Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti Fakültə: Tikinti-iqtisad Kafedra: Biznesin iqtisadiyyatı və menecment

3.2. Korporativ menecmentin Alman modelinin xüsusiyyətləri

1. 
   Modelin fəaliyyət dairəsi
   

Bu model alman və avstriya korporasiyalarında istifadə olunur. Modelin bəzi elementləri Holland və Skandinaviyada da mövcuddur. Bundan başqa, Fransa və Belçikanın bəzi kor­porasiyaları da alman modelinin elementlərini tətbiq edirlər.

2. 
   Modelin reallaşmasının əsas iştirakçıları
   

Alman modelinin reallaşmasında banklar mühüm rol oynayır. Belə ki, onlar korporasiyanın uzunmüddətli səhmdarları hesab olunurlar. Bank nümayəndələri direktorlar şurasına seçilirlər, onların şuradakı nümayəndəliyi daimidir. Banklar səhmdarların ümumi illik iclasında aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirən tərəf kimi çıxış edə bilirlər:

• 
  səhmdar;
  
• 
  kreditor;
  
• 
  qiymətli kağızların və borc öhdəliklərinin emitenti;
  
• 
  səsverən agent;
  
• 
  depozitari.
  

Nəzərə alsaq ki, alman modelində direktorlar şurası iki palatalı orqan kimi çıxış edir, əsas iştirakçıların tərkibinə ayrılıqda hər iki palata daxildir:

• 
  idarəedici şura;
  
• 
  müşahidə şurası.
  

İdarəedici (icraedici şura) korporasiyanın menecerlərin-dən, müşahidə şurası işçilərin nümayəndələrindən, korporasiya işçilərindən və səhmdarlardan ibarətdir.
Hər iki palata ayrılıqda fəaliyyət göstərir. Bir şəxsin eyni zamanda icraedici və müşahidə şurasının tərkibində iştirakına icazə verilmir.

3. 
   Səhmlərə sahib olma strukturu
   

Almaniyada əsas səhmdarlar korporasiyalar və banklardır. Burada korporasiyalar həmçinin, səhmdarlar hesab olunurlar və digər korporasiyalarda uzunmüddətli investisiya qoyuluşlarına malik ola bilərlər. Digər korporasiyalar qismində öz aralarında qarşılıqlı asılı olmayan müəyyən korporasiyalar qrupu çıxış edir (kommersiya və ya istehsal).
Xarici investorlar son vaxtlaradək alman modelinə əhəmiyyətli təsir göstərmirdilər, lakin hazırki dövrdə onların rolu yüksəlir.

4. 
   Direktorlar şurasının tərkibi
   

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Alman modelində direktorlar şurası iki palatalı orqanı əks etdirir. Müşahidə şurası idarəetməni təyin edir və ləğv edir, rəhbərliyin qərarlarını təsdiq edir və idarəediciyə məsləhətlər verir. Müşahidə şurasının sayı qanunla müəyyən edilir. Kiçik olmayan korporasiyalarda (işçilərinin sayı 500 nəfərdən çox) səhmdarlar bütöv müşahidə şurasını seçirlər. Orta korporasiyalarda (korporasiyanın həcmi fondların və vəsaitlərin ölçüsündən və işçilərin sayından asılı olur) 9 nəfərdən ibarət müşahidə şurasının 1/3-ni işçilər təyin edirlər. Böyük korporasiyalarda işçilər 20 nəfərdən ibarət müşahidə şurasının yarısını işçilər təşkil seçilirlər.

5. 
   İnformasiyanın açıqlanmasna (nəşr olunmasına) qoyulan tələblər
   

Almaniyada informasiyanın açıqlanmasının (nəşr olunmasının) olduqca sərt qaydaları işlənib hazırlanmışdır. Korporasiyalar illik iclasda və ya illik hesabatda aşağıdakı informasiyaları nəşr etməlidirlər:

• 
  hər yarım il üzrə maliyyə hesabatı;
  
• 
  kapitalın strukturu haqqında məlumat;
  
• 
  müşahidə şurasına namizədlərin hər biri haqqında məhdud informasiya (adı və soyadı, ünvanı, iş yerlərinin adı və tutduğu vəzifələr);
  
• 
  idarəedici və müşahidə şurası üzvlərinə ödənilmiş mü­kafatlar üzrə məcmu informasiya;
  
• 
  korporasiyanın səhmlərinin 5%-dən çoxuna sahib olan səhmdarların məlumatları;
  
• 
  mümkün birləşmə və ya yenidən təşkil haqqında informasiya;
  
• 
  nizamnaməyə təklif olunan düzəlişlər;
  
• 
  audit yoxlaması üçün dəvət olunan şirkət və ya şəxslərin adları.