Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O.F.Sərtqaya, X.Zülfiqar, A.Akar, V.Coşqun, Q.Doqan, M.Erdem, A.V.Qa-
ben, M.Gültekin, A.Kaliyev, A.R.Karabekoğlu, F.Karabulut, Z.Korkmaz və başqalarının əsərlərində təhlil edilmişdir. V.H.Əliyev, M.A.Matjanova, A.A.Aymurzayeva, D.M.Muxtarova, E.D.Saidova, C.İbrahimov, A.S.Əbilov, F.M.Xisamova, A.Ustuner və başqaları öz namizədlik və doktorluq dissertasiyalarında feili sifət formalarını tədqiq etmişlər. Türkoloqlar türk dillərində feili sifət formalarının mənşəyi barədə müxtəlif fikirlər söyləmişlər. Belə ki, bəzi tədqiqatçılar feili sifətləri feili isim sırasına aid edirlər. Onlar fərz edirlər ki, bu forma feil mənasını itirmiş, isim və sifətə çevrilmişdir. Başqa türkoloqlar isə feili sifətləri feilə aid edirlər və təsəvvür edirlər ki, onlar feilin törəmə formalarından biridir. Türk dillərində feili sifət sisteminin və onun kateqorial statusunun bərqərar olması üçün onların qrammatik təsnifatının xüsusi konsepsiyanı əsaslandırmaq vacibdir. Türk dillərində feili sifət sisteminin dərin və zid- diyyətli inkişaf prosesi yalnız onların sistem xüsusiyyətlərinin ardıcıl olmadığını deyil, həm də müxtəlif aspektdən yanaşmağı qabaqcadan müəyyənləşdirir. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 359 Türkoloji dilçilik feili sifətin kateqorial statusu barədə müxtəlif hi- potezlərlə diqqət çəkir. Bir sıra tədqiqatçılar feili sifətə feilin və sifətin əla- mətlərini özündə birləşdirən feilin şəxssiz forması (müstəqil) qismində ba- xırlar. Türkologiyada olduğu kimi, Azərbaycan dilçiliyində də feili sifətlərin kateqorial statusu mübahisəli məsələlərdən biri olub. Bir sıra tədqiqatçılar feili sifətə ayrıca nitq hissəsi kimi baxmış, başqaları isə feil və sifətlərin sıralarına daxil olan söz qrupu saymışlar. 1960-cı ilədək feili sifət formaları feildən düzələn sifətlə eyniləşdirilirdi. Azərbaycan dilçiliyində də feili sifətlərin kateqorial statusu haqqında məsələ həmçinin mübahisəli olmuşdur. 1938-1960-cı illərin qrammatikala- rında feili sifətləri sifət bölməsinə, sonrakı illərdə isə feil bölməsinə daxil etmişlər. Feili sifətlər müstəqil nitq hissəsi kimi hələ qədim qrammatikalar tər- tib edilən zamanlardan təhlil olunur və o cümlədən, «feili sifət» terminini stoik məktəblərin baniləri həyata keçiriblər. Müqayisəli-tarixi dilçiliyin banilərindən biri olan A.X.Vostokov feili sifətləri sifətlərə aid etmişdir [3]. Belə ki, rus dilçiliyində ilk dəfə olaraq müstəqil nitq hissəsi kimi təhlil edilmişdir. A.X.Vostokov kimi, M.V.Lo- monosov da feili sifəti müstəqil nitq hissəsinə daxil etmişdir. Lakin dilçilikdə feili sifətlərin ikili xüsusiyyətləri barədə fikir olmuş- dur. Məsələn, V.A.Boqoroditski feili sifətin keçid vəziyyətini ilk dəfə qeyd edənlərdəndir [2]. Feili sifətin feilin və sifətin əlamətlərinə malik olması barədə fikirlər yalnız XIX əsrin II yarısında və XX əsrin əvvəllərinin elmi əsərlərində geniş yayılmağa başlamışdır. Keçid nitq hissələrinin qrammatik statusu XIX əsrdə müzakirə predmeti olmuşdur. Hibrid nitq hissələrinin statusunun müəyyənləşdirilməsi problemini həmçinin V.V.Vinoqradov tədqiq etmişdir. V.V.Vinoqradovun fikrincə feili sifətlər bilavasitə feildən gələn və sifət sistemində tətbiq olunan «forma axınıdır». İ.İ.Meşşaninov qeyd edir ki, feili sifət – «çox qədim dil formasıdır, feil forması ilə paralel inkişaf etmişdir, hətta onu qabaqlamışdır [7, с.237]. Bu səbəbdən feili sifətə feil törəməsi kimi baxmaq çox çətindir, lakin müasir feili sifətin dəyişikliklərə uğraması faktı da şübhəsizdir. Bunun nəti- cəsi olaraq bəzi feili sifət formalarını feilin törəmələrinə aid etmək mümkün- dür. İ.İ.Meşşaninovun fikrincə, feili sifət isim əsasında yaranır. O, feili sifət və feilin bəzi xüsusiyyətlərinin oxşarlığını onunla izah edir ki, feili sifətlər ismin (adın) predikativ formasından yaranmışdır və feil də onunla ümumi predikativlik əlamətlərə malikdir. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 360 Türk dillərində feili sifətləri müstəqil nitq hissəsi kimi tədqiq edən dilşünaslar öz nöqteyi-nəzərlərini onunla əsaslandırırlar ki, feili sifətlər morfoloji xüsusiyyətlərə, leksik semantikaya malikdir və təyin qismində çıxış edir. Fikrimizcə, feili sifətlərin müstəqil nitq hissəsi kimi qəbul edilməsi üçün bu xüsusiyyətləri kifayət saymaq mümkün deyildir. Göründüyü kimi, feili sifətlər uzun illərin qrammatik tədqiqi prosesində aşağıdakı kimi təhlil edilmişdir: 1) sifət sisteminin hissəsi kimi; 2) feil sisteminin hissəsi kimi; 3) müstəqil nitq hissəsi kimi. Belə ki, feili sifətin həm sifətin, həm də feilin əlamətlərinə malik olması faktı danılmazdır. Biz türk dillərində feili sifətlərin müstəqil nitq hissəsi olmaması fikirləri ilə razılaşırıq. Bu ehtimala feili sifətlərin aşağıdakı xüsusiyyətləri sübutdur: 1) bu və ya başqa nitq hissələrinin tərkibinə daxil olan sözlər xüsusi nitq hissəsi semantikasına malikdir və o, müvafiq funksiyada çıxış edir, feili sifət isə kontekstdə ifadə etdiyi nitq hissəsinin funksiyasının mənasını bildirir;2) müstəqil nitq hissələri leksik-qrammatik şəkilçilərin köməyi ilə, feili sifətlər isə funksional-qrammatik şəkilçilərin vasitəsi ilə əmələ gəlir; 3) müstəqil nitq hissələri xüsusi kateqoriyalara və qrammatik mənaya malikdir, lakin feili sifət kimi feil və sifətin kateqorial qrammatik məna- larını ifadə edir. Bundan başqa, məlumdur ki, hər bir nitq hissəsi həm semantik, həm də qrammatik əlamətlər yığımını qəbul edir. Bu əlamətlərinin dəqiq işlənib hazırlanmış tərkibi olmayan nitq hissəsi heç bir zaman müstəqil nitq hissəsi kimi təyin edilə bilməyəcək. ƏDƏBİYYAT: 1. Баскаков Н.А. Каракалпакский язык. Фонетика и морфология. Т.2, ч.1.М.: Издательство Академии Наук СССР, 1952, s.460 2. Богородицкий В.А.Введение в татарское языкознание в связи с другими тюркскими языками. Изд. 2-е, Казань; Татгосиздат, 1953, 220 с 3. Востоков А.Х.Рассуждения о славянском языке. СПБ, 1820, 212 с 4. Дмитриев Н.К.Строй тюркских языков. М.: Издательство восточной литературы, 1962, с.414-417 D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 361 5. Кононов А.Н.Грамматика современного литературного языка. М.-Л. Издательство АН СССР, 1956, с.481 6. Мамедов Г.Г. Деепричастия в письменных памятниках азербайджанского языка XIV-XIX веков: Автореф… дис. канд. филол. наук. Баку,1967. с.16 7. Мещанинов И.И. Члены предложения и части речи. Л.: Наука, 1978, с.237 8. Павлов И.П.Деепричастия в чувашском языке и их синтаксические функции: Автореф. дис.. канд. филолог. наук, М.: 1953, с.2 9. Урусбиев И.Х.Спряжение глагола в карачаево-балкарском языке. Черкесск; Ставропольское книжное издательство, Карачаево – Черкесское отделение, 1963, c.79 10. Ширалиев М.Ш. Об этимологии деепричастной формы на - ыбан, -ибəн, - убан, - үbən. Вопросы языкoзнания, 1960, N; 3, s.98-99 11. Banguoğlu T. Türkçenin qrameri, Ankara: TDK yayınları, 2007, c.431 12. Günay T. Rize ili ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları, 2003, s.267 Aynel Məşədiyeva Теоретические проблемы изучения деепричастий и причастий в тюркских языках Резюме В настоящей статье рассматриваются теоретические проблемы изучения деепричастий и причастий в тюркских языках. Тюркологами были исследованы основные фонетические и морфологические особенности, синтаксическая структура и этимология большинства тюркских деепричастных и причастных форм. Несмотря на это, до сих пор не разрешены некоторые теоретические проблемы изучения данных неличных форм глагола в тюркских языках. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 362 Aynel Meshadiyeva Theoretical issues of the study of gerunds and participles in the Turkic languages Abstract This paper examines theoretical issues of the study of gerunds and participles in the Turkic languages. The turkologists studied the main phonetic and morphological features, syntactic structure and the etymology of most Turkic gerundial and participial forms. Despite this, there are some unresolved theoretical issues of the study of these non-personal forms of the verb in the Turkic languages. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 363 Elçin İbrahimov AMEA, Rəyasət Heyəti, “Türkologiya” jurnalının məsul katibi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Elchinibrahimov85@mail.ru Türkiyədə əlifba siyasəti Açar sözlər:dil və əlifba, yazı, ədəbi dil, Osmanlı dövləti, Türkiyə, əlifba siyasəti Ключевые слова:язык и алфавит, письмо, литературный язык, Османское государство, Турция, политика алфавита Key words:language and alphabet, writing, literary language, Ottoman state, Turkey, alphabetical policy Ərəb əlifbasının türkcədəki bəzi səslərin ifadəsi üçün kifayət etmə- məsi ilə başlayan ilk müzakirələr 1850-ci illərdə Əhməd Cövdət paşa və Munif paşa ilə bağlıdır. Munif paşa (daha sonra maarif naziri olmuşdu) ərəb əlifbası ilə bağlı fikirlərini açıq şəkildə ifadə edərək ərəb hərflərinin islah edilməsini, yazılış və oxunuşunu asanlaşdırmaq üçün hərflərin ayrı yazılmasına ehtiyac olduğunu söyləmişdi. Yazının oxunuşu və yazılışında hər hansı bir çətinlik çəkmədikləri üçün Avropada oxuyub- yazmağı 6-7 yaşındakı uşaqların asanlıqla öyrəndiklərini, ümumiyyətlə, cəmiyyətin hər təbəqəsindən olan insanların çox asanlıqla öyrənəcəyini ifadə etmişdi. Ortaya atılan fikirləri nəzərə alan bəzi dilçilər hərflərlə bağlı islahat hərəkatının başlanğıcı kimi bu nitqi qəbul edirlər [1, s.224]. XIX əsrin sonlarında bu müzakirələrə Namiq Kamal da qoşuldu. Bundan sonrakı mərhələdə dövrün digər ziyalıları da dil və əlifba mü- zakirələrində iştirak etmişlər. Bu ziyalılardan Əli Suyavi * və Şəmsəddin Sami açıq şəkildə ərəb əlifbasının islahının lehinə idilər. Bu mü- zakirələrdə qızğın iştirak edən Ziya Göyalp da ərəb əlifbasından latın əlifbasına keçməyin tərəfdarı olmuşdur. Ərəb əlifbası ilə osmanlı türkcəsinin uyğunsuzluğundan bəhs edən Ziya Göyalp “Ərəb əlifbasının türkcəyə uyğun olmadığını açıq şəkildə bildirmişdir” [4, s.178-180]. * Qeyd: Əli Suyavi Parisdə 1869-cu ildə də yayımlamaqda olduğu “Ulum” qəzetinin 214-cü sayında “Lisan ve Hatt-ı Türki” başlıqlı məqaləsində bu haqda fikirlərinə yer vermişdir. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 364 Osmanlı dövlətində dil və yazı ilə bağlı həyata keçirilən bu müza- kirələr xüsusilə II Məşrutiyyət illərində albanların latın hərflərini qəbul etməsi ilə daha da geniş vüsət aldı. İstər Türkiyədə, istərsə də bütün türk dünyasında və türk xalqlarının mədəni həyatında böyük rol oynayacaq əlifba islahatının tarixi və o dövrdə baş verən proseslərdən bir qədər geniş şəkildə bəhs etmək istərdik. Bəzi tədqiqatçılar Tənzimat ilə Cümhuriyyət arasındakı dövrdə latın əlifbasını istəyənlərin əsasında iki meyillənmə olduğu qənaətinə gəlmişlər. Çox vaxt iç-içə keçən bu meyillənmələrdən biri ərəb əlifbasını müdafiə edənlərlə eyni ideologiyaya qulluq edirdi. Türk milliliyinə zidd olduğu üçün onlar ərəb əlifbasına qarşı çıxmışdılar. Eyni zamanda islamın və ümumilikdə dinin bu milli kimliyi boğması və beləliklə, inkişafın qarşısının alınması düşüncələri də formalaşmışdı. Bu ideologiyanın tərəfdarları bütün qarışıqlıqlara və çatışmazlıqlara səbəb kimi ərəb əlifbasını göstərir, latın əlifbasının qəbul edilməsini bütün problemlərin həlli kimi qiymətləndirirdilər. Digər tərəfdə olanlar isə milliliyi və milli dəyərləri başqa cür qəbul edirdilər. Cümhuriyyət tarixi boyunca gördüyümüz bu qütbləş- mədə Şərqə meyillənməni təmsil edənlərə görə, Qərbin latın əlifbası qəbul ediləcəyi təqdirdə milli kimlik və dəyərlər əldən gedəcəkdi. Həmçinin ərəb əlifbasını müdafiə edənlər latın əlifbasının qəbul ediləcəyi təqdirdə qədim Osmanlı tarixi və islam dünyası ilə əlaqələrin kəsiləcəyini düşünür, bundan bərk narahat olurdular. Beləliklə, iki tərəf də əlifbaya, demək olar ki, sirli məna verir, istənilən halda bu qrupların ikisindən birinin qalib gələcəyi halda bir çox əsaslı dəyişikliklərin olacağını gözləyirdilər. 1925-ci ildə İsmayıl Şükrü “Asrı Türk Harfleri Hakkında” adlı əsərində çağdaş türk hərflərinin yalnız latın əlifbası ola biləcəyini söyləyirdi. 1926-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Türkoloji Qurultaydan sonra təhsil problemlərini araşdırmaq məqsədilə Türkiyəyə dəvət edilən Dr. Kühne yazı haqqında “Macar və fin dillərində olduğu kimi, latın əlifbasının qəbul edilməsi Qərb mədəniyyətinə qoşulmağı asanlaşdıra bilər” fikrini ifadə etmişdir. Həmin il “Akşam” qəzetinin apardığı sorğuda iştirak edən 16 nəfərdən üçü (Abdullah Cövdət, Mustafa Hamid və Rüfət Avni) latın əlifbasının qəbul edilməsinə münasibətlərinin müsbət olduğunu söyləmişdilər. Calal Nuri İləri 1926-cı ildə nəşr olunan “Türk inkilabı” adlı əsərində latın əlifbasının birdən-birə yox, tədricən qəbul edilməsi fikrinə haqq qazandırırdı. Eyni ildə “Latın Harfleriyle Türkçe Elifba Tecrübesi” adlı bir kitab nəşr etdirən Midhət Sədullah 29 hərflik türk əlifbası D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 365 layihəsini təqdim edir. Bir il sonra H.İsmayıl “Ərəb və Latın Harfleri” adlı kitabında 35 hərflik latın əlifbası layihəsini təklif edir [5, s.10-12]. Bu layihələr tərkibinə görə latın əlifbasını tam olaraq əhatə etmədiyindən qəbul edilməmişdir. 1927-ci ildə Əhməd Cavad Əmrənin “Vakit” qəzetində çap etdirməyə başladığı “Lisanımız Hakkında Bir Kalem Tecrübesi” başlıqlı altı aylıq yazılar silsiləsi 1928-ci ildə “Muhtaç Olduğumuz Lisan İnkilabı Hakkında” adı ilə nəşr edilir. 7 may 1928-ci ildə İbrahim Nəcmi Dilmən “Milliyet” qəzetində “Latin Harfleriyle Türkçe Elifba” başlıqlı yazılarını nəşr etdirməyə başlayır və yazılar həmin ilin 29 iyun tarixinə qədər davam edir. İ.N.Dilmənin hazırladığı latın əlifbası ilə bəzi yazılar “Milliyet” qəzetində nəşr olunmağa başlayır. Ancaq bu əlifba daha sonra onlara qoşulan İ.N.Dilmənin özünün də iştirak etdiyi dilçi mütəxəssislər tərəfindən təsdiq olunmur. Buna baxmayaraq, “Milliyet” qəzeti bəzi səhifələrində bu əlifbadan bir müddət istifadə edir. Hökumət tərəfindən latın hərflərinin qəbul edilməsi qərarından bir il sonra (1927) Dilçilər Cəmiyyəti qurulur və “Hakimiyet-i Milliye” qəzetində 10 iyun 1928-ci ildə bunu xalqa elan edirlər [6, s.728]. İ.Qrandinin 1 avqust 1928-ci ildə Mustafa Kamal Atatürkə təqdim edilən rəyində əsasən bu fikirlər qeyd olunmuşdu: “Latın hərflərinin dilimizə tətbiqi imkanını düşünmək üçün 26 iyun 1928-ci ildə fəaliyyətə başlayan heyətimiz birbaşa bugünkü və ədəbi dilimizin istinad etdiyi incə və İstanbul danışıq dilini əsas götürərək, bu dilə nəzəri və əməli cəhətlərdən ən uyğun və əlverişli bir əlifba yaratmağa çalışmışdır. Bu məqsədlə ibtidai latın hərflərinin əsas dəyərini ‒ Avropa xalqlarının istifadə etdiyi hərfləri türkcədə hansı şəkildə istifadə edəcəyimizi aşağıdakı şəkildə təklif edirik” [3, s.218]. Avropada və SSRİ-nin tərkibində olan Azərbaycanda istifadə olunan latın əlifbası layihəsi bu şəkildə idi: a, b, d, e, f, h, i, l, m, o, p, r, s, t, u, v, z hərflərində qısa müddət ərzində razılaşma əldə olunmuşdu. Buna qarşılıq , ﻛ , گ , ج , ﺞ , ش , غ , ى və sait səslərin qarşılıqları haqqında müzakirələr davam etmişdir. ﻖ üçün c,ﻛ üçün q,گ üçün ج , ع j və ya dj,ﺞ üçün c və ya ct, ش üçün ch və ya sh,غ üçün g və ya غ , ى üçün j, ı saitləri üçün y və ya i, vokal ü üçün y kimi qarşılıqlar təklifləri təqdim edilmişdi. Xüsusilə غ ق , گ əv ﻛ hərflərinə qarşılıq tapmaq məsələsi uzun müddət mübahisələrə səbəb olmuşdu. İclasda گ üçün [gy], ﻛ üçün [ky], ﻖ üçün kh və غ üçün gh qəbul edilmişdir. Ancaq istifadəyə daxil olmadan bu hərflərdən imtina D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 366 edilmişdir. Komitənin qərarının ilk bəndində bir səsin birdən artıq hərflə qarşılanmaması nəzərdə tutulurdu. Yeni əlifbanın ən sonuncu variantı ilə bağlı İstanbulda bir həftə davam edən müzakirələrin nəticəsi belə oldu. 1928-ci ilin avqustunda İstanbulda yeni hərflərin elan olunduğu və əsas imla qanunauyğunluqlarının qeyd olunduğu “Elifba Raporu” nəşr edilir. 41 səhifədən ibarət olan hesabat (rəy) bu başlıqlardan ibarət idi: 1. Türk dilindəki səslərin miqdarı və keyfiyyəti. 2. Latın hərflərinin səs dəyərləri. 3. Avropa ölkələrində istifadə olunan latın əsaslı əlifbadakı hərflər kimi. 4. Türkcəyə məxsus latın hərflərinin seçilməsi və bu xüsusda tətbiq olunan əsaslar. 5. Müxtəlif əlifbalardakı qoşa hərflər, işarəli hərflər, latın əlifbasına əlavə edilmiş hərflər. 6. Türk əlifbasını təşkil edən hərflərin müxtəlif dillərdəki qarşılıqları. Yekunda təqdim edilmiş yeni türk əlifbası 29 şəkildən ibarət olmaqla aşağıdakı şəkildə təklif edilir: a (a), b (be), c (ce), ç (çe), d (de), e (e), f (fe), g (ge), h (ha), ı (ı), i (i), j (ji), k (ka), l (le), m (me), n (ne), o (o), p (pe), q (kü), r (re), s (se), ş (şe), t (te), u (u), v (ve), w (çift v), x (iks), y (ye), z (ze)[7, s.384]. Qısa zamandan sonra yeni hərflərin tanıdılması və öyrənilməsi məqsədilə yerinə yetirilən fəaliyyətlərdə qarışıqlığa səbəb olan gh və kh birləşmələri əlifbadan çıxarılmış və 31 hərflik yeni türk-latın əlifbası 29 hərfə endirilmişdir. Bundan sonra ictimaiyyətə “yeni türk hərfləri” kimi təqdim edilən əlifbanın xalqa tanıdılması və qəbul edilməsi üçün əməli fəaliyyətə keçilir. Təqribən 75 il davam edən əlifba islahatı prosesinin sonunda 1 noyabr 1928-ci ildə 1353 saylı qanunla latın hərflərinə əsaslanan türk əlifbası qəbul edilir. Qanuna görə, iki ay sonra, yəni 1929-cu ilin əvvəllərindən etibarən dövlət vasitəsilə yerinə yetiriləcək bütün yazış- malarda, mətbuatda və digər sahələrdə yeni türk əlifbasından istifadəyə, bundan sonra isə məktəblərdə və digər təhsil sahələrində də yeni əlifba ilə tədrisə başlanılır. Daha sonra əlifba islahatının tam həyata keçirilməsini təmin etmək üçün 23 dekabr 1931-ci ildə qəbul edilən “Yeni türk əlifbası haqqında” qanuna əsasən “ərəb hərflərindən (ərəb əlifbasından) açıq və gizli şəkildə mədrəsələrdə, tədris mərkəzlərində və digər yerlərdə istənilən şəkildə D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 367 istifadə hallarına görə” Cinayət Məcəlləsinin 526-cı maddəsi ilə cəza növü nəzərdə tutulurdu. ƏDƏBİYYAT: 1. Abdulla F. T. Arap Harflerinin İslahı ve Değiştirilmesi Hakkında İlk Teşebbüsler ve Neticeleri (1862-1884) // Belleten, Cilt XVIII, sayı 66, 1953. 2. Bilal N.Ş. Türk Yazı Devrimi, Türk Tarih Kurumu, 1992. 3. Ertem R. Elifbeden Alfabeye Türkyede Yazı Meselesi. İstanbul: Dergah Yay, 1991. 4. Gökalp Z. Osmanlı İmlasının Tarihi 1 // Gənc Kalemler, 1911. 5. Mercanlıgil D.M. Yeni Harfler Birliği ve Yeni Yazı // Ülkü, IV/40, Nisan 1949. 6. Reşit F.U. Latın Alfabesinden Türk Alfabesine. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1953. 7. Şirin H.U. Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri. Ankara: Akçağ yayınları, 2006. Эльчин Ибрагимов Политика алфавита в Турции Резюме Язык и алфавит являются факторами, подтверждающими бытие, существование каждого народа. Алфавит является используемым на письме того или иного языка собранием графических знаков, пост- роенных в принятом для данного языка порядке. Алфавит имеет очень большое значение в развитии литературного языка. Вопрос алфавита всегда занимал должное место в культурном развитии и прогрессе общества. В Турции реформа языка и алфавита проводилась не только в период республики, была наиболее обсуждаемым вопросом уже в последние годы существования Османского государства. Иногда эти обсуждения были настолько бурными, что приводили к образованию противоположных друг другу различных радикальных группировок. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 368 Elchin Ibrahimov Alphabet Policy in Turkey Summary Language and the alphabet are factors that confirm the existence and existence of every nation. The alphabet is a collection of graphic symbols that are used in the writing of this or that language, in a manner acceptable to that language. The alphabet is of great importance in the development of the literary language. The alphabet was deemed necessary for the cultural development and progress of each era. Language and alphabetic reforms in Turkey were not only carried Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|