AZƏrbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

(aktivlər üzrə)

Bulansın aktiv maddələrini n sətir kodu	Hesabat ilinin əvvəlinə	Hesabat ilinin sonuna	Maddələrin xüsusi çəkisi		Kənarlaşma (+;)
			ilin əvvəlinə	ilin sonuna	mütləq ifadədə	xüsusi çəki etibarı ilə
1	2	3	4	5	6	7
010	7911075	7099212	28,33	14,87	- 811863	- 13,46
020	12963	33699	0,05	0,07	+20736	+0,02
050	8936724	1466000 3	32,00	30,70	+572327 9	-1.30
080	16866278	2179843 0	60,40	45,65	+493215 2	-14,75
100	3492396	7010997	12,51	14,68	+351860 1	+2,17
120	79223	168231	0,28	0,35	+89008	+ 0,07
130	148511	697199	0,53	1,46	+548688	+0,93
150	92853	745623	0,33	1,56	+652770	+ 1,23
160	1158J79	2399564	4,15	5,03	+124138 5	+0,88
175	851004	1294026	3,05	2,71	+443022	-0,34
180
	5822166	1231564 0	20,85	25,79	+649347 4	+4,94
199	707109	893780	2,53	1,87	+186671	0,66
200	620027	1867508	2,22	3,91	+124748 1	+1,69
260	1280957	3787130	4,59	7,93	+250617 3	+3,34
280	1355	852	0,01	0,01	-503	0
290	829229	828789	2,96	1,73	-440	-1,23
300	-	3203936	-	6,71	+320393 6	+6.71
340	149609	114081	0,54	0,24	35528	-0,30
350	5233732	1363368 8	18,75	28,56	+839995 6	+9.81
360	27922176	4774775 8	100,00	100,00	+ 19825582	0

Fikrimizcə, dövriyyədən kənar aktivlərin əsas xüsusi çəkiyə malik çox vacib olan materialtutumu eləcə fondtutumu yüksək olan əsas istehsal sahələri üçün adi hal ola bilər. Buna görə də, auditor real nəticəyə nail olmaq üçün əsas aktivlərin formalaşması sahəsində aparılan araşdırmaların dövrlərinin artırılması barədə rəy verməlidir. Yoxlamanın gedişində auditor, birinci növbədə bahalı əsas fond sahələrinin əldə edilmə şəraitini eləcə bitməmiş istehsala məsrəflərin xüsusiyyətlərini araşdırır. Cari məlumatlarından göründüyü kimi, fəaliyyətini iqtisadi təhlil etdiyimiz təşkilatlarda xərclərin böyük hissəsinin yoxlanılan ilə qədərki müddətdə əldə olunan əsas vəsaitlərin köhnəlmə məbləği nəzərə alınır və bunu auditor risk bölməsi kimi qiymətləndirir. Bununla yanaşı, auditor fərqli analitik balans informasiyaları əsasında əsas vəsaitlərin dəyərinin kənarlaşma məbləğini hesablaya bilər.

Məlumdur ki, auditin tənzimlənmə mərhələsində əsas məlumat mənbəyi kimi ötən dövrün maliyyə (mühasibat) hesabatları araşdırmaya eləcə yoxlamaya cəlb edilir. Bu zaman təşkilatın əvvəlki illərinin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin araşdırılması haqqında auditor hesabatında istifadə edilə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, bazar şəraitdə təşkilat əmlakının inventarizasiya siyahısı aparılmasının mühüm elementi və auditor sübutu kimi çıxış edir. Onda müqayisəli analitik balansa eləcə onun informasiyalarına xüsusi zərurət yaranır (bax cədvəl 3.3.)

3.3 saylı cədvəldən göründüyü kimi, milli mühasibat balansının yekununda aktivin birinci bölməsinin cəminin xüsusi çəkisi ilin sonuna 14,45% artmışdır. Bu isə, ilin əvvəlinə olan əsas xüsusi çəkinin 34,8%-i deməkdir. Aktivin III bölməsinin yekunu üçün bu göstəricilər müvafiq olaraq 9,81 eləcə 53,3% olmuşdur. Məhz rəqəmlərin əsasında auditor öhdəliyin ikinci bölməsinin xüsusi çəkisinin yüksəlməsinin təmin edən öhdəliyi müəyyən etmək üçün vəzifəsini aktual bir məsələ kimi qarşıya qoyur. Daha sonra auditor üçün araşdırmanın gedişində konkret növ dövriyyə kapitalının artım mənbələrini müəyyən etmək bir zərurətə çevrilir.

Cədvəl 3.3

01.01.2018 tarixə təşkilatların müqayisəli analitik balansı