Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

7.  Mədənlərdə havanın dəyişilməsi, qazsızlaşdırılması, toza və yanğına qarşı 

mübarizə 

 

Mədən havasının tərkibi, zərərli qarışıqlar, onların buraxıla bilən normaları. Təbii 

mədən  qazlarının  əmələ  gəlməsi,  tərkibi,  xüsusiyyəti,  faydalı  qazıntı  yataqlarının 

qazlılığı.  Texnoloji  qazların  ayrılma  mənbələri,  tərkibi.  Mədən  tozunun  fiziki-kimyəvi 

xüsusiyyətləri,  onların  zəhərliliyi  və  alışma  xüsusiyyəti.  Mədən  havasında  onun  təyin 

edilmə üsulları, hərəkət sürəti. Havanın qazmalarda hərəkət sürətinin normaları. Havanın 

hərəkətinin  əsas  qanunları,  dağ  qazmalarının  aerodinamik  müqaviməti,  təbii  və  süni 

havadəyişmə.  Qazmalar  üzrə  havanın  paylanması  və  nizamlanması.  Ventilyasiya 

qurğuları. Mədənə verilən havanın miqdarının hesablanması. Mədən havasının dəyişilmə 

üsulu və sxemi. 

Endogen  yanğınların  baş  verməsinin  fiziki-kimyəvi  şəraitləri,  faydalı  qazıntının 

öz-özünə  yanma,  mexanizmi.  Endoğen  yanğınların  qarşısının    alınması  və  yanğınla 

mübarizə tədbirləri. 

Yataqların  açıq  üsulla  işlənməsində  yerinə  yetirilən  texnoloji  proseslər  zamanı 

ətraf  mühitin  çirklənmə  mənbələri.  Karyerlərdə  atmosfer  havasının    tozla  çirklənmə 

mənbələri:  partlayış  quyularının  qazılması  zamanı,  kütləvi  partlayış  zamanı,  dağ- 

kütləsinin  çıxarılması  və  yüklənməsi  zamanı,  ağır  tonnajlı  avtomobillərin  karyer 

yollarında hərəkəti zamanı(küləkli havalarda,karyerlərdə tozluluğun artması baş verir ). 

Dağ-mədən işlərinin aparılması nəticəsində torpaqların korlanması. 

Karyerdə  yaranan  tullantıların  ətraf  mühitə  təsiri,  zərərli  (zəhərli)  tullantıların  

yaratdığı ekoloji problemlər, bu problemlərin həlli üçün görüləcək tədbirlər. Cirklənmiş 

torpaqların rekultivasiya məsələləri: texniki rekultivasiya, bioloji rekultivasiya. 

Karyerlərdə  yaranan  səsin,  vibrasiyanın,  elektromaqnit  dalğalarının  insanlara 

təsirini azaltmaq üçün görüləcək tədbirlər.