Azerbacan dialektologiyasi-2019. indd

>e dəyişməsi: ses, kes, 
ineg və s. 
4) Sözün birinci hecasında 
o>u, ö>ü dəyişmələri: qunag, 
udun, üküz, güz və s.
5) Qalın saitlərin ahənginin pozulması: dayi, anasi, ağaci və s. 
6) 
ov, öv səs birləşmələrinin o:, ou və ö: şəkillərində tələffü-
zü: do:şan//douşan bənö:şə//bənövşə və s.
7) Velyar η səsinin işlənməməsi. 
8) Söz ortasında və sonunda g səsinin işlənməsi: ignə, dügi, 
gög.
li, M.Şirəliyev, R.Rüstəmov, A.Hüseynov, E.Əzizov, xaricdə F.
Köprülü, M. Əmirpur, G.Dörfer, Ə.B.Ərcilasun, C.Heyət, G.A. 
Alışık, A.Jorma və b. təsnif etmişlər. İlkin mərhələdə əsasən 
Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki şivələr bölgüyə daxil 
edilmiş, sonrakı dövrlərdə isə daha çox xaricdə aparılmış təsni-
fatlarda Cənubi Azərbaycan şivələri də nəzərə alınmışdır. Coğrafi 
cəhətdən aparılmış bölgülərin ən mükəmməli M.Şirəliyevə məx-
susdur. Alim ilk təsnifatında (1941) şivələri beş qrupa ayırmışdır: 
1.Şərq qrupu: Quba, Dərbənd, Bakı, Şamaxı, Salyan, Lənkəran; 
2. Qərb qrupu: Qazax, Borçalı, ayrım; 3. Şimal qrupu: Nuxa (indi 
Şəki), Zaqatala, Qutqaşen (indi Qəbələ); 4. Cənub qrupu: İrəvan, 
Naxçıvan, Ordubad; 5. Orta qrup: Kirovabad (indi Gəncə), Qara-
bağ. M.Şirəliyev sonrakı illərdə təsnifata əlavələr edərək təkmil-
ləşdirmişdir. Onun son bölgüsü keçən yüzilliyin 60-cı illərinə qə-
dər tədqiq olunan şivələri əhatə edir: 1. Şərq qrupu: Quba, Bakı, 
Şamaxı dialektləri, Muğan, Lənkəran şivələri; 2. Qərb qrupu: 
Qazax, Qarabağ, Gəncə dialektləri, ayrım şivəsi; 3. Şimal qrupu: 
Nuxa (Şəki) dialekti, Zaqatala- Qax şivəsi; 4. Cənub qrupu: Nax-
çıvan, Ordubad, Təbriz dialektləri, İrəvan şivəsi. 
Son dövrlərdə aparılan tədqiqatlardan aydın olur ki, Güney 
Azərbaycanda dilimizin çoxsayda dialektləri və dialekt qrupla-
rı mövcuddur. Cavad Heyət həmin dialektləri coğrafi cəhətdən 
təsnif etmişdir:1. Mərkəzi qrup: Təbriz, Marağa;2. Şimal qrupu: 
Mərənd, Əhər; 3. Şimal- qərb qrupu: Xoy, Maku; 4. Şimal- şərq 
qrupu: Bikrabad, Bacrəvan; 5. Şərq qrupu: Ərdəbil (Savalan), 
Xalxal; 6. Qərb qrupu: Urmiyə, Salmas; 7. Cənub- şərq qrupu: 
Zəncan; 8. Cənub qrupu: Sayınqala; 9. Cənub- qərb qrupu: Sa-
vucbulaq (46a, s.27) 
Hal- hazıra kimi dialektoloji tədqiqatlarda M.Şirəliyevin böl-
güsündən istifadə olunur. Lakin XX yüzilliyin 80-90- cı illərin-
dən sonra tədqiq olunan şivələr, xüsusilə Güney Azərbaycan şi-
vələri (Təbriz istisnadır) bölgüdən kənarda qaldığına görə, həmin 
təsnifat dilimizin müasir şivələrini tam əhatə etmir. Buna görə də 

---

38
39
8) Söz ortasında və sonunda g səsinin y səsinə keçməsi: iynə, 
iyit, göy. 
9) Söz ortasında və təkhecalı sözlərin sonunda b>v dəyişməsi: 
bava çovan. 
10) Çoxhecalı sözlərin sonunda