Азад нябийев



Yüklə 3,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/53
tarix14.01.2017
ölçüsü3,54 Mb.
#5544
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   53

Кябя – дцнйанын илк инсаны олан Адямин йарандыьы вахтлардан 

Аллащын  мцгяддяс  еви  щесаб  едилир.  Ону  Мяккя  яразисиндя  Адям 

тикмишди,  Нущ  туфанында  Кябя  учуб  даьылмыш  вя  чох-чох  сонралар 

Ибращим  пейьямбяр  щямин  вадийя  эялмиш  вя  Аллащын  ямри  иля  оьлу 

Исмайылла  бярабяр  Кябяни  еля  Адямин  тикдийи  йердя  йенидян 

уъалтмышды. Ибращим яввялки бцнюврянин цстцндя дашдан дюрд диварлы 

вя  йасты  дамлы  бир  отаг  тикиб  щямян  «щяъяри-ясвяди»,  йяни  «Гара 

дашы» да отаьын саь кцнъцня гойуб оьлу Исмайыла Аллащын еви олан 

бу  мябядя  рящбярлик  етмяйи  тапшырмышдыр.  Мяккя  ящалиси  вя  онун 


 

170


ятрфында  йашайанлар  яввялляр  Ибращимин  вя  Исмайылын  йолу  иля  эедиб 

бир  олан  Аллаща  инанырдылар  вя  Кябяйя  нязир  эятириб  орада  ибадят 

едирдиляр.  Мяккядян  чыхыб  башга  йеря  кючянляр  мцгяддяс  «Гара 

даш»ын  йадиэары  (символу)  олараг  шящярдян  бир  балъа  даш  эютцрцб 

юзляри  иля  апарырдылар (69, 141). Зяман  ютдцкъя  бу  дашларын  хариъи 

эюрцнцшлярини дяйишмяйя, онлара мцяййян адлар вермяйя башладылар. 

Кябя  мябядинин  нцфузуну  артырмаг  цчцн  онун  цзяриня  ян  бюйцк 

бцтлярдян  бирисини  гоймаьы  гярара  алдылар.  Бцтлярдян  ян  бюйцйц  вя 

мяшщуру  Щобял  адлы  бцтц  мябядин  цзяриня  гойдулар,  мябядин 

ятрафына ися 360 бцт дцзцлдц. 

Мцсялман мифолоэийасынын шющрятли сцжетляринин бир чоху юз кюкц 

етибари иля яввялки сяма китаблары – «Инъил» вя «Тюврат»ла баьлы олса 

да  истяр  дцнйанын  йаранмасы,  яъдад  култу,  истярся  дя,  яняняви  миф 

сцжетляри  йени  реконструксийаларла  яламятдар  олуб,  мцсялман 

дцшцнъясиндя йенидян ишлянмиш, даща камил миф системлярийди. Бцтцн 

бу  моделин  юзцнямяхсуслуьунун  дярки  ися  билаваситя  Мящяммяд 

пейьямбяр ялищисаламын идракындан башлайырды. 

Мящяммядин  щяйаты.  Мящямммяд  пейьямбяр  ялищисялам 

ерамызын 570-ъи  илиндя  Мяккядя  анадан  олуб.  Тарихчилярин  йаздыьы 

кими, яряблярин мяншяйи иля пейьямбярдян – Нущдан вя Исмайылдан 

башлайыр.  Исмайылын  ювладларыны  гцрейшляр – «Йыьан»  адландырырдылар.  

Гцрейшиляр  мцхтялиф  тайфалара  бюлцнцрдц.  Мящяммяд  пейьямбяр 

щашимиляр  няслин  иди.  Мящяммядин  бабасы  Ябдцл  Мцтяллиб  (Амир) 

гцрейшилярин  башчысы  вя  Кябянин  мцщафизи  иди.  Ябдцл  Мцтяллибин 

ювладларындан  бири  Абдуллащ  Мящяммяд  пейьямбярин  атасыдыр. 

Абдуллащ  сон  дяряъя  сямими,  мещрибан,  инсанпярвяр  олмагла 

бярабяр,  щям  дя  защирян  эюзял  вя  ъазибядар  иди.  Абдуллащ  юз 

гябилясиндян  Яминя  адлы  гызла  евлянди.  Той  эцнцндян  бир  гядяр 

сонра Ябдцл Мцтяллиб Абдуллащы Сурийайа тиъарят сяфяриня эюндярди. 

Сяфярдян  гайыдаркян Абдуллащ Мядиня шящяриндя хястялянди. Даре-

Нябигя  адланан  йердя 25 йашында  икян  вяфат  етди.  Ушаг  дцнйайа 

эяляндя  мялякляр  ганадларыны  онун  цстцня  эяриб  хейир-дуа  вердиляр. 

Пейьямбяр  доьулдугдан  цч  ил  сонра  Ябдцл  Мцтяллиб  ушаьы  Кябяйя 

апарараг  ибадят  етди.  Орадан  гайыдаркян  гараьаъдан  дцзялдилмиш 

бешикля бирликдя Щялимя адлы дул бир гадына тапшырды. Щялимя она 2 иля 

йахын  сцд  анасы  олду.  Щялимянин  цч  оьлу  варды.  Мящяммяд  бу 

ушагларла бир йердя ойнайырды. Бир дяфя ушаглар гойунлары отармаьа 

апаранда  аь  ганадлы  мяхлуг  Мящяммядя  йахынлашды.  Ушаглар 

горхуб  евя  гачдылар  вя  ящвалаты  Щялимяйя  данышдылар. «Онлар  ким 

иди? – наращат олмуш Щялимя Мящяммяддян сорушду. – Сяня щеч бир 


 

171


хятяр тохундурмадылар ки, инъитмядиляр ки, сяни? 

Йох-йох, - Мящяммяд  ъаваб  верди, - онлар  мялякляр  иди. 

Мяним гялбими нурла долдурмаьа эялмишдиляр» (69, 21). 

5  йашы  оланда  Мящяммяди  анасынын  йанына  гайтардылар. 

Мящяммяд  щечбир  заман  щеч  кясдян  бир  шей  истямязди.  Она  ня 

версяйдиляр  саь  ялини  узадыб  аларды.  Дейилянляря  эюря  онун  дил 

ачаркян биринъи ишлятдийи кялмя «Ла илащяилляллащ» олмушдур, йяни бир 

олан Аллащдан башга щеч бир башга Аллащ (Мябуд) йохдур. 

Яминя  Абдуллащын  мязарыны  зийарят  етмяк  цчцн  Мядиняйя 

эедяркян  еля  орада  да  вяфат  етди. 7 йашлы  Мящяммяд  анадан  да 

йетим  галды.  Ушаьын  тярбиййяси  иля  бабасы  Ябдцл  Мцтяллиб  мяшьул 

олмаьа башлады. 

Мящяммяд пейьямбяр анадан оландан сонра Ябдцл Мцтяллиб 

йухуда эюрдц ки, ушаьын бел фягярясиндян бюйцк бир аьаъ эюйярмяйя 

башлады  вя  щямин  аьаъдан  будаглар  ямяля  эялди  вя  бцтцн  Шяргдян 

гярбя  тяряф  щяр  бир  йери  юртдц.  Бцтцн  инсанлар  бу  аьаъа  ситайиш 

етдиляр: «Йени  доьулмуш  бу  нявян  бцтцн  дцнйада  чох  щюрмятли  вя 

мяшщур  бир  шяхсиййят  олаъагдыр.  Онун  дедикляри  бцтцн  дцнйайа 

йайылаъагдыр» (69,28). 

Ябдцл  Мцтяллиб  юлцмцн  йахынлашдыьыны  щисс  етдикдя  оьлу  Ябу 

Талиби  йанына  чаьырды  вя 8 йашлы  Мящяммядин  ялиндян  тутуб  Ябу 

Талибя верди вя деди: «Сян буну юз эюз-бябяйин кими горумалысан. 

Сонра бюйцк оьлу Аббасы юз вялиящди тяйин етди вя 120 йашында икян 

вяфат етди». 

Пейьямбяр 12 йашында ямиси Ябу Талибля Сурийайа, 17 йашында 

ися  ямиси  Аббасла  Йямяня  тиъарят  мягсядиля  эетди.  Пейьямбяр 

Сурийайа сяйащяти заманы кащинлярдян Бощейра, Нестор, Серэей вя с. 

иля  эюрцшмцшдц.  Кащинлярдян  Бощейра  (Бящиря)  адлы  бириси  диггят 

едиб  эюрдц  ки,  эюйдяки  булуд  парчасы  Мящяммядин  башы  цстцндя 

фырланыб,  ону  эцняшин  йандырыъы  шцаларындан  горуйур.  Диэяр  бир 

рявайятдя эюстярилир ки, Мящяммяди ямялли-башлы мцайинядян кечирян 

Бощейра  онун  ики  кцряйи  арасында  эюйярчин  йумуртасы  бойда  хал 

ашкар  еляди. «Бу,  Ярябистанда  эюзлянилян  пейьямбярди» - юз-юзцня 

деди. Сонра цзцнц Ябу Талибя чевириб сорушду: «Бу ушаг кимдир?» 

«Мяним  оьлумдур» - Ябу  Талиб  ъаваб  верди. «Ола  билмяз», - 

Бощейра  башыны  булады. «Бу  мяним  гардашым  оьлудур.Онун  атасы 

вяфат ейляйиб». Ябу Талиб ящвалаты Бощейрайа данышды (69,34). 

«Юзцдцр  ки,  вар,  кащин  сюйляди. – Бу  Исанын  дедийи 

пейьямбярдир.  Бир  бах,  бу  хал  пейьямбярлик  яламятиди.  Ушагдан 

муьайят олун, ону хята-бяладан горуйун». 



 

172


Пейьямбярин 20 йашы оларкян о, Ябу Талибин разылыьы иля Мяккя 

шящяринин  Хядиъя  адлы  дул  бир  гадынын  карванларыны  Бясряйя  вя 

Йямяня  мцшайят  етмяйя  башлады.  Бу  сяфярдя  апарылан  алвер 

нятиъясиндя  ялдя  олунан  газанъ  яввялкилярдян  гат-гат  артыг  олду. 

Карванын  беля  бир  мцвяффягиййятиндян  сонра  Мящяммядя 

«Мящяммяд-Ямин», йяни «Тямяннасыз Мящяммяд» адыны вердиляр. 

Мящяммяд чох ядалятли, сямими, мярд олдуьуна эюря адамлар ону 

«Ял-ямин» - йяни 

«инанылмыш» 

адландырырдылар. 

Юмрцндя 

Мящяммядин  дилиня  йалан  эялмязди.  Буна  эюря  ися  она  щям  дя 

«Садиг» - йяни «Дцз данышан» дейирдиляр. 

Мящяммяд 25 йашында ямиляринин разылыьы иля Хядиъя иля евлянир. 

Хядиъя  Мящяммядя  яря  эетдикдян  сонра  ону  бир  даща  сяфяря 

чыхмаьа  гоймады.  О  да  вахтынын  чохуну  Щера  даьында  вя 

Ибращимин  олдуьу  йердя  тянщалыгда  кечирирди.  Пейьямбярин 

Хядиъядян 2 оьлу  –Абдулла  вя  Гасым, 4 гызы  –Ругиййя,  Зейняб, 

Цмиэцлсцм вя Фатимя олмушдур. 

610-ъу  илдя  Мящяммяд  пейэямбяр  бир  эцн  Щера  даьындакы 

маьарада хяйала далдыьы заман эюзцня мяляк эюрцндц вя: 

-Оху! деди.  

-Щязряти Пейьямбяр: 

-Мян охумаг билмирям деди. 

Бу сюздян сонра мяляк ону тутуб башдан айаьа тагяти кясиляня 

гядяр сыхды вя йеня: 

-Оху, - деди. 

Щязряти Пейьямбяр ейни ъавабы верди: 

--Мян охумаг билмирям,- деди. 

Мяляк  йеня  ону  башдан-айаьа  тагяти  кясиляня  гядяр  сыхды  вя 

йеня: 

-Оху, - деди. 



Бу цчцнъц ямр гаршысында Щязряти Мящяммяд титряк бир сясля, 

санки йалварараг: 

-Ня охуйум, - дейя сорушду. 

О заман мяляк илащиййатдан эюрцнян алямин о йанындан эялян 

сяслярин ян ширин ащянэи иля бунлары охуду: (70,59). 

Бисмиллащир рящманир рящим! 

1.

 

[Йа  Пейьямбяр!  Гурани-Кярими  бцтцн  мяхлугаты]  йохдан 



йарадан Ряббин ады иля [бисмиллащ] дейяряк оху! 

2.

 



О инсаны лахталанмыш гандан йаратды. 

3.

 



[Йа Пейьямбяр!] Оху! Сянин Ряббин ян бюйцк кярям сащибидир! 

4.

 



О Ряббин ки, гялямля [йазмаьы] юйрятди. 

 

173


5.

 

О Ряббин ки, инсанлара билмядиклярини юйрятди (71, 637).  



«Ял-яла» («Ян  уъа»)  сурясинин 6-ъы  айясиндя  дейилир: «Йа 

Пейьямбяр!  Биз  сяня  [Ъябраил  васитясиля  Гураны]  охудаъаьыг  вя  сян 

[ону] унутмайаъагсан» (71, 627).  

Пейьямбяря илк иман эятирянлярдян биринъи онун арвады  Хядиъя, 

Вярягя,  Ябу  Бякр  вя  ямиси  оьлу  Яли  ибн  Ябу  Талиб  вя  Зейд  ибн 

Щярис олмушдур. Пейьямбяр ислам динини 3 ил эизли йаймаьа чалышды; 

сонра  ися  ачыг-айдын  тяблиь  етмяси  цчцн  Аллащдан  ямр  эялди. 

Пейьямбяр Сяфа тяпясиня галхараг мяккялиляря беля бир хитаб етди: 

-

 

Ей Гцрейш! Билиниз ки, Аллащ бирдир! Ондан башга илащи йохдур! 



Аллащдан  башгасына  ибадят  етмяк,  инанмаг  сатгынлыгдыр,  ян  бюйцк 

эцнащдыр! 

-

 

Мян Аллащын пейьямбярийям. Онун буйругларыны сизя билдирян 



елчийям, Аллащын Рясулуйам! (70, 211) 

Юлдцкдян  сонра  бу  дцнйадакы  ишляриниздян,  ямялляриниздян, 

Аллащын  буйругларыны  йериня  йетирмядийиниздян  сорьу-суала 

чякиляъяксиниз! Аллащын ващидлийини вя мяним пейьямбярлийими гябул 

един!  Бцтляря  инанмагдан  имтина  един!  Сюзляримя  инанмайыб, 

эюстярдийим  Аллащ  йолу  иля  эетмясяниз  бюйцк  фялакятя,  дящшятли 

язиййятляря уьрайаъаг, ъящянням язабына дцчар олаъагсыныз! 

Мяккялиляр  Мящяммяд  Пейьямбярин  дедиклярини  гябул 

етмядиляр вя Гцрейш гябилясинин бюйцйц дя, кичийи дя она, онун аиля 

цзвляриня  вя  мцсялманчылыьы  гябул  едянляря  гаршы  амансыз  дцшмян 

кясилдиляр.  Мяккядя  йашамаьын  мцмкцн  олмадыьыны  эюрян 

Мящяммяд  беля  бир  мяслящят  эюрдц  ки,  мцсялманлар  Щябяшистана 

кючсцнляр. 80 няфяр  мцсялман  юз  ямлак  вя  аиляляри  иля  бирликдя 

Щябяшистана  кючдцляр  вя  “щягигятян  орада  бир  олан  Аллаща  инам” 

дининя ачыгдан-ачыьа етигад етмяйя башладылар. 

Щяъъ  вахты  Мяккянин  Кябя  зийарятиня  эялян  зявварларын 

ичярисиндя  Мядиня  вилайятиндян  эялмиш  Хязряъ  гябилясиндян  алты 

няфяр  зяввар  пейьямбярин  тялимини  гябул  етдиляр,  бу  бир  нечя 

мядинялийя  сонралар  янсар (“кюмякчиляр”)  ады  верилди.  Бу  алты 

няфяр  Мядиняйя  гайытдыгдан  сонра  ящалийя  Исламы  гябул  етмяйи 

тяклиф  етди.  Халг  бу  тяклифя  разы  олду.  Бундан  бир  ил  сонра  онлар 

Мяккяйя  зийарятя  эяляркян  юз  араларындан 10 няфяр  вякил  сечиб 

пейьямбярин  йанына  эюндярдиляр  ки,  Мящяммядя  Мяккядян 

Мядиняйя  кючмясини  тяклиф  етсинляр  вя  десинляр  ки,  онун  тялими  вя 

ганунлары  йолунда  няинки  малларындан,  щятта  ъанларындан  беля 

кечмяйя  анд  ичирляр.  Щямин  вякилляр  Мяккянин  Ягябя  адлы 



 

174


йериндя  пейьямбярля  эюрцшцб  юз  фикирлярини  дейирляр  вя  нятиъядя 

ондан  Мяккядян  Мядиняйя  кючмяк  разылыьыны  алдыгдан  сонра 

Мядиняйя гайыдырлар.  

Мящяммядин  Мядиняйя  кючмяси (”Щиърят”)  эцнц,  даща 

доьрусу эеъяси – йяни 622-ъи ил ийул айынын 26-сы мцсялман тарихинин 

башланьыъы олду. 

Мцсялман мифолоэийасынын бир чох мотив, сцжет вя образы мящз 

щяля  исламдан  яввял  мювъуд  олса  да  онлар  ислам  дюврцндя  халг 

арасында  эениш  йайылды.  Аллащлар,  мябудлар  щаггындакы  мифлярин  бир 

чоху щягигят вя йарымщягигятляр шяклиня дцшдц, бу ися гцдрятли ислам 

мифолоэийаснын еркян йцксялиши иди. 

Мящяммядин гцдряти онда иди ки, о, инсанлары реал щяйат факты 

гаршысында гойур, ону щямин щягигятляр уьрунда сяфярбяр едирди.  

Мящяммяд  диндар  мцсялманлары  Мяккя  кими  дини  пайтахты 

тутуб  алмаьа  вя  ейни  заманда  гцрейшлярин  юз  ялляриндя  тутмаг 

иддиасында  олдуглары  тиъарят  аьалыьыны  яля  кечирмяйя  чаьырырды. 

Мяккялилярин зярбя вурула биляъяйи ян зяиф йери онларын карванлары иди. 

Мящяммядин  адамлары  мцгяддяс  сайылан  айлардан  бириндя  бир 

карваны  сойдулар.  Мцгяддяс  айларда  динълийи  позан  бу  щадися  бцтцн 

Мядиня  ящалисини  щяйяъана  эятирди.  Лакин  Аллащын  бир  вящйи  карвана 

басгын едянляря щагг гадандырды: [Йа Мящяммяд!] Щарам олан айда 

вурушмаг  щаггында  сяндян  сорушанлара  сюйля: “О  айда  вурушмаг 

бюйцк эцнащдыр, лакин Аллащ йолуну [инсанларын цзцня] гапамаг, ону 

инкар  етмяк,  мясъидцлщярама  эирмяйя  мане  олмаг  вя  орадакылары 

кянара  чыхармаг  Аллащ  йолунда  даща  бюйцк  эцнащдыр. [Дин  наминя] 

фитня  салмаг  ися  [щямин  айда]  вурушмагдан  даща  бетярдир”. [Ей 

мюмцнляр!]  Онлар  [Мяккя  мцшрикляри]  яэяр  баъарсалар,  сизи  дининиздян 

дюндяринъяйя  гядяр  сизинля  вурушмагда  давам  едяъякдир.  Сиздян  щяр 

кяс юз дининдян дюнцб кафир олараг юлярся, беля шяхслярин бцтцн ямялляри 

[вахты  иля  эюрдцйц  йахшы  ишляри  дцнйа  вя  ахирятдя  щечя  эедяр].  Онлар 

ъящяннямликдирляр вя орада ябяди галаъаглар (71, 31). 

Мцсялманларла  мяккялиляр  арасында  бир  нечя  ганлы  дюйцшляр 

олмушдур  вя  онлардан  биз  Бядр,  Ощод  даьынын  йанындакы  дюйцшц, 

Хяндяк  вурушмасыны  вя  с.  адыны  чякя  билярик. 628-ъи  илдя  Мящяммяд 

мцгяддяс  айлардан  истифадя  едяряк  Мяккяйя  эетмяк  гярарына  эялди. 

Мящяммяд Мяккянин йахынлыьында Щцдейбийя адлы йердя дайанды вя 

бурада  гцрейшлиляр  иля  бир  сазиш  баьлады.  Бу  сазишя  эюря  бир  ил  сонра 

гцрейшляр  Мяккяни 3 эцнлцйя  тярк  едиб,  шящярдян  кянара  чыхаъаг, 

Мящяммяд  ися  юз  диндарлары  иля  бирликдя  шящяря  эиряъякди.  Бу  сазиш 


 

175


Мящяммяд  цчцн  бюйцк  бир  сийаси  мцвяффягиййят  иди;  щярчянд  ки, 

мцсялманлар Кябяни зийарят едя билмядикляриня эюря мяйус олмушлар. 

Нящайят, 630-ъу  илдя  Мящяммяд  вурушмасыз  Мяккя  шящяриня 

эирди.  О,  мяккялиляри  баьышлайыб  яфв  едяъяйини  вяд  етди.  Кябянин 

аьалыьыны  юз  ялиня  кечирян  Мящяммяд  ики  илдян  сонра  Мядиняйя 

гайытды. Щиъри 10-ъу 632-ъи илдя Мящяммяд Мяккяни зийарятя эетди; 

бу  Щяъъ  зийаряти  онун  биринъи  вя  йеэаня  зийаряти иди.  Мящяммядин 

бу Щяъъиня “Щяъъи-вида” (”видалашма щяъъи”) ады верилмишдир. 632-ъи 

ил  ийул  айынын 8-дя  Мящяммяд  пейьямбяр  вяфат  етмишдир. 

Мящяммяд пейьямбяр 62 ил, 11 ай, 11 эцн юмцр сцрмцшдц. 

* * * 


Ислам  мифолоэийасынын  гцдрятли  китабы  олан  “Гурани-Кярим” 

исламын  мцгяддяс  китабы,  яряб  мядяниййятинин  бюйцк  абидяси  вя 

сяма китабларынын сонунъусудур. 

“Гурани-Кярим”дя  онун  Аллащдан  назил  олдуьу  вя  Аллащ 

тяряфиндян  дя  горунуб  сахланылаъаьы  эюстярилмишдир.  Гурани-Кярим 

114 сурядян, 6204 вя йа 6236 айядян, 77934 сюздян ибарятдир. Гуран 

айяляринин назил олма мцддяти 22 ил 2 ай, 22 эцндцр. Бу мцддятин илк 

13 или пейьямбяримизин щяйатынын Мяккя, 10 или ися Мядиня дюврцнц 

ящатя  едир. 90 суря  Мяккядя, 24 суряси  Мядинядя  назил  олмушдур. 

“Гурани-Кярим”  дцнйанын  дцняни,  бу  эцнц  вя  сабащы  барядя 

щягигятляр вя мифляр китабыдыр. 

Эяляъяйя  аид  мцщцм  хябярляр,  Аллащын  варлыьы  вя  бирлийи, 

бянзярсизлийи  вя  уъалыьы,  кечмиш  пейьямбярлярин  сярэцзяшт  вя 

маъяралары,  ъищад,  щагг  динин  ясаслары,  етигад  вя  ибадятляр,  эюзял 

яхлаг,  ахирят  дцнйасы  вя  с. “Гурани-Кярим”дя  юз  яксини  тапмышдыр. 

Гуран сюзцнцн мянасы “охумаг”, “тяляффцз етмяк”, даща доьрусу 

Аллащдан  Мящяммяд  ялейщиссялама  назил  олан  сюзлярин  охунмасы, 

тяляффцз едилмяси демякдир. (71, с.IX)  

Гурана эюря бцтцн дяйишиклярин ясасы инсанын дахили аляминдядир. 

Щяр  бир  инсан  рущундакы  дяйишикликляр  каинатда  вя  ъямиййятдя  баш 

верян мцщцм дяйишикликлярля баьлыдыр. 

“Гуранда” айялярдян ибарят олан мцяййян фясилляря Суря дейилир. 

Биринъи суря “Фатищя”, сонунъусу ися 114-ъц суря Ян-нас (“Инсанлар 

суряси”). Ян гыса суряляр “Кювсяр” вя “Ихлас” суряляридир. “Кювсяр” 

суряси 3 айядян, “Ихлас” суряси ися 4 айядян ибарятдир. Ян узун суря 

ися 286 айядян ибарят олан “Бягяря” сурясидир. 



 

176


114 сурядян ибарят олан “Гурани-Кярим” – “Фатищя” суряси иля, 

йяни  Аллащдан  йардым  дилямякля  башлайыр  вя  “Ян-нас” (Инсанлар) 

суряси иля, йяни Аллаща сыьынмагла битир. 

“Айя”  кялмясинин  лцьяти  мянасы  нишаня,  ишарят  вя  дялилдир. 

Вящйин бяшяр ювладына назил олан щяр бюлцмц вя йа щиссяси айя адыны 

дашымагдадыр.  Мящяммяд  пейьямбярдян  сонра  Гуранын  бир  ъилд 

щалында  топланмасы  Юмярин  тяшяббцсц  иля  Ябу  Бякрин  хялифялийи 

заманында  башланмыш  вя  Османын  хялифялийи  дюврцндя  дя  давам 

етдирилмишди. 

Ябу  Бякр  бу  иши  Зейд  Ибн  Сабит  башда  олмагла  Гураны  язбяр 

билян  бир  нечя  ясщабяйя  тапшырмышды.  Тарихи  гайнаглар  Гуран 

нцсхялярини  ейни  заманда  Яли  ялейщиссялам,  Цбейй  ибн  Кяб, 

Абдуллащ  ибн  Мясуд,  Мигдад  вя  Ябу  Муса  ял-Яшяри  тяряфиндян 

йазылдыьыны  да  хябяр  верир.  Ващид  мятн  ислам  аляминдя  Зейд  Ибн 

Сабитин  башчылыг  етдийи  ишчи  щейят  “Аллащ  кяламынын  ващид  мятнини 

тяртиб етди” (71, 51). 

Мусанын  “Тюврат”ындан,  Исанын  “Инъил”индян  фяргли  олараг 

“Гурани-Кярим”  пейьямбяря  бирдян-биря  бцтюв  шяклиндя  дейил, 

щисся-щисся,  йухарыда  дейилдийи  кими,  яввялъя  Мяккядя,  сонра  ися 

Мядинядя назил олмушдур. 

“Гурани-Кярим”  сяъ  гафийяли  няср  шяклиндя  назил  олмушду  вя 

онун  щямин  формасы  сахланылмышдыр. “Бягяря”  сурясинин 23-ъц 

айясиндя дейилир: “Яэяр бяндямизя (Мящяммяд ялейщиссялама) назил 

етдийимизя [Гурана] шяккиниз варса, сиз дя (фясащят вя бялаьятдя) она 

бянзяр  бир  суря  эятирин  вя  яэяр  сизин  (бу  бяшяр  кяламыдыр)  иддианыз 

доьрудурса,  Аллащдан  савайы  бцтцн  шащидляринизи  (бцтляринизи,  шаир, 

хятиб вя алимляринизи) бу ишдя кюмяйя чаьырын”. (71,5) 

Ял-Исра (17-ъи суря, 88-ъи айя): [Йа Пейьямбярим! Де ки, «Яэяр 

Инсанлар вя ъинляр бир йеря йыьышыб бу Гурана бянзяр бир шей эятирмяк 

цчцн  бир-бириня  кюмяк  етсяляр,  йеня  дя  она  бянзярини  эятиря 

билмязляр». (71, 259) 

Аллащын  ямри  иля  Ъябрайыл  тяряфиндян  йалныз  она  охунуб  изащ 

едилдийи цчцн, тябии ки, онун ян доьру, ян дцзэцн мянасыны билян дя 

мящз пейьямбяр олмушдур. 



Аллащ  кяламынын  башга  дилляря  тяръцмяляриня  Гуран  дейилмяз, 

онлар Гуранын тяръцмяси, анламы, мяалы адланыр. (71, с.XXIV) 

Ислам мифизминдя Муса ясасыны йеря атанда о, яждащайа дюняр, 

ялини  гойнуна  гойуб  чыхартдыгдан  сонра  о,  парлаг  нур  сачыб 

баханлары  щейрятя  эятирярмиш.  Иса  пейьямбяр  ъцзам  хястялийиня 

тутланлары саьалдар, няфяси иля юлцляри дирилдярмиш. 


 

177


Мящяммяд  ялейщиссялам  сонунъу  пейьямбяр  олдуьуна  эюря, 

она  дцнйанын  ахарына,  гийамят  эцнцня  гядяр  галаъаг  бир  мюъцзя 

верилмяли иди. Бу мюъцзя «Гурани-Кярим»дир. 

Гуранын  Азярбайъан  дилиндя  «Кяшф-ял-щягаигян  нцкят  ялайати 

вяд-дягаиг»  ады  алтында  няшр  едилмиш  илк  тяръцмя  вя  тяфсири  Бакы 

газиси  Мир  Мящяммяд  Кярим  аьайа  мяхсусдур. 3 ъилддян  ибарят 

олан бу тяръцмя тяфсири «Каспи» гязетинин «Бухариййя» мятбяясиндя 

няшр  олунмушду (I-II-1904; III 1906). Бундан  башга,  Загафгазийа 

шейхцлисламы  Мящяммяд  Щясян  Мовлазадя  Шякявинин 1908-ъи  илдя 

Тифлисин  «Гейрят»  мятбяясиндян  «Китаб-ял  бяйанфи  тяфсир  ял-Гуран» 

ики ъилдлик тяръцмя тяфсири дя вардыр. 

«Гурани-Кярим»ин  сон  тяръцмяси 1991-ъи  илдя  академик  Зийа 

Бцнйадов вя профессор Васим Мяммядялийев тяряфиндян щазырланыб 

чап едилмишдир (71, 711) 

Гуранын ясас мювзусу йарадыъы Гцдрятин тяк вя йеэаня олмасы, 

тайы вя бярабяри олмамасы, бянзярсизлийидир. Аллащ – мцтляг йарадыъы, 

мцтляг йахшы вя мцтляг эюзялдир. 

«Гуруда  вя  дяниздя  ня  варса,  Йарадан  щамысыны  билир.  Онун 

хябяри олмадан аьаъдан бир йарпаг беля дцшя билмяз. Йерин дибиндя 

олан истяр йаш, истярся гуру, щяр щансы бир тохумун эяляъякдя щансы 

мящсул  веряъяйини,  ана  бятниндя  олан  ушаьын  эяляъякдя  ня  вя  ким 

олаъаьыны  билир.  Бунларын  щамысы  ачыг-айдын  бир  китабда 

эюстярилмишдир» (71, 59 айя) 

Мящяммяд  пейьямбяр  щаггында  мифдя  дейилир:  эцнлярин 

бириндя  Аллащ  Мящяммядя  ютярэи  бир  нязяр  салыр.  Бюйцк  йараданын 

бу  бахышларындан  Мящямядди  тяр  басыр.  Пейьямбярин  башына  эялян 

тярдян  Аллащ  мялякляри,  цзцндяки  тярдян  юз  игмятэащыны,  инсанлара 

бяхт  йаздыьы  тахтыны,  ъящянням  вя  ъянняти,  эцнц,  айы,  улдузлары, 

эюйдя  ня  варса  щамысыны,  синясинин  тяриндян  пейьямбярляри,  Аллащын 

елчилярини,  илащиййатчылары,  шящидляри,  ювлийалары,  чийнинин  тяриндян 

Кябяни, мябядляри, мясъидляри, айаьынын тяриндян шяргдян эцнбатана 

гядяр Йер кцрясини йаратды (72, с.87). 

Диэяр бир мифдя дейилир ки, Аллащ гырмызы, парлаг дашдан сещирли 

бир  чыраг  дцзялдир  вя  онун  цстцндя  дя  ибадятля  мяшьул  олан  бир 

вязиййятдя  Мящяммядин  яксини  гойур.  Аллащы  шяртляндирян, 

Мящяммяди  Аллащын  елчиси  сайан  вя  щяля  дцнйайа  эялмямиш 

инсанларын  рущлары  йцз  мин  ил  мцддятиндя  бу  сещркар  чыраьын 

ятрафында  доланмыш  вя  даим  она  бахмышлар.  Бу  бахыш  ися  щямин 

инсанларын  йер  цзцндя  эяляъяк  щяйатыны  тямин  етмишдир.  Ким  йалныз 

алнына  бахыбса – бяй-хан;  Мящяммядин  башына  баханлар  хялифя  вя 



 

178


йахуд  султан  олмушлар;  эюзцня  бахан  илащиййят  алими;  гашларына 

нязяр  йетирянляр – ряссам;  йанагларына  баханлар – сяхавят  сащиби; 

додагларына  баханлар  назир  доьулмуш;  боьазына  баханлар – ваиз, 

бойнуна  баханлар – таъир;  сол  ялиня  баханлар – ъащил;  саь  ялиня 

баханлар – якинчи;  щеч  эюрмяйянляр – йящуди,  христиан,  атяшпяряст 

олмушлар. 

«Гурани-Кярим»дя  пейьямбярляр  щаггында  щекайяляр  дя 

верилмишдир.  Бягяря  сурясинин 29-39-ъу  айяляри  Адямя  щяср  олунур. 



Танры  Адямин  бядянини  эцлдян  йарадыб,  она  ъан  цфцрдц.  Аллащтаала 

она мярифят вя немят бяхш етди, йарадылмышларын адларыны вя сирлярини 

юйрятди.  Мялякляря  буйурду  ки,  она  сяъдя  етсинляр.  Лакин  шейтан 

Танры  фярманындан  бойун  гачырды.  Аллащтаала  шейтаны  тющмятляйиб 

буйурду: «Сяня  ня  мане  олду  ки,  мяним  юз  рящмли  ялимля 

йаратдыьым мяхлуга сяъдя етмядин?» 

Шейтан деди: «Мян мяншя вя мащиййятъя Адямдян  цстцням вя 

щеч кяс мянимля бярабяр ола билмяз. Мян одун йанар ъювщяриндян 

йаранмышам, о ися гара эил тяркибиндян, она эюря дя мяня йарашмаз 

ки, она сяъдя едям» (69, 129). 

Аллащтяала  ону  ъязаландырараг  деди: «Сяадят  бещиштиндян  чых. 

Сян  йанымдан  говулурсан  вя  гийамят  эцнцнядяк  лянят  вя  нифрятя 

лайиг  олурсан».  Шейтан  Аллащдан  Гийамят  эцнцнядяк  юмцр 

вермясини хащиш етди. Аллащтаала онун хащишини гябул етдикдя Шейтан 

ядябсизликля  деди: «Инди  ки,  мяни  йолдан  аздырдын,  сянин  щагг 

йолундан  Адями  вя  няслини  изляйиб  онлары  йолдан  чыхармаьа 

чалышаъаьам. Юндян вя архадан, саьдан, солдан гясдиня дураъаьам 

вя  эюряъяксян  ки,  онларын  чоху  миннятдарлыг  шяртиня  ямял 

етмяйяъякляр». 

Аллащтаала  деди: «Юзцн  цчцн  сечдийин  йолла  эет  вя 

бяндяляримдян щансы бириня эцъцн чатса, билдийин ет. Атлы вя пийада 

гошунуну онларын цстцня сал, мал вя ювладларына шярик ол.  Йалан вяд 

вя  хам  хяйалларла  онлар  алдат.  Анъаг  имкан  вермяйяъяйям  ки, 

мющкям  ирадяли  вя  аьыллы  бяндяляримя  ялин  йетишсин,  онлар  цзяриндя 

гялябя  чаласан.  Онларын  црякляри  сяндян  дюнцб,  гулаглары  сянин 

сюзцня баьланыб. Адамлары йолдан чыхармаг, алдатмаг щаггындакы 

гярарын ъавабсыз галмайаъагдыр. Онун аьыр ъязасыны алаъагсан. Сяни 

вя сянин йолуна дцшянляри ъящяннямя долдураъаьам. 

Адямля  арвады  Щяввайа бещиштдя  йер  вериб  билдирди: «Шейтанын 

сюзляриня  гулаг  асмаьы  сизя  гадаьан  едирям,  йохса  бещиштдян 

говулар  вя  ъяннятин  немятиндян  мящрум  оларсыныз».  Аллащтаала 

йалныз онлара биръя аьаъын мейвясиня йахынлашмаьы гадаьан етди вя 



 

179


билдирди  ки,  яэяр  о  аьаъдан  чякинсяляр,  онлар  цчцн  щяр  ъцр  немят 

щазыр олаъаг. 

Адям  иля  Щявванын  хошбяхт  щяйаты  шейтанын  цряйиня,  эюзцня 

тикан  кими  батырды  вя  о,  Адямдян  интигам  алмаг  фикриня  дцшдц. 

Шейтан  онлара  мещрибанлыг  эюстярди,  сонра  ися  онлары  бу  немят  вя 

сяадятин  йох  олаъаьы  иля  горхудараг  деди: «Аллащын  бу  аьаъы  сизя 

гадаьан  етмясинин  йалныз  сирри  бундададыр  ки,  яэяр  ондан  истифадя 

етсяниз, йа мяляк олаъагсыныз, йа да ябядилик бещиштдя галаъагсыныз». 

Шейтанын  щийлясиня  уйуб  Адям  вя  Щявва  о  аьаъын  мейвясиндян 

даддылар.  Аллащтаала  онлары  бещиштдян  мящрум  етди  вя  Йер  цзцндя 

мяскян  салмаьы  ямр  етди.  Танры  Адямля  Щяввайа  хатырлатды  ки, 

онларла шейтан арасындакы дцшмянчилик давам  едяъякдир. Буна эюря 

дя  онун  фитня-фясадына  уймасынлар.  Илащи  эюстяришиня  ямял  етсинляр. 

(71, 6-7). 

Нущ  пейьямбяр  щаггында  рявайятляр  «Гурани - Кярим»дя  юз 

яксини    тапмышдыр.  Щуд  сурясинин 26-49-ъу  айяляриндя  эюстярилир  ки, 

Нущун  тайфасы  узун  илляр  бцтляря  тапыныр,  онлары  хейир  газанмаг 

цчцн  васитя  сайырды.  Аллащтаала  Нущу  юз  адамыны  тайфасыны  Аллаща 

инанмаьа чаьырмаг цчцн онларын йанына эюндярди. Анъаг онлар бу 

дявяти гябул етмядиляр. Нущ тайфаны илащи ъязасы иля горхутду. Эеъя-

эцндцз,  щям  ачыгда,  щям  дя  эизлиндя  тафасыны  Аллащ  йолуна  дявят 

едиб,  алямин  сирляри,  йаранмышларын  ян  алиляри  щаггында  данышды. 

Тайфасынын  цзвляри  Нуща  эцлцб  дейирдиляр: «Мяэяр  сян  бизим  кими 

бяшяр дейилсян? Яэяр Аллащ ким ися пейьямбяр эюндярмяк истясяйди, 

мяляклярдян  сечярди  вя  биз  дя  онун  дявятини  гябул  едиб  сюзцнц 

ешидярдик». 

Нущ  иля  тайфасы  арасында  мцбащися  вя  щюъятляшмя  узун  чякди. 

Онлар дедиляр: «Ей Нущ, бизимля чох мцбащися етдин. Яэяр сюзлярин 

дцздцрся,  бизи  горхутдуьун  язабы  эюстяр».  Нущ  деди: «Сиз 

щяддиндян  артыг  ъащиллик  едир,  ахмаглыгла  инадкарлыг  эюстярирсиниз. 

Мян кимям ки, сизя язаб эятирям вя йа ону сиздян узаг едям? Мян 

дя  бир  бяшярям  вя  мяня  вящй  эюндярилиб  ки,  сизин  Аллащыныз  бирдир. 

Она  эюря  дя  мяня  эюндярилян  тапшырыьы  сизя  чатдырырам:  эащ  сизя 

саваб  ишдян  мцждя  верирям,  эащ  да  язабла  горхудурам.  Щяр  шей 

Аллащын  ихтийарындадыр».  Нущ 950 ил  юз  тайфасынын  ичиндя  галды  вя 

онларын  язабына  дюздц.  Ахырда  Танрыйа  цз  тутараг,  тайфасындан 

эилейлянди  вя  Ондан  йардым  диляди.  Нуща  бу  вящй  эялди: «Дявятини 

гябул  етмиш  бу  дястядян  башга,  тайфандан  щеч  ким  сяня  иман 

эятирмяйяъяк. Она эюря, онларын ямялляриня эюря, ня гям йе,  ня дя 

фикир  ет».  Нущ  тайфасынын  Аллащ  тяряфиндян  ъязаландырылмасыны  хащиш 



 

180


етди.  Аллащтаала  онун  хащишини  гябул  етди,  она  бу  вящйи  эюндярди: 

«Бизим  нязяримиз  алтында,  вящйин  буйруьу  иля  эями  дцзялт  вя 

зцлмкарлар  барядя  мянимля  бир  даща  данышма,  чцнки  онлар  суда 

боьулмалыдырлар» (69, 123). 

Нущ гуруда эями дцзялтмяйя башлады. Эямини дцзялтмяйи баша 

чатдырдыгдан сонра Танры буйруьуну эюзляди. Аллащтаала Нуща вящй 

эюндярди ки, аиляни вя сяня иман эятирмиш адамлары эямийя миндир вя 

юзцнля щяр ъанлыдан бир ъцт эютцр ки, илащи ямри йериня йетсин».  

Эюйдян  йаьыш  сел  кими  ахмаьа  башлады,  йердяки  гайалар, 

булаглар ашыб дашды. Сел тяпяляри, йамаълары аьзына алды, дцз-дцнйаны 

бцрцдц.  Аллащ  йолуну  гябул  етмяйянляр  суда  боьулдулар.  Нущ 

дяниздя  бядбяхтлийя  вя  динсизлийя  дцчар  олмуш  оьлу  Кянаны  эюрдц. 

Нущ  оьлуну  хилас  етмяк  истядикдя  Аллащтаала  она  бу  вящйи 

эюндярди: “Ей  Нущ,  шцбщясиз  ки,  о,  сянин  ящлиндян  дейил.  Онун 

пейьямбярлик  кюкц  йох  олмушдур,  чцнки  о,  юз  динсизлик  вя 

инадкарлыьы  иля  сянинля  ялагясини  кясмиш,  пейьямбярлийини  тясдиг 

етмякдян,  сяня  иман  эятирмякдян  чякинмишдир.  Биз  йалныз 

мюминлярин  ниъатыны  ющдямизя  эютцрмцшцк.  Бу  ишдя  гощумлуг 

ялагяси  тясирсиздир  вя  онун  юлцм  шярбятини  ичмяси,  язаб  одуна 

дцшмяси  шяксиздир.  Беля  ишляря  ял  атмагдан  чякин  вя  мащиййятини 

сяндян  эизлин  шейляр  барядя  бир  сюз  демя.  Мяслящятим  будур  ки, 

ъащиллярин  ъярэясиня  кечмяйясян”.  Нущ  тез  Аллаща  пянащ  эятириб 

баьышланмасыны  хащиш  етди: “Йа  Рябб,  мян  сяня  пянащ  эятирирям. 

Билмядийими  сяндян  сорушмаг  истяйирям.  Яэяр  мяни  баьышламасан, 

рящм етмясян, зийанкарлардан олаъаьам” (715, 189). 

Танрынын буйруьу иля йаьыш кясди вя эями Ъуд даьында дайанды. 

Нуща ямр эялди ки, кюмякчиляри иля бирэя гуруйа айаг басыб Илащинин 

нязяри алтында йени хошбяхт щяйата башласынлар. 

“Гурани-Кярим”дя Ибращим, Муса, Иса пейьямбярляр щаггында 

рявайятляр  верилмиш,  онларын  юз  халгларыны  (тайфаларыны)  Аллащ  йолуна 

дявят етмяляриндян бящс едилмишдир.  

Дцнйада 6 пейьямбяр вар: Адям, Нущ, Ибращим, Муса, Иса вя 

ахырынъы  пейьямбяр  сайылан  Мящяммяддир  ки,  она  “пейьямбярин 

мющцрц” (ярябъя: хатям-цл-янбийа) ады верилмишдир. Давуд, Йягуб, 

Йусиф  вя  Яййуб  икинъи  дяряъяли  пейьямбяр  сайылырлар (69, 119). 

Пейьямбярляр  Аллащын  рясулудурлар  (елчисидирляр)  вя  онлара 

тапшырылмышды  ки,  инсанлара  йени  дини  тяблиь  етсинляр  вя  йа  дини 

хатырлатсынлар. Щяр бир пейьямбярин юзцнямяхсус мюъцзя эюстярмяк 

габилиййяти  вардыр.  Мящяммяд  анъаг  “Гуран”  вящйлярини  юзц цчцн 

бир мюъцзя эюстярмяк кими гябул едирди. 



 

181


Эюрцндцйц  кими,  истяр  мцгяддяс  китабын  Аллащ  вя  пейьямбяр 

барядяки тясвирляриндя, истярся дя рявайятляриндя эцълц мифик тяфяккцр 

щюкмран  мювгедядир.  Бу  ъящят  мялакяляр  барядяки  мифизмдя  дя 

юзцнц якс етдирир. 

 МЯЛЯКЛЯР – Ишыгдан йарадылмыш мяляклярин ъинси йохдур вя 

онлар  Аллаща  сюзсцз  итаят  едирляр.  Дюрд  бюйцк  мяляк  бунлардыр: 1. 

Аллащын вящйлярини пейьямбярляря эятирян Ъябрайыл; 2. Бцтцн каината 

эюз  йетирян  Микайыл; 3. Гийамят  эцнцнцн  эялиб  чатдыьыны  хябяр 

вермяк цчцн юз суруну (шейпуруну) чалмаьа щазыр дуран Исрафил; 4. 

Адамларын рущуну ъанындан чыхаран Язрайыл

Щяр  бир  инсаны  горуйуб  мцдафия  едян  ики  мяляк  вардыр  ки, 

бунлар  инсанын  йахшы  вя  пис  ямяллярини  йазырлар.  Бу  ики  мяляк  сящяр 

эцн  чыханда  вя  ахшам эцн  батанда бир-бирини  явяз  едир.  Буна  эюря 

дя инсан мящз сящяр чаьы вя ахшам чаьы даща чох йолдан чыхыб, пис 

ишя эюря биляр. 



Някир вя Мцнкир гябирдя юлцляри сорьу-суал едяъяк ики мялякдир; 

Ризван – ъяннятин,  Малик  ися – ъящяннямин  кешийини  чякяъяк 

мяляклярин  адыдыр.  Мялякляр  Адямдян  яввял  йарадылмышлар.  Адямя 

йалныз оддан йарадылмыш Иблис вя йа Шейтан ситайиш етмякдян бойун 

гачыртды.  Аллащ  ону  лянятляди  вя  Иблис  гийамят  эцнцнядяк  давам 

едяъяк  мющлят  истяди.  Адям  вя  Щяввадан  башлайыб  бцтцн  инсанлары 

йолдан  чыхармаг  цчцн  Иблис  бу  мющлятдян  истифадя  едир.  Ахирят 

заманы  Иблис  она  гуллуг  едян  шейтанларла  бирликдя  ъящяннямя 

атылаъагдыр.  

Иранлыларын  дивлярини  хатырладан  ъинляр  буьдан  вя  йа  одсуз 

тцстцдян ибарят бир мяхлуг олдуьуна эюря юз шяклини дяйишдиря билир. 

Ъинляр  йер  иля  эюйцн  ашаьы  тябягяляри  иля  кифайятлянмяйиб  эюйцн 

йеддинъи  тябягясинин  сярщяддиня  гядяр  галхмаьа  ъясарят  едирляр, 

лакин мялякляр чохлу даш атыб онлары орадан говурлар. 

Гуранда  шейтанлардан  башга  Щарут  вя  Марут  адында  ики 

яхлагсыз  мяляйин  дя  ады  чякилир.  Товратын  “Варлыг”  китабындакы (VI 

фясил)  мяляклярдян  билаваситя  тюряйиб  онлара  бянзяйян  бу  ики  мяляк 

“инсан гызларыны” юзляриня арвад едярдиляр.  

Мяляйин  ясас  вязифяси  Аллащын  ямрлярини  пейьямбярляря 

чатдырмагдан,  онлары  охутдуруб  юйрятмяк  вя  язбяртлятмякдир. 

Мяляк  тяряфиндян  пейьямбярляря  едилян  вящй  щеч  бир  заман 

унудулмур  вя  онларын  щафизясиндя  галыр.  Вящйин  пейьямбяря  назил 

олмасыны, бу вя йа диэяр айини она охудуб язбяртлямясини, мянасыны 

юйрятмясини  пейьямбярдян  башга  щеч  кяс  эюрцб  ешитмяз.  Мяляк 

Аллащла  пейьямбярляр  арасында  елчидир.  Мяляйин  симасы  о  гядяр 



 

182


яъаиб,  гярибядир  ки,  инсан  ону  ясл  шяклиндя  эюрмяйя  таб  эятирмяз. 

Буна  эюря  дя  Аллащын  ямри  иля  истядийи  шякля  дцшя  билян  бу  варлыг 

пейьямбярляря адятян ади инсан гийафясиндя эюрцнцр. Рявайятя эюря, 

бир  дяфя  пейьямбяр  Мящяммяд  ялейщиссялам  дявя  белиндя  йол 

эедяркян  она  вящй  назил  олмуш,  бу  заман  дявя  вящйин  аьырлыьына 

давам эятирмяйиб дал айаглары цстя йеря чюкмцшдц. 

“Гурани-Кярим”дя  инсанын  йарадылмасы  щяр  шейдян  цстцндцр: 

йер  цзцндя  щяр  шей  инсан  цчцн  йаранмышдыр.  Дцнйа 6 эцндя 

йарадылмышдыр.  Аллащ  дцнйаны  мцтляг  йохлугдан  йаратдыьы  щалда, 

инсаны маддядян йарадыб она юз шяклини вермиш вя ъанына юз рущуну 

цфлямишди.  Яввялъя  инсанлар  ващид  халг  “бир  дини  цммят  (иъма)” 

тяшкил  етдикляри  щалда,  сонра  пахыллыгдан  бир-бири  иля  далашыб 

парчаланмыш,  бюлцнмцшляр.  Эуйа  ки,  даиря  шяклиндя  олан  Гаф  даьы 

йери  ящатя  едир.  Диэяр  рявайятляря  эюря  Йер  бир  мяляйин  чийинляри 

цстцндя  дайаныр:  мяляк  бир  гайайа  сюйкянмишдир,  гайаны  бир  юкцз 

эютцрцб  апарыр;  Юкцз  ися  цзян  балыьын  цстцндя  дурур.  Аллащ  йери 

йаратдыгдан  сонра  о  заманадяк  йалныз  тцстц  щалында  олан  эюйдя 

йерляшиб галыр, ики эцнцн ярзиндя эюйц 7 тябягяйя  бюлцр вя бунларын 

щяр биринин юз вязифясини мцяййян едир. (69,117) 


Yüklə 3,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin