Azərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti NƏQLİyyat fakultəsi

eninə və uzununa
. 

Avtomobilin

 eninə dayanıqlıq 
xüsiusiyyəti əyrixətli hərəkətdə HT-nin təmin
olunmmasında çox mühüm rol oynayır. Bu hərəkətdə avtomobilin dayanıqlığını 
pozan əsas qüvvə mərkəzdənqaçma qüvvəsidir. Onun təsiri altında avtomobil
yana sürüşə və ya aşa bilər. 
Avtomobilin üfiqi yol sahəsində əyrixətli hərəkət trayektoriyasının əsas 
göstəriciləri 1 saylı şəkildə göstərilmişdir. 
 
Şəkil 1 
Avtomobilin üfiqi olmayan yol sahəsində (yəni eninə mailliyi olan) əyrixətli 
27. 

---

hərəkət trayektoriyasının əsas göstəriciləri isə 2 saylı şəkildə verilmişdir. 
 
 Şəkil 2 
Avtomobilin əyrixətli hərəkətdə olduğu zaman kritik (maksimal) – yana 
sürüşmədən hərəkət sürəti aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər: 






tg
tg
R
g
V
y
y
s





1
, 
m/san 
burada:

R
dönmə mərkəzindən avtomobilin arxa oxunun ortasına qədər 
olan məsafə, 
m
. 

y

sinin yol örtüyü ilə eninə ilişmə əmsalı 
0,8
y
u



u


sinin yol örtüyü ilə uzununa ilişmə əmsalı 


yamacın (yolun eninə) maillik bucağıdır (üfiqi yol sahəsində 
0


olur). 
Düsturdan göründüyü kimi kritik – yana sürüşmədən hərəkət sürətinin 
qiyməti əsasən 
y
R

,
və 

parametrlərinin qiymətlərindən, yəni döngənin 
sərtliyindən, yol örtüyünün və şinin protektorunun vəziyyətindən və yamacın 
mailliyindən asılıdır. Üfüqi yollarda kritik sürətin qiyməti aşağıdakı düsturla 
hesablanır. 
y
s
R
g
V




, 
m/san 
28.

---

Avtomobil əyrixətli hərəkətdə olan zaman yana asmadan hərəkət edə bilməsi 
üçün kritik (maksimal) sürət aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər: 




tg
B
h
tg
h
B
R
g
V
am
am
as







5
,
0
5
,
0
, 
m/san
burada:

B
avtomobilin qabarit eni, m. 

am
h
avtomobilin ağırlıq mərkəzinin yol səthindən hündürlüyü, 
m
. 
Düsturdan görünür ki, kritik (maksimal) asma sürətinin qiyməti əsasən 
am
h
B
R
,
,
və 

parametrlərindən, yəni döngənin sərtliyindən, avtomobilin qabarit 
enindən, ağırlıq mərkəzinin hündürlüyündən və yamacın mailliyindən asılıdır. 
Üfüqi yollarda kritik (maksimal) asma sürətinin qiyməti aşağıdakı kimi ifadə 
olunur: 
am
as
h
R
g
B
V
2



, 
m/san 
Avtomobilin eninə dayanıqlığı onun düzxətli hərəkətində də pozula bilər. Av- 
tomobilin