Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

Cədvəl 10. Lənkəran iqtisadi rayonu üzrə əsas sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərinin dinamikası 
İl 
Əhalini
n sayı, 
min 
nəfər 
Əhalinin 
gəlirləri, 
min 
manatla 
Məşğul 
əhalini
n sayı, 
min 
nəfər 
İqtisadiyyatı
n əsas 
sahələri üzrə 
məhsul 
buraxılışı, 
min manatla 
Hər 
nəfərə 
düşən 
məhsul 
həcmi 
üzrə 
məhsul 
buraxılış
ı 
Sənaye 
məhsulunu
n dəyəri, 
min manat 
Kənd 
təsərrüfatını
n ümumi 
məhsulu, 
min manat 
P 
P_G 
P_M 
UDM 
UDM_P 
S_M 
K_M 
F.Məmmədov, G.F.Rəhimli, T.Süleymanlı: Azərbaycanın iqtisadi rayonlarının klasterləşməsi və 
sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərinin qarşılıqlı əlaqələrinin qiymətləndirilməsi 

---

50 
2003 
761,2 
355854,7 
11 059,4 
161180 
2004 
769,2 
399255,2 
14 299,3 
185911 
2005 
779,5 
482560,7 
18 169,8 
214975,2 
2006 
790,5 
605449,6 
23 512,5 
245603,9 
2007 
799,8 
846948,9 
34 762,8 
338275 
2008 
810,0 
1147938,3 
40 983,0 
375147,5 
2009 
821,1 
1210896,9 
42 616,6 
385963,2 
2010 
832,3 
1380859 
381,0 
836757,1 
998,8 
49510,2 
385106,3 
2011 
843,2 
1634607 
385,7 
1009422 
1188,3 
65920,2 
451778,4 
2012 
855,7 
1817547 
391,0 
1123032 
1302,9 
65844,2 
490737,4 
2013 
868,1 
1865835 
399,1 
1263064 
1444,8 
70770 
550836,5 
2014 
880,4 
1881482 
409,5 
1343654 
1515,1 
70994,8 
551604,3 
2015 
893,3 
1932636 
416,0 
1456910 
1619,5 
75307,8 
609732,2 
2016 
905,9 
2123414 
423,9 
1646042 
1805,1 
102196,2 
602008,7 
2017 
917,8 
2288138 
429,5 
1872584 
2029,3 
129254,9 
657836,7 
2018 
927,7 
2432579 
435,5 
1887208 
2024,0 
148095,7 
651425,2 
2019 
937,2 
2567324 
439,3 
1822879 
1935,2 
176201,8 
737478,9 
2020 
1741564,6 
1832,9 
751781,6 
Mənbə: ARDSK-nin məlumatları. 
LOG(P_G) = 5.05415069619 + 0.533499476701*LOG(K_M) + 
0.208544069925*LOG(S_M) (5) 
 
 
0,0017 0,0027 0,0071 
R
2
= 0,979846 DW=2,233748 
 
Modelin statistik xarakteristikaları göstərir ki, model adekvatdır. 
Modelin nəticəsinə görə Lənkəran iqtisadi rayonunda sənaye məhsulunun dəyərinin 1% 
artması əhali gəlirlərini 0,53%, kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun 1% artması isə 
əhali gəlirlərini 0,2% artırır. Determinasiya əmsalının 0,98 olması onu göstərir ki, bu 
göstəricilər birlikdə əhali gəlirlərindəki dəyişmənin 98%-ni izah edir və F statistikanın 
0,05-dən kiçik olması bu göstəricilərin birgə təsirinin əhəmiyyətliliyini sübut edir. 
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunun
əhali gəlirlərinə təsiri əhəmiyyətli olan factor isə 
kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu olmuşdur (Cədvəl 11). Bu təsirin ekonometrik 
modeli aşağıdakı kimi alınmışdır. 
Cədvəl 11. Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu üzrə əsas sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərinin 
dinamikası 
İl 
Əhalinin 
sayı, 
min 
nəfər 
Əhalinin 
gəlirləri, 
min 
manatla 
Məşğul 
əhalinin 
sayı, 
min 
nəfər 
İqtisadiyyatı
n əsas 
sahələri üzrə 
məhsul 
buraxılışı, 
min manatla 
Hər 
nəfərə 
düşən 
məhsul 
həcmi 
üzrə 
Sənaye 
məhsulunu
n dəyəri, 
min manat 
Kənd 
təsərrüfatını
n ümumi 
məhsulu, 
min manat 
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 40 - 56 
Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 40 - 56 

---

51 
məhsul 
buraxılışı 
P 
P_G 
P_M 
UDM 
UDM_P 
S_M 
K_M 
2003 
457,2 
204895,8
20 886,7 
158626,4 
2004 
460,9 
235019,7
26 767,1 
165489 
2005 
466,1 
293055,0
37 705,7 
208184,6 
2006 
471,9 
367430,0
39 371,1 
234295,5 
2007 
477,5 
516880,8
64 871,5 
333908,8 
2008 
483,1 
745298,5
80 084,6 
387345 
2009 
487,6 
830213,7
60 743,6 
403487,8 
2010 
492,4 
949425,1 228,5 
1104363 
2229,2 
64006,1 
395361,6 
2011 
498,4 
1143461 
231,0 
1310365 
2610,6 
89283,8 
457157,5 
2012 
505,4 
1279360 
235,7 
1319046 
2593,6 
77136,1 
499331,4 
2013 
511,7 
1332540 
239,9 
1314472 
2552,2 
81720,8 
551304,3 
2014 
518,4 
1366489 
243,2 
1246663 
2388,1 
77682,6 
578148,8 
2015 
525,7 
1392541 
247,8 
1214383 
2294,9 
77688,7 
612194,6 
2016 
532,6 
1524847 
252,5 
1352894 
2525,6 
94265,1 
599458 
2017 
538,8 
1644199 
255,5 
1611384 
2976,0 
143761,3 
705766,4 
2018 
544,1 
1751615 
258,4 
1723680 
3152,7 
172027,5 
726930,3 
2019 
549,4 
1895304 
261,3 
2132732 
3863,5 
286713,9 
768411,5 
2020 
1950862,3 
3504,2 
824833,9 
Mənbə: ARDSK-nin məlumatları. 
LOG(P_G) = 1.48213037416 + 0.955066788694*LOG(K_M) (6) 
 
 
0,1084
0,0000 
 
 
R
2
=0,967581 DW=2,307351 
Modelin statistik xarakteristikaları göstərir ki, model adekvatdır. 
Modelin nəticəsi göstərir ki, Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda kənd təsərrüfatının 
ümumi məhsulunun 1% artması bu iqtisadi rayonda əhali gəlirlərini təxminən 0,96% 
artırır. Determinasiya əmsalının və dəqiqləşdirilmiş determinasiya əmsalının yüksək 
qiyməti isə bu göstəricinin əhali gəlirlərinə təsir göstərən əsas factor olmasını göstərir. 
Aran iqtisadi rayonunun
əhali gəlirlərinə təsiri əhəmiyyətli olan göstəricilər isə iqti-
sadiyyatın əsas sahələri üzrə məhsul buraxılışı və məşğul əhalinin sayı olmuşdur 
(Cədvəl 12). Bu təsirin riyazi şəkli aşağıdakı kimidir. 
Cədvəl 12. Aran iqtisadi rayonu üzrə əsas sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərinin dinamikası 
İl 
Əhalini
n sayı, 
min 
nəfər 
Əhalinin 
gəlirləri, 
min 
manatla 
İqtisadi 
rayonla
r üzrə 
məşğul 
əhalinin 
sayı, 
min 
nəfər 
İqtisadiyyatı
n əsas 
sahələri üzrə 
məhsul 
buraxılışı, 
min manatla 
Hər 
nəfərə 
düşən 
məhsul 
həcmi 
üzrə 
məhsul 
buraxılışı 
Sənaye 
məhsulunu
n dəyəri, 
min manat 
Kənd 
təsərrüfatını
n ümumi 
məhsulu, 
min manat 
P 
P_G 
P_M 
UDM 
UDM_P 
S_M 
K_M 
F.Məmmədov, G.F.Rəhimli, T.Süleymanlı: Azərbaycanın iqtisadi rayonlarının klasterləşməsi və 
sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərinin qarşılıqlı əlaqələrinin qiymətləndirilməsi 

---

52 
2003 
1680,5 
774794,0 
335 509,0 
468400 
2004 
1694,5 
882441,0 
359 516,4 
518681 
2005 
1712,8 
1071941,8
373 549,2 
614071,3 
2006 
1732,5 
1351329,2
540 120,1 
706322,2 
2007 
1752,2 
1931963,2
658 695,7 
835181 
2008 
1771,4 
2761844,0
771 504,6 
998733,8 
2009 
1791,2 
2988860,8
581 300,9 
1132889 
2010 
1811,2 
3393294 
847,1 
2973691 
1631,5 
629288,7 
1124418 
2011 
1834 
4104953 
855,3 
3874433 
2095,7 
791091,1 
1357052 
2012 
1863,5 
4653698 
870,5 
4344078 
2316,3 
821526 
1435497 
2013 
1887,3 
4915071 
887,0 
4838465 
2548,1 
858936,6 
1583705 
2014 
1910,4 
5168292 
904,1 
4848137 
2520,8 
963023,5 
1645144 
2015 
1936 
5329168 
919,2 
4890535 
2509,6 
881896,7 
1774873 
2016 
1961,4 
5872477 
936,7 
5093215 
2581,1 
1145653 
1742195 
2017 
1985,2 
6343269 
948,9 
6459199 
3236,7 
1469718 
2028201 
2018 
2006 
6793325 
960,1 
6926287 
3435,8 
1542675 
2202944 
2019 
2025,8 
7251617 
968,2 
7521157 
3694,0 
1908339 
2513077 
2020 
7075980,7 
3446,7 
2685272 
Mənbə: ARDSK-nin məlumatları. 
LOG(P_G) = -4.23746286104 + 0.515948356551*LOG(UDM_P) + 
2.29849918479*LOG(P_M) (7) 
 
 
0,1762
0,0017
 
 
0,0032 
 
 
 
R
2
=0,988620
DW=1,934731 
Modelin statistik xarakteristikaları göstərir ki, model adekvatdır. 
Modelin nəticəsi göstərir ki, iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə hər nəfərə düşən məhsul 
buraxılışının 1% artması əhali gəlirlərini 0,5%, məşğul əhalinin sayının 1% artması isə 
əhalinin gəlirlərini təxminən 2,3% artırır. Determinasiya və dəqiqləşdirilmiş deter-
minasiya əmsallarının hər ikisinin təxminən 0,99 olması bu iki göstəricinin əhali 
gəlirlərinin dəyişməsinin təxminən 99%-ni izah etdiyini, F-statistikanın ehtimalının 
0,05-dən kiçik olması isə bu göstəricilərin birgə təsirinin əhəmiyyətli olduğunu göstərir. 
Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonunda
əhali gəlirlərinə təsir edən əsas faktorların 
iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə hər nəfərə düşən məhsul buraxılışı və kənd 
təsərrüfatının ümumi məhsulu olmuşdur (Cədvəl 13). Bu göstəricilərin birgə təsirinin 
reqressiya tənliyi aşağıdakı kimi olmuşdur: 
Cədvəl 13. Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu üzrə əsas sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərin 
dinamikası 
İl 
Əhalinin 
sayı, 
min 
nəfər 
Əhalinin 
gəlirləri, 
min 
manatla 
Məşğul 
əhalinin 
sayı, 
min 
nəfər 
İqtisadiyyatın 
əsas sahələri 
üzrə məhsul 
buraxılışı, 
min manatla 
Hər 
nəfərə 
düşən 
məhsul 
həcmi 
üzrə 
Sənaye 
məhsulunun 
dəyəri, min 
manat 
Kənd 
təsərrüfatının 
ümumi 
məhsulu, 
min manat 
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 40 - 56 
Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 40 - 56 

---

53 
məhsul 
buraxılışı 
P 
P_G 
P_M 
UDM 
UDM_P 
S_M 
K_M 
2003 
590,1 
65721,2 
2 350,3 
45447,6 
2004 
592,1 
75652,7 
2 569,3 
52528 
2005 
594,6 
93970,6 
3 727,9 
60115,9 
2006 
597,7 
118274,9 
3 966,7 
66510,4 
2007 
601,0 
155779,9 
8 803,4 
91231,3 
2008 
604,4 
218501,2 
9 094,1 
133104,3 
2009 
608,0 
224726,5 
9 605,3 
150953,6 
2010 
616 
248103,7 
260,6 
274002,3 
537,4 
10248,8 
138729,4 
2011 
624,1 
281724,3 
263,7 
280677,1 
543,8 
11639,5 
166188,8 
2012 
628,8 
310168,1 
267,5 
371250,3 
710,5 
14508 
188417,3 
2013 
636,9 
309912,2 
272,3 
375333,1 
707,3 
18112,2 
209461,1 
2014 
645 
318726,8 
279,2 
416405,8 
772,5 
23916,5 
207260 
2015 
653,5 
319413,6 
283,4 
377129,8 
688,7 
24164,6 
226075,6 
2016 
662,1 
341699 
288,7 
477192,5 
858,7 
29350 
226896,4 
2017 
669,8 
359379,5 
292,3 
598990,2 
1064,6 
45649,4 
266078,2 
2018 
675,9 
375961,1 
294,1 
541686,7 
952,5 
46918,4 
303249,4 
2019 
682 
395142,3 
296,5 
637070,5 
1108,7 
45999 
334336,6 
2020 
632899,2 
1092,8 
339561,9 
Mənbə: ARDSK-nin məlumatları. 
P_G = -221854.899548 + 66953.5318702*LOG(UDM_P) + 0.453011912548*K_M 
(8) 
 
0,1866
0,0377
 
 
0,0044 

R
2
=0,975823
DW=2,056532 
Modelin statistik xarakteristikaları göstərir ki, model adekvatdır.
 
Modelin nəticəsinə görə iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə hər nəfərə düşən məhsul 
buraxılışının 1% artması əhali gəlirlərini təxminən 66953 manat artırır, kənd təsərrü-
fatının ümumi məhsulunun dəyərinin 1000 manat artması isə əhali gəlirlərini təxminən 
500 manat artırır. Determinasiya əmsalının təxminən 0,98 olması onu göstərir ki, bu 
göstəricilər birlikdə əhali gəlirlərindəki dəyişmənin 98%-ni izah edir və F statistikanın 
0,05-dən kiçik olması bu göstəricilərin birgə təsirinin əhəmiyyətliliyini sübut edir.