Azerbacan dialektologiyasi-2019. indd

 
Pətəx`li haqqında rəvayət
“Pətəxl`li” delən dağ bizim bı Badamlı kəndinin kəfşənindədi. 
Yekə bir dağdı. Kənardan baxanda adama elə görünürkün, dağın 
döşündə xeyləx` pətəx` var, arılar da kı vızhavızla işdiyir. Sən dağa 
yavıxlaşdıxcan arılar səndən uzaxlaşır. Gethaget, görürsən kin, nə 
arı var bırda, nə də pətəx`. Hamsı daşdı. Bax bı haxda qocalarımız 
bizə danışardılar. Onnar dərdilər ki,bir zamannar varrı bir şəxsin 
saysız- hesabsız arısı varmış. Arının gətrən vaxdında belə bir ha-
disə baş verir. Aran kətdərdən birində bir əvin təx`-madar bir əvladı 
varmış. Bı oğlan günü –günnən sozalmağa başdıyır. Həkimlər- tə-
biblər belə derlər kin, bı oğlanı sağaltsa – sağaltsa təzə çiçəx` balı 
sağaldar. Gəlirlər, arıçıya salam verib mətləblərini dellər. Arıçı göy, 
nırqız olduğunnan heş onnarı ağıra kimi danışmağa qoymuyub and 
– aman eləyir kin, bəs and bı, müsaf bı, bı il balın ili dəil. Ata və 
oğul kor- peşiman qayıdıllar əvlərinə, amma arıların nəfəsi balın 
ətri oğlana düşür. Sabah açılır.gün çırtır, amma arıçının qulağına 
vızıltısı gəlmir. Qalxır yerindən görür nə tas var, nə hamam. Ha 
ora baxır, ha bıra baxır, birdən gözdəri dağın döşündəki arılara, 
pətəx`lərə sataşır. Get ki gedəsən, gəlib dağa çıxır, nə görsə yaxşı-
dır, görür bütün arılar daşa dönüb, daşdılar. Bı xəsis arıçı o qədər 
geri dönüb bı dağa qəyidir kin, bağrı çatdıyıb ölür. Həmin günnən 
sora bı dağa “Pətəx`li” deyiblər. arıçılar da bı niyyətə gəliblər kin, 
arı haram götürmədiyi kimin, yalan da səvməz. 
(Şahbuz rayonu Badamli kəndi, İbrahim Əliyev 78 yaşında, 
savadsız)
Söhbət
Gözümü açan günnən bağbannığ eləmişəm. Taxılçılığnan da 
məşğul olmuşam. Elə il olup ki, üzümnəri bəcərdiyim üçün məh-

---

336
337
verir keşişə. So:ra yoldaş- darına de:r ki, dört kəllə qət də gətirin 
verin keşişə. So:ra de:llər, get, ama bir əz çörəx’ saldı göndər. Ke-
şiş tez qəyidir əvə. De:r, ay arvad tez çörəx’ qəyir göndərə- cəm 
Nəbiyə. Arvad çörəx’ bişirir, keşiş də səkgiz toyux kəsif soyutma 
elətdirir. Nökərin ça:rıf de:r ki, bıları apar fĭlan yerdə ver Nəbi-
gilə. Nökər gəlir həmən yerə görür heş kəs yoxdu, ama ocax heş 
sömmüyüf. Bir əz də ə:nə gedəndə bi adam onun qaba:n kəsir ki, 
kimi axtarırsan. Nökər de:r ki, bəs keşiş Nəbiyə çörəx’ gön- dərif. 
Nəbigil gəlif şeyləri alır. Nökər de:r ki, bəs bazar günü toydu, 
keşiş sizi də toya ça:rır. Nəbi dəsdəsiynən toya da gedir, so:ra 
keşişnən bərk dosd olu
( Zəngilan Ağbis kəndi,Səfərov Əmirxan Təhməz oğlu, 98 ya-
şında, savadsız)
Söhbət
Ə, Səlum, sən axşam miyə heç bildün nə dedun? Amma mən 
sənu sözlərunnan heç incumədum. Çünku sənu hamu yaxşı tanı-
yur. Miyə indiyə kimu heylə söz deyən olmıyub. Gör ha! Sən nə 
dedun? Guyah hər ilun yay ayləru bizum meşələrdə çoxlu ağaclar 
tələf edurlər. Sədrun bunnan heç xəbəru olmıyub. İndu da mə-
num o meşədən çoxli ağac kəsdiyumu sən danışırsan. Sizə kim 
bunu deyub? Kim siyə bu işlərun haqqınu- hesabınu verub? Yax-
şu, işun, sözun var idu miyə deyəydun da. Gedub nə içun sədrə 
deyursan. Sən bilursan daynasu gun mənum bu işlərdən çoxli xə-
bərum olacağ? Çünku heylə təzə eşitmişdum. Bundan eybi yox-
di. Heylə sən üstəlik bir də deyirmuşsan ki, dünyamun sədrun 
sözunə baxmır. İstədiyu yerlərun hamusuna özü icazəsuz gedur. 
Arabalaru yerundə saxlamur.olaru istədiyu yerlərə nə vaxt isdəsə 
özü aparur. Mənu rüsvay etmusan, bu nədu? Nə danuşmusan? 
Miyə arabə lazum olan kimu sədrun özunnan isdiyuram. Hamu-
nun yanunda mənu rüsvay etdun. İndu də görürsan ki, mən bağa 
geduram. Dayi (daha) da çoxli danışacağsan. Bildun indu sən nə 
qədər işlərun yiyəsi olmusan? İndu miyə nə dedun hamusuna ina-
nan deyuləm. Çünku dayi nə qədər varundur danışmusan. Eybu 
yoxdur. Vaxt gələcək yalanlarunun üsti açılacağ. Onda özun bi-
Qarşu baluq, ildirimler vurduqi, 
Sellər suvlar çaylariynça aqduqi, 
Qiyzler una dinge turmuş vaqduqi, 
Sela:m olta hürün seqqelleriyzke (ağsaqqal), 
Menim deq bi a:tum kelte tiliyzke
(İranda türkler ve türkçe, s.200)