Azərbaycan Hüquq Tarixi
Car-Tala qanunnaməsinin səciyyəvi cəhətləri
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
31. Car-Tala qanunnaməsinin səciyyəvi cəhətləri
32. Müsəlman hüququnda məhkəmə və proses
.Məhkəmə.İlkin islam cəmiyyətində məhkəmə inzibati hakimiyyətdən ayrı deyildi.Müsəlman icmasının başçısı kimi Məhəmməd Peyğəmbər gündəlik ibadəti başa vurduqdan sonra baş verən mübahisələri həll edir və qərarlar verirdi.Yerlərdə hakim funksiyasını tayfa başçıları olan şeyxlər və ya inzibati-ərazi bölgülərinin başçıları icra edirdilər.Erkən dövrlərdəki müsəlman mühakimə icraatının xarakterik cəhəti vəkillik institutunun olmaması idi.Qazı eyni bir iclasda məhkəmə baxışını başa çatdırıb qərar verirdi.Adətən,iş şifahi surətdə təhqiq edilir və qəti nəticə bütünlüklə qazıdan asılı olurdu.Müsəlman hüququna görə yerli məhkəmələrin tərkibinə qazı ilə yanaşı,şahidlərin şəxsiyyətini yoxlayıb katib funksiyasını yerinə yetirən
gəlməsinə nəzarət edən,məhkəmə qərarını icra edən əmin əl-hökm də daxil idi.Məhkənədə işə baxılması məzakkinin dəvət olunanların şəxsiyyətini yoxlaması ilə başlayırdı.Şəriət məhkəməsində iddiaçı və cavabdehin iqrar etirafı və and içməsinin böyük əhəmiyyəti var idi.Çünki həmin vaxt şahid və məhkəməni həyata keçirənlərin əsl müsəlman olmasına diqqət yetirilmiş,iman sahiblərinin ifadələrinə daha çox etibar edilmişdir.Qazı sübutetmə vəzifəsini yalnız müddəi üzərinə qoymamalı,öz səlahiyyətindən istifadə edərək məsələnin aydınlaşmasını təmin etməlidir.Şahid hadisəni görməli,eşitməli,qavramalı idi,çünki mənbəyi olmayan şəhadət əsassız sayılırdı.Ağır cinayət işlərində şahid gözü ilə görən şahid olduğu halda,nikah,boşanma,mülki əqdlərin bağlanması ilə əlaqədar işlərdə həm gözü ilə görən,həm də qulağı ilə eşidən şəxs şahid ola bilərdi.Müsəlman əleyhinə yalnız müsəlman şahidlik edə bilərdi.Yaxın qohumluq,dostluq münasibətində olanların bir-birinə qarşı şəhadət verməsi düzgün hesab edilmirdi.Müsəlman hüququnda müəyyən edilmiş şahidlik qaydalarına görə iki qadın şahid bir kişi şahidə bərabər tutulurdu.Şəxsin etirafı(ikrar) və şahid ifadələri ilə yanaşı,sübut kimi sənədlərdən də istifadə olunurdu.Məhkəmədə mülkiyyətçisi bilinməyən mal meydana çıxdıqda beyt ül-mala və ya vəqfə verilirdi ki,yoxsul və kimsəsizlərə sərf olunsun.Məhkəmə prosesi qazı tərəfindən şifahi qərarın verilməsi ilə başa çatırdı.Abbasilər dövründə hpkmlər cavabdehin tələbi əsasında yazılı olaraq ifadə olunurdu.Qazının çıxardığı qərardan narazı qalanlar qazı əl-qüzzatın başçılıq etdiyi məhkəmə nəzarət divanına müraciət edə bilərdilər.
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|