zaman qorxduğum kimi, arxamca yetişməsin.
ULDUZSUZ, QARA GECƏ İslamabadı ağuşuna alır. Bir neçə saat keçib və mən
indi koridorla təcili yardım şöbəsi arasındakı balaca bir otaqda yerdə oturmuşam.
Qarşımda tutqun qəhvəyi rəngdə qəhvə masasının üstündə bir qalaq qəzet və
vərəqlənməkdən küncləri qatlanmış jurnal var – “Time” jurnalının 1996-cı il aprel
nüsxəsi; bir həftə əvvəl qatar altına düşərək ölmüş gənc oğlanın sifətini göstərən
Pakistan qəzeti; parıldayan səhifələrindən Hollivud aktyorları gülümsəyən əyləncə
jurnalı. Burda, mənimlə üzbəüz əlil arabasında yaşıl nefrit rəngli şalvar-kamizdə, şal
bağlamış qadın mürgüləyir. Qadın hərdənbir ayılaraq ərəbcə dua oxumağa
başlayır. Yorğun-yorğun, görəsən, kimin, onun ya mənim dualarımızın müstəcəb
olacağını düşünürəm. Gözlərim önündə Söhrabın üzü, düymə kimi ətli çənəsi,
balaca balıqqulağıya bənzəyən qulaqları, bambuk yarpağına bənzəyən,
atasınınkıların eynisi olan gözləri canlanır. Çöldəki gecə kimi dərin kədər yenə məni
bürüyür və yenə boğazımın tutulduğunu hiss edirəm.
Havaya ehtiyacım var.
Ayağa qalxır, pəncərəni açıram. Tordan süzülüb gələn hava kəsif və istidir –
vaxtı ötmüş xurma və peyin qoxuyur. Mən ağzımı açıb, daha çox hava udmağa çalı-
şıram, amma bu, mənim sinəmdəki tıxacı təmizləmir. Yenə də özümü yerə yıxıram.
“Time” jurnalını götürüb, vərəqləyirəm. Amma oxuya bilmirəm. Diqqətimi heç
nəyə cəmləyə bilmirəm. Odur ki, onu masanın üstünə atıb sement döşəmədəki
ziqzaq şəkilli çatlara, tavanda divarların qovuşduğu künclərdə yığılmış hörümçək
torlarına və pəncərə taxçasındakı ölü milçəklərə baxıram. Daha çox divardakı
saata. Hələ səhər saat dörddür. Açılıb-bağlanan qoşa qapılardan qovulduğum
andan beş saata yaxın vaxt keçir. Hələ də bir xəbər yoxdur. Artıq altımdakı
döşəməni bədənimin davamı kimi hiss edirəm, nəfəsim ağırlaşır, yavaşıyır. Yarmaq
istəyirəm, istəyirəm qulaqlarımı yumub, başımı elə burdaca, bu soyuq, tozlu
döşəməyə qoyum. İstəyirəm huşumu itirim. Sonra oyananda bəlkə də, hoteldəki
hamamda gördüklərimin yuxu olduğu məlum ola. Orda duşdan düşən su damcıları

qanlı suyun içinə şappıltı ilə enirdi; sol qolu vannanın qırağından sallanmış, bir gün
əvvəl üzümü qırxdığım qanlı ülgüc tualet sifonunun üstündə idi. Bir də gözləri –
hələ də yarımaçıq, amma artıq işığı sönmüş gözləri. Hər şeydən çox onlar idi
kabusum. O gözləri unutmaq istəyirəm.
Tezliklə yuxu gəlir və mən özümü onun ixtiyarına verirəm. Sonra yadıma
düşməyəcək yuxular görürəm.
KİMSƏ ÇİYNİMİ dümsükləyir. Gözlərimi açıram. Yanımda bir nəfər diziüstə
oturub. Onun başında qoşa qapının arxasındakı kişilərin başındakı papaqdan, üzün-
də də kağızdan cərrah maskası var – maskanın üstündə qan ləkəsi görəndə ürəyim
düşür. Peycerinin üstünə maral gözlü balaca qız şəkli yapışdırıb. Maskasını açır və
mən daha Söhrabın qanına baxmaq lazım gəlmədiyinə sevinirəm. Dərisi o qədər
tünddür ki, Həsənlə Şəhr-e-No bazarından aldığımız şokoladı xatırladır. Seyrələn
saçları və burma kirpikli qonur gözləri var. Britaniya aksentli ingiliscə özünü təqdim
edir, doktor Nəvaz olduğunu deyir. Birdən-birə bu adamdan uzaq olmaq istəyirəm,
çünki mənə elə gəlir ki, onun dediklərinə dözə bilmərəm. O, deyir ki, kəsiklər çox
dərin olduğundan uşaq çoxlu qan itirib və mənim dodaqlarım yenidən o duanı
təkrarlamağa başlayır: Lə İləhə İlləllah, Muhəmmədən Rəsulullah.
Onlar qırmızı qan hüceyrələri verməli olublar – Mən bunları Sürəyyaya necə
deyəcəyəm?
İki dəfə onu ölümdən qaytarmalı olublar – Mən namaz qılacam, zəkat
verəcəm.
Ürəyi gənc və güclü olmasaydı, onu itirə bilərdilər – Mən oruc tutacam.
O sağdır.
Doktor Nəvaz gülümsəyir. Dediyini anlamağım bir an çəkir. Sonra o yenə nəsə
deyir, amma mən artıq onu eşitmirəm. Əllərini tutub, üzümə sıxmışam. Bu özgə
adamın balaca ətli ovuclarına ağlayıram – bu dəfə sevincdən. O da bir söz demir
artıq, gözləyir.
REANİMASİYA PALATASI “L” hərfi şəklində tutqun işıqlı bir yerdir. Hər yerdən
monitorların işığı və aparatların səsi gəlir. Doktor Nəvaz məni ağ plastik pərdələrlə
ayrılmış iki sıra çarpayının arasından keçirir. Söhrabın yatağı küncdə sonuncu, tibb
bacılarının masasına ən yaxın yerdədir. Orda yaşıl cərrah paltarında iki tibb bacısı
qeydləri yazır, alçaq səslə söhbət edirlər. Doktor Nəvazla sükut içində liftlə
qalxanda düşünürdüm ki, mən Söhrabı gördüyümdə yenə ağlayacam. Amma
yatağının yanındakı stulda oturub, işıldayan plastik borucuqlar və sistem
şlanqlarının arasından onun üzünə baxanda gözlərim qupquru idi. Nəfəs aldıqca
sinəsinin xışıldayan ventilyatorun ritminə uyğun qalxıb-enməsinə baxanda hiss
etdim ki, maraq dolu təəccüb içindəyəm. Təqribən maşınını ağır bir qəzadan
yayındırmış adamların bir neçə saniyə sonra keçirdiyi hissə bənzəyirdi hisslərim.

Məni yuxu apardı və oyananda tibb bacılarının məntəqəsinin yanındakı
pəncərədən ayran rəngli səmada günəşin işıq saçdığını görürəm. İşıq otağa daxil
olub, mənim kölgəmi Söhrabın üstünə salır. O tərpənmir.
– Siz gedib yatsanız, yaxşı olar, – tibb bacısı mənə deyir. Onu tanıya bilmirəm –
yəqin ki, mən yatdığım vaxt növbə dəyişilib. O məni başqa bir gözləmə otağına
aparır. Düz reanimasiya şöbəsinin yanındakı boş otağa. Mənə bir yastıq və
xəstəxana adyalı verir. Ona təşəkkür edib, küncdəki vinil divanda uzanıram. Dərhal
yuxuya gedirəm.
Yuxuda görürəm ki, yenə də aşağıdakı gözləmə otağındayam. Doktor Nəvaz
içəri girir və mən onu qarşılamaq üçün ayağa qalxıram. O, üzündəki kağız maskanı
çıxaranda əllərinin xatırladığımdan daha ağ olduğunun fərqinə varıram. Dırnaqları
da manikürlənib, saçları da səliqə ilə ayrılıb, daranıb. Və mən anlayıram ki,
qarşımdakı doktor Nəvaz yox, Reymond Endrüsdü – dibçəkdə pomidor yetişdirən
balaca səfirlik əməkdaşı. Endrüs başını qaldırıb, gözlərini qıyır.
GÜNDÜZ VAXTI uğuldayan xəstəxanadakı çoxbucaqlı zalların labirinti
flüoresent lampaların ağ işığına bürünmüş olur. Artıq burda hər şeyin yerini
bilirəm. Öyrənmişəm ki, binanın şərq qanadındakı liftdə dördüncü mərtəbənin işığı
yanmır. Həmin mərtəbədə kişi tualetinin qapısı ilişdiyindən, onu açmaq üçün
çiynini işə salmalı olursan. Onu da öyrənmişəm ki, xəstəxana həyatının öz ritmi var
– səhərlər növbə dəyişikliyindən əvvəlki fəallıq, günorta basabası, gecə saatlarının
durğunluğu və sükutu hərdənbir kiminsə həyatını xilas etməyə qaçan həkim-
həmşirə həyəcanı ilə pozulur. Gündüzlər uşağın yatağının yanında oyaq olanda da,
gecələr xəstəxananın mərtəbə və koridorlarında ayaqqabılarımın dabanlarının
metlaxa dəyib çıxardığı səsə qulaq kəsiləndə də Söhrab oyananda ona nə
deyəcəyimi düşünürdüm. Sonra yenidən reanimasiyada, onun yatağının kənarında
uğuldayan ventilyatorun yanında oturar, amma yenə də sualımın cavabını
tapmazdım.
Reanimasiyada üç gün keçirdikdən sonra onlar nəfəs şlanqını çıxarıb, Söhrabı
yerdən salınmış yatağa keçirdilər. Onun yeri dəyişiləndə mən orda deyildim. Həmin
gecə bir az yatmaq üçün hotelə qayıtmışdım, amma gecəni yatağımda
qurcuxmaqla keçirdim. Səhər mən vannaya baxmamağa çalışdım. Təmiz idi. Kimsə
qanı silib təmizləmiş, yerə təmiz palaz sərmiş, divarları sürtüb ağartmışdı. Amma
sonda mən yenə də sərin, çini vannanın kənarında oturmaqdan özümü saxlaya
bilmədim. Söhrabın vannanı isti su ilə doldurmasını, soyunmasını, üzqırxan
dəzgahın qulpunu burub, qapağın altından ülgücü çıxartmasını, onu baş və şəhadət
barmaqları arasında saxlamasını təsəvvür edirdim. Suya girməsi, orda bir az
gözüyumulu uzanması gözümün önündə canlanırdı. Görəsən, o, ülgücü işə
salmazdan əvvəl son düşündüyü nə idi?
Hotelin meneceri cənab Fəyyaz məni yaxalayanda mən artıq qapıdan çıxırdım.

– Sizin üçün çox üzüldüm, – dedi. – Amma xahiş edirəm, mənim hotelimi tərk
edin. Bu, mənim biznesim üçün çox pisdir, çox pis.
Ona anladığımı dedim və hoteldən çıxdım. O, xəstəxanada keçirdiyim son üç
günün pulunu almadı. Hotelin qarşısında taksi gözləyəndə cənab Fəyyazın Söhrabı
axtardığımız axşam mənə dediklərini xatırladım. “Siz əfqanların problemi... Siz bir
az əhlikefsiniz” demişdi. Ona gülmüşdüm. Amma indi düşünürdüm. Söhraba ən
çox qorxduğu xəbəri verdikdən sonra yatan mən deyilmiydim?
Taksiyə minib, sürücüdən farsca kitab satan dükan yeri soruşdum. Yaxınlıqda
biri varmış. Xəstəxanaya gedəndə yolüstü ora girdik.
SÖHRABIN YENİ OTAĞINDA divara nə vaxtsa rəngi ağ olan kafel və ara-sıra
görünən boz malanın üstündən qaymağı xatırladan divar rəngi vurulmuşdu.
Onunla bir otaqda yatan yeniyetmə puncablı oğlan, tibb bacılarının danışdıqlarına
görə, gedən avtobusdan yıxılıb ayağını sındırmışdı. Gipsli ayağını qaldırıb, müxtəlif
çəki daşları ilə tarazlamışdılar. Söhrabın yatağı pəncərənin qarşısında idi.
Çarpayının yarısı günorta günəşinin düzbucaqlı pəncərədən süzülüb gələn şüala-
rının işığına boyanmışdı. Əynində uniforma olan təhlükəsizlik əməkdaşı pəncərənin
qarşısında dayanıb qızarmış qarpız tumu çırtlayırdı – Söhrab gecə-gündüz intihar
nəzarətində idi. Doktor Nəvaz mənə xəbərdarlıq etmişdi ki, xəstəxananın qaydaları
belədi. Keşikçi məni görəndə papağını çıxarıb salamlaşdı və otaqdan çıxdı.
Söhrabın əynində qısaqol xəstəxana pijaması vardı. Arxası üstə uzanıb, adyalı
sinəsinə çəkmiş, üzünü pəncərəyə çevirmişdi. Düşündüm ki, yatıb. Amma stulu
onun çarpayısına yaxınlaşdıranda kirpikləri qırpılıb, açıldı. Mənə baxdı, sonra
üzünü çevirdi. Ona bu qədər qan vurulandan sonra belə rəngi ağappaq idi və sağ
qolunun büküyündə geniş bənövşəyi yara vardı.
– Necəsən? – soruşdum.
Cavab vermədi. Pəncərədən bağçada işləyən fırfıra suvarma sisteminə və
çəpərlənmiş qum meydançaya baxırdı. Oyun meydançasının yanında hibiskus
ağaclarının kölgəsində əkilmiş bir neçə üzüm kolu tağşəkilli talvarın taxta
şəbəkəsinə dırmanırdı. Bir neçə uşaq əlində vedrə və bel qum meydançada
oynayırdı. Buludsuz, masmavi səmada balaca bir uçaq arxasında qoşa hava izi
buraxaraq süzürdü. Yenə də Söhraba tərəf çevrildim.
– Bir neçə dəqiqə əvvəl Doktor Nəvazla danışdım. Bir-iki günə səni
buraxacaqlar. Yaxşı xəbərdir, elə deyilmi?
Yenə də sükut. Otağın o biri başında uzanan puncablı oğlan yuxuda nəsə dedi.
Gözümü Söhrabın sarınmış qollarından qaçırmağa çalışırdım.
– Otağın xoşuma gəlir. İşıqlıdır, yaxşı mənzərəsi də var.
Yenə susurdu. Bir neçə gərgin dəqiqə keçdi. Alnımda, üst dodağımın üstündə
tər damcıları görünürdü. Yatağın yanındakı masada toxunulmamış yaşıl lobya
şorbası və işlənməmiş plastik qaşığı göstərib:

– Sən gərək nəsə yeməyə çalışasan, – dedim. – Qüvvətin, gücün bərpa
olunsun. İstəyirsən, mən səni yedirdim?
Baxışımı tutdu və dərhal kənara baxdı. Üzü daş kimi idi. Gözləri hələ də
işıqsızdı. İfadəsiz, eynən mən onu vannadan çıxaranda olduğu kimi. Ayaqlarımın
arasındakı kağız torbanı götürüb, içindən Fars kitab dükanından aldığım
“Şahnamə”ni çıxardım. Kitabın üz qapağını Söhraba göstərdim.
– Atanla mən uşaq olanda bunu ona oxuyardım. Evimizin yanındakı təpəyə
çıxıb, orda nar ağacının yanında oturardıq...
Mən geri çəkildim. Söhrab yenə də pəncərəyə baxırdı. Gülümsəməyə çalışdım.
– Atanın ən çox sevdiyi hissə Rüstəmlə Söhrabın hekayəsidir. Sənin adını da
oradan götürüb. Bilirəm ki, sənə bunu danışıb. – Yenə fasilə verdim. Özümü axmaq
kimi hiss edirdim. – Nə isə, mənə məktubda bu hissəni sənin də çox sevdiyini
yazmışdı. Düşündüm ki, bundan sənə bir az oxusam, yaxşı olar. İstəyirsən?
Söhrab gözlərini yumdu və qolu ilə bağladı. Üstündə kəsik yeri olan qolu ilə.
Taksidə tapıb qatladığım səhifəyə çevirdim.
– Deməli belə, – dedim. Görəsən, oxumağı öyrənəndən sonra “Şahnamə”ni
əlinə alanda Həsən uşaqlıqda mənim onu neçə dəfə aldatdığımı öyrənmişdimi?
Görəsən, hansı fikirlər keçmişdi beynindən? Boğazımı arıtladım və sözə başladım. –
Qulaq verin sərkərdə Söhrabın Rüstəmlə davasına, Gözünüzün yaşını leysan edin
bu qəmli hekayətə. Günlərin bir günü Rüstəm, yerindən qalxıb çıxdı yola, Qəlbi
şübhələrlə dolu idi...
Mən ona birinci fəslin demək olar ki, hamısını oxudum. Tam Söhrabın öz anası,
Səmənqan şahzadəsi Təhminənin yanına gəlib atasının kimliyini açıqlamağı tələb
etdiyi yerə çatanda dayandım.
– İstəyirsən, davam edim? Yadındadır, irəlidə dava səhnələri var. Söhrabın
ordusunu İranda ağ sarayın üstünə yürütdüyü yer yadındamı? Oxuyummu?
O, yavaşca başını buladı. Kitabı yenidən kağız torbanın içinə atdım. Hər hansı
şəkildə cavab aldığımdan həvəslənmişdim.
– Yaxşı, – dedim. – Bəlkə, sabah davam edərəm. Necəsən?
Söhrabın ağzı açıldı, amma xırıltı səsi gəldi. Doktor Nəvaz mənə demişdi ki,
nəfəs borusu səs tellərinin üstündən keçdiyi üçün belə hal ola bilərdi. Dili ilə do-
daqlarını isladıb, yenidən cəhd elədi.
– Yorğunam.
– Bilirəm. Doktor Nəvaz dedi ki, belə olacaq. – Amma o yenə də başını
bulayırdı. – Nədir, Söhrab?
O, pıçıltıdan fərqlənməyən xırıltılı səsi yenidən çıxaranda titrəyirdi.
– Hər şeydən yorulmuşam.
Köksümü ötürüb stula oturdum. Çarpayıya düşən günəş şüası ayırırdı bizi və
işığın o tərəfində görünən Həsənin boz kölgəsi idi. Bu nə mənim molla axşam
azanına çağırana qədər beşdaş oynadığım Həsən idi, nə də günəş gil qayaların
arxasında gizlənəndə təpədən başıaşağı qaçıb ötüşdü oynadığım Həsən. Bu mənim

son dəfə gördüyüm, əşyalarını belinə şəlləmiş, isti yay yağışı altında Əlinin
arxasınca Babanın maşınına tərəf gedən Həsən idi – yağışın yuduğu pəncərədən
addımlarını izlədiyim, qovduğum oğlan.
Başını yavaşca buladı və təkrar etdi:
– Hər şeydən yorulmuşam.
– Nə edə bilərəm, Söhrab? Nə olar, de mənə.
– İstəyirəm... – sözə başladı. Yenə titrədi və sanki, əli ilə boğazındakı tıxacı
təmizləyəcəkmiş kimi əllərini boğazına uzatdı. Gözlərim yenə də onun ağ tənziflə
sarınmış biləklərinə dikildi. Dərindən nəfəs alıb, – köhnə həyatımı istəyirəm, –
dedi.
– Ah, Söhrab...
– Atamı və anacanı istəyirəm. Sasanı istəyirəm. Rəhim Xan sahiblə bağda
oynamaq istəyirəm. Yenidən öz evimizdə yaşamaq istəyirəm. – Əli ilə gözlərini sildi
və yenidən təkrarladı. – Mən köhnə həyatımı istəyirəm.
Ona nə deyəcəyimi bilmirdim. Həmin anda hara baxacağımı da
kəsdirəmmirdim. Odur ki, gözlərimi aşağı, əllərimə dikdim. Köhnə həyatını
istəyirmiş. Mənim də köhnə həyatımdı bu. Mən həmin həyətdə böyümüşəm,
Söhrab. Həmin evdə yaşamışam. Amma indi o həyətdə otlar quruyub və özgə
adamın maşını qapının ağzında dayanıb, asfalta mazut dağıdır. Bizim köhnə
həyatımız gedib, Söhrab, köhnə həyatımızdakı adamlar da ya ölüb, ya da ölmək
üzrədir. İndi, sadəcə, sən və mən varıq. Sən və mən.
– Onu sənə qaytara bilməyəcəm, – dedim
– Kaş ki, sən bunu etməyəydin...
– Xahiş edirəm, belə demə...
– Kaş ki, etməyəydin... Kaş ki, məni suyun içində qoyaydın...
– Heç vaxt, heç vaxt belə danışma, Söhrab, – deyib ona tərəf əyildim. – Sənin
belə danışmağına tab gətirə bilmərəm.
Çiyninə toxundum. Diksindi. Geri çəkildim. Ona verdiyim vədə xilaf
çıxmamışdan əvvəl aramızdakı buzu sındırmağımı, onun qorxusunu səngitdiyimi
acı həsədlə xatırladım, əllərim yanıma düşdü.
– Söhrab, mən sənin keçmiş həyatını qaytara bilmərəm. Allahdan arzulayıram
ki, bunu bacaraydım. Amma səni özümlə apara bilərəm. Əslində hamama gəlirdim
ki, sənə bunu deyəm. Sənin Amerikaya getmək, mənimlə və arvadımla birgə
yaşamaq üçün vizan var. Bu həqiqətdir. Söz verirəm.
O, burnu ilə dərindən nəfəs çəkib gözlərini yumdu. Kaş ki, son iki sözü
deməyəydim.
– Bilirsənmi, həyatımda peşman olduğum çox şey eləmişəm, – dedim. – Amma
yəqin ki, hər şeydən artıq sənə verdiyim vədi az qala sındırmağıma görə peş-
manam. Amma bu, bir də təkrar olunmayacaq. Mən çox peşmanam. Səndən bir
bəxşiş istəyirəm. Məni bağışlamanı. Bunu edə bilərsən? Məni bağışlaya bilərsən? –
Səsimi qısdım. – Mənimlə gələrsən?

Onun cavabını gözləyərkən fikrim köhnə günlərə, Həsənlə mənim yarpaqsız
albalı ağacının altında, qarın üstündə oturduğumuz günə döndü. O gün mən Hə-
sənlə çox qəddar bir oyun oynamışdım. Mənə sadiqliyini sübut etmək üçün
həqiqətən də nəcis yeyib yeməyəcəyini soruşmuşdum. İndi mikroskop altında olan,
bir şeyə dəyib-dəymədiyini sübut edəcək şəxs mən idim. Bunu haqq etmişdim.
Söhrab üzünü pəncərəyə, arxasını mənə çevirdi. Uzun zaman heç nə demədi.
Sonra, mən artıq onun yuxuya getdiyini zənn etmişdim ki, xırıltı ilə “mən elə
xəstəyəm ki... elə yorulmuşam ki...” dedi. O, yuxuya gedənə qədər çarpayısında
oturdum. Söhrabla aramızda nəsə qırılmışdı. Mənim vəkil Ömər Fəyzalla
görüşümdən əvvəl ümid işığı cəsarətsiz qonaq kimi Söhrabın gözlərinə qədəm
basırdı. İndi işıq yox olmuş, qonaq qaçıb getmişdi. Görəsən, o bir də nə vaxt