Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
вистических особенностей разных по тематике и специализации
передач, определение соотношение собственной и заимствованной лексики, лексическое разнообразие и синтаксическую сложность процесса нормализации и др. оценки. В пределах социолин- гвистического исследования остаются актуальными вопросы влияния массовой коммуникации на язык в общетеоретическом и прикладном аспектах[3]. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 341 Социолингвистические проблемы массовой коммуникации включают себе, по меньшей мере три круга вопросов. В первый круг попадают те вопросы, которые связаны с изучением лингвистического своеобразия стиля или “языка ” массовой коммуникации. Второй круг вопросов восходит к анализу корреляций лингвистических и социальных переменных с целью выявить механизм языковой вариативности и характер социальной обусловленности языковых модификаций на разных уровнях языка применительно к различным видам массовой коммуникации, а также на материале конкретных языков. Третий круг вопросов ставит перед исследователем задачи исключительно социологического изучения объема функционирования языков в средствах массовой коммуни- кации в конкретной языковой ситуации с одной стороны, а с другой определение реального включения аудитории в действие массовой коммуникации на разных языках. Социальная обусловленность развития языка получает научно обоснованное освещение в социолингвистике. Соответственно определяются два направления – одно из которых связано с изучением и описанием конкретной языковой ситуации, языковой политики, определением объема социальных функций языка или языков, выявление возможных корреляций между социальными факторами и степенью языковой гетерогенности, т.е. выдвигает на первое место проблему социальной роли языка в обществе[4]. Второе направление ориентировано на анализ языковых процес- сов, так или иначе обусловленных фактором функционирования языка в обществе, с одной стороны, а с другой лингвистическим обесп- ечением языкового функционирования. Лингвистическое обеспечение включает в себе создание и совершенствование системы письменн- ости,формирование терминологической и специальной лексики, издание букварей, пособий, а также развитие функциональных стилей на конкретных языках[5]. Создание письменных систем для ранее без письменных языков, совершенствование алфавита и орфографии с целью модернизации языков с древними системами письменности, т.е. языковое строительство, создание условия для распространения грамотности и расширения объема публикаций на данных языках, а также формиро- вание терминологии отражающей понятия различных областей знания, т.е. языковое планирование, одно из наиболее сложных проблем языковой политики, решение которых лежит в сфере языкового D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 342 планирования, учитывающего как социально-экономических, так и политических аспектов языковой жизни государства. Процессы интеграции и дифференциации общества взаимосвязаны: достигнув определенного уровня консолидации (коллектив , род, народность, нация) по одному или нескольким признакам, последние сохраняют или разрушают сложившуюся традицию общности[6]. Процесс консолидации может иметь количественные ограничения, а процессы безграничны. Можно также предположить, что любое общество, возникшее в результате национальной и экономической консолидации, таит в себе предпосылки и для дифференциации и нового типа консолидации на основе тех или иных признаков. Такое объяснение дает лишь механическое понимание процесса развития общества. Для того понять причины данного процесса, необходимо выйти за пределы количественного подхода и дать оценку тем качественным параметрам объективного и субъективного характера.Роль устных средств массовой коммуникации в современном обществе еще недостаточно осмыслена и использована в плане сохранения, распространения и развития национальных языков и культур. ЛИТЕРАТУРА: 1.М.В.Зарва. Произношение в радио и телевизионной речи. М.,1976. 2.И.П.Лысакова. Язык газеты: социолингвистический аспект.1982. 3. А.Я.Юровский. Язык и массовая коммуникация. М.,1984. 4. D.MacQuail, S.Windahl. Communication models: for the study of mass communications. 5. G.Gerbner. People, society and mass communications N.Y., 1964. 6. H.D.Lasswell. The structure and function of communication in society.N.Y., 1948. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 343 Arifa Huseynova Sociolinguistic Measurement Method Abstract The article is devoted to an actual theme – a sociolinguistic research of language and mass media in their relations with social environment. The role of media in the modern world is rapidly growing and became a major area of study from a broad multidisciplinary approach. Sociology intend to find to find possible ways of mass media impact on society, mentality mind and human behavior. Linguistics pays special attention to literary norms of language used in media and to stylistic features of written and spoken types of social communication. The objective of sociolinguistic study is to discover the mechanism of mass media impact upon language as a variable entity and actual linguistic processes, which is demonstrated on style formational and word formational levels of language. Arifə Hüseynova Sosiolinqvistik ölçmənin metodu Xülasə Məqalə aktual mövzuya – dil və kütləvi medianı sosial mühitlə əlaqələndirən sosiolinqvistik tədqiqata həsr olunmuşdur. Medianın rolunun sürətlə artdığı müasir dünyada bu sahəyə multidisiplinar (hər hansı bir mövzuya yaxud problemə müxtəlif akademik qaydalar və ya profes- sional yanaşma) yanaşma tələb olunduğundan bu sahənin öyrənilməsi hərt- ərəfli tədqiqat tələb edir. Sosiologiyanın əsas məqsədi kütləvi medianın cəmiyyətəvə insan davranışına təsir edən müxtəlif yollar tapmaqdır. Linqvistika mediada istifadə olunan dilin ədəbi normalarına və sosial ünsiyyətin yazılı və şifahi növlərinin üslubi çalarlığına xüsusi diqqət tələb edir. Sosiolinqvistik tədqiqatın əsas vəzifələrindən biri dilin üslub yaratma və sözdüzəltmə səviyyələrini nümayiş etdirməkdir. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 344 Türk dilləri İslam Sadiq AMEA Folklor İnstitutu, filologiya üzrə elmlər doktoru islamsadiq1953@yahoo.com Şumer və türk dillərində ilk sözlər və səs artımı yolu ilə söz yaradıcılığı Açar sözlər: Şumer, türk, ilk sözlər, sait, samit, söz yaradıcılığı Ключевые слова: шумерский, тюркский, первичные слова, гласные, согласные, словообразование Key words: Sumerian, Turkic, primary words, vowel, consonant, word-formation. Şumer dilində sözlərin böyük əksəriyyəti bir hecadan ibarət olmuşdur. Gəlib bizə çatmış gil kitablarda belədir. Bunu bəzi mütəxəssislər belə başa düşmüşlər ki, sözlərin ilk hecaları yazılmış, sonrakılar buraxılmışdır. Kağızın olmadığı dövrdə şumerlər bir gil lövhəyə daha çox mətn yazmaq məqsədilə bunu eləyə bilərdilər. Lakin bu gün qarşıya başqa sual çıxır: -Doğurdanmı şumerlər sözlərin ilk hecalarını yazıb, sonrakıları buraxmışlar? Bu suala düzgün cavab vermək üçün Şumer və türk dillərində ilk sözlərin necə yarandığını bilmək lazımdır. Öncədən demək lazımdır ki, Şu- mer və türk dillərində heca qanunu var (1). İndiyə qədər Şumer və türk dillərində heca qanununun mövcudluğu bilinmədiyinə görə, dildə gedən bir çox proseslər diqqətdən kənarda qalmışdır. Bunun da nəticəsində müəyyən yanlışlıqlara yol verilmişdir. Şumerlər sözləri heca-heca yazırdılar. Bu qətiyyən təsadüfi deyildi və dildə heca qanununun mövcudluğundan irəli gələn bir tələb idi. Əgər belə olmasaydı, Şumer yazılarında heca prinsipi bu qədər dəqiqliklə gözlənilə bilməzdi. Şumer dilində sözlərin heca-heca yazılması ilk sözlərin müəyyənləşdirməsini, söz yaradıcılığı prosesini mərhələ-mərhələ izləməyi, kök və şəkilçiləri də bir-birindən ayırmağı xeyli dərəcədə asanlaşdırır. Yarandığı gündən indiyə qədər Şumer və türk dillərində gedən proseslərin heç birini heca qanunundan kənarda təsəvvür etmək və öyrənmək olmaz. Araşdırmalar göstərir ki, Şumer və türk dillərində ilk D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 345 sözlərin yaranmasından tutmuş sonrakı mərhələlərdə baş verən ən mürəkkəb proseslərə qədər hər şey heca qanununun prinsiplərinə tabe olmuşdur. Şumer mətnlərində sözlərin heca-heca yazılması və türk dilində sözlərin heca-heca tələffüz edilməsi də bu fikri söyləməyə tam əsas verir. Deməli, Şumer və türk dillərində ilk sözləri və söz yaradıcılığının prinsiplərini, mərhələlərini də yalnız məsələyə heca qanununun tələbləri prizmasından baxmaqla düzgün müəyyənləşdirmək olar. Yeri gəlmişkən burada bir fikri də vurğulamaq lazımdır ki, Şumer və türk dillərindən hər hansı birində ilk sözlər, söz yaradıcılığının ilkin prinsipləri və mərhələləri haqqında söylənənlər olduğu kimi digərinə də aiddir. Bugünkü iki, üç və daha çox hecalı sözlər başlanğıcda bir hecadan ibarət olmuşdur. Bu fikri görkəmli dilçilər öz əsərlərində dönə-dönə söyləmişlər. Lakin bir sıra səbəblər üzündən bu məsələ sona qədər həll edilməmişdir. Bu səbəblər arasında ən başlıcıları ilk sözlərin necə yaranmasının hələ də yetərincə aydınlaşdırılmaması və bununla bağlı bir çox məqamların qaranlıq qalmasıdır. Şumer və türk dillərində ilk sözlər yalnız bir səsdən-saitlərdən ibarət olmuşdur. Bu fikri əksər dilçilər də qəbul edirlər. Sait səslərin təklikdə müstəqil söz olduğunu qaynaqlar da göstərir. Bundan başqa, hazırda dilimizdə işlənən bir sait səsdən ibarət sözlərin mövcudluğu da bu fikrin doğruluğunu təsdiqləyir. Türk dilində o şəxs və işarə əvəzlikləri bir sait səsdən ibarətdir. Bu sözlər Şumer dilində də bir sait səsdən ibarət olub, a və ya u səsləri ilə ifadə edilmişdir. Qədim və orta əsrlərə aid türk dilindəki yazılı abidələrdə, həmçinin “Dədə Qorqud”da da bu əvəzliklərin a və ya u səsləri ilə ifadə olunduğunu görürük. Bu, qədim dildə o səsinin yoxluğu və onun sonradan yaranmağı ilə bağlı ola bilər. Azərbaycan dilində a və ə səsləri hazırda müraciət etiketlərində çox tez- tez işlədilir. Bu səslər müstəqil mənalı sözlər olub, müraciəti yönləndirmə vasitəsi yerində çıxış edir. Buna “Dədə Qorqud” dastanında və digər yazılı qaynaqlarda da rast gəlinir: “Ölmüşmüydün, itmişmiydin, a Qazan”! Qanda gəzərdin, nərədəydin, a Qazan!. (2,s.36), “A bəy baba!”, “A bəylər!”, “A bəy baba, eşidirəm (nə dersən) (2,s.73,76). Bayram Əhmədov yazır ki, “Azərbaycan dili şivələrinin lüğət tərkibini nəzərdən keçirdikdə aydınlaşır ki, burada tək saitdən ibarət sözlər var. Bunlar yuxarıda qeyd etdiyimiz ə (keçid şivələrində) qadının ərinə müraciət sözü və Bakı dialektindəki a: “təəccüb, nida” mənalı D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 346 kəlmədir” (3,s.12). Demək lazımdır ki, ə və a sözlərini yuxarıdakılarla məhdudlaşdırmaq olmaz. Bunlar bütün dialektlərdə və ədəbi dildə də işlənir. Şumer dilində a səsindən ibarət bir neçə söz olmuşdur. Onlardan a- axmaq; a-ailə; a-güc; a-əl; a-axar su sözlərini göstərmək olar. Qədim türk dilində də a səsi həmin mənalardan bəzilərində müstəqil söz kimi işlənmişdir. E səsi qədim türk dilində təklikdə müstəqil söz olub, ev və olmaq mənaları bildirmişdir (4,s.756). Şumer dilində e səsi təklikdə müstəqil söz kimi ev; getmək; eşiyə çıxmaq; enmək; eləmək anlamlarında işlənmişdir (5,s.102). Bayram Əhmədov yazır ki, ı səsi mənbələrdə bitki, kol, ağac, orman, ağaclıq (3,s.12) anlamı bildirmişdir. Tonyukuk abidəsində ı sözü meşə anlamında işlənmişdir (6,s.309; 7,s.113). Həmin mətndə meşədə sözü ıda şəklində yazılmışdır ki, burada ı sözün kökü, da yerlik hal şəkilçisidir. Qədim türk dilində ı səsinə toxum, əkin və ağac anlamlarında rast gəlinir (4,s.759). İ səsi iyə, yiyə, sahib; u-yuxu mənalarını bildirmişdir (3,s.12). Bayram Əhmədov iş sözünün i kökündən yarandığını, əzab, əziyyət mənasını bildirdiyini yazmışdır. Onun fikrincə iməci sözünün də kökü i- dir (3,s.12). Bu doğrudan da belədir və i+mə+ci sözünü hecalara böləndə bunu aydın görmək olur. Saitlə başlayan sözləri hecalara bölərkən birinci sait səs ayrıca heca əmələ gətirirsə, deməli o, sözün köküdür, çünki heca qanunu belə tələb edir. Vaqif Aslanova görə də, inlə feilinin əsası olan in sözü i kökündən törəmişdir və i ulu dildə əzab çək, iztirab çək mənalarını vermişdir. Dilin ən qədim inkişaf mərhələsində əzab, əziyyət mənası verən i:ş sözü sonradan məcazlaşmış və müasir dilimizdəki mənanı almışdır (8,s.42). “Türk dillərinin etimoloji lüğəti”ndə də iş sözünün i+ş tərkib hissələrindən ibarət olduğu göstərilmişdir (4,s.395). Bu o deməkdir ki, i sözkökü olmuş, ş samit səsi ona sonradan artırılmışdır. İ şumer dilində də müstəqil söz olub, yağ anlamında işlənmişdir. Ö səsi müstəqil söz kimi Gültəkin abidəsinin kiçik mətnində fikirləşmək anlamı bildirmişdir (6,s.317). Qədim türk dilində ö səsinin fikirləşmək və bilmək anlamları qeydə alınmışdır (4,s.758). U səsi də Şumer dilində bir neçə mənada işlənmiş sözdür. Onun o şəxs əvəzliyi yerində işləndiyi yuxarıda göstərildi. Şumer dilində u səsi çox işlək olmuş, aşağıdakı mənalarda işlənmişdir: u-su; u-ox; u-o; u-yola düşmək. Mogilyan, Tonyukuk və Gültəkin abidələrində u sözü yuxu və bacarıqlı anlamlarında işlənmişdir (6,323). U sözünə türk dillərində yuxu ilə yanaşı, güc, qüvvə, yamsılamaq, oxşatmaq anlamlarında da rast gəlinir D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 347 (4,s.564,759). Uy, uyğu, uyu, uyumaq, yuxu, yuxulamaq sözlərinin hamısı birbaşa u sözündən və ya onun törəmələrindən yaranmışdır. “Dədə Qorqud”da u söz ü yuxu və ağıl bildirmişdir. Şundan, bəri ağlım, usum bilmən (2,s.34). Qədim türk lüğətində və Mahmud Kaşğarinin “Divan”ında u sözünün yuxu mənası qeydə alınmışdır (9,s.216; 10,s.181). “Dədə Qorqud”da u sözü həm də umud anlamında işlənmişdir. Basat Təpəgözün bütün ölüm həmlələrindən sağ qurtarır və onun gözünü çıxardır. Onda Təpəgöz Basatdan həm kim olduğunu, həm də kimə umud bəslədiyini soruşur: Qalarda-qoparda yigid, yerin nə yerdir? Qaranqu dün içində yol azsan umun nədir? Basat da ona cavab verir: Qalarda-qoparda yerim Günortac. Qaranqu dün içində yol azsam umum allah (2,s.123). Hər iki halda u sözün köküdür. Bunu sözlərin hecalara bölünmə prinsipi də aydın göstərir: u-mum və u-mun. Bu sözləri um+um və um-un kimi hecalara bölmək olmur. Deməli, Şumer və türk dillərində ilk sözlər tək sait səslərdən ibarət olmuşdur. Bu dillərdə samit səslər heç vaxt heç bir məna bildirməmişdir. Burada yenə də heca qanununun verdiyi hökm, qoyduğu tələb özünü qabarıq şəkildə göstərir. İlk sözlər ən azı bir hecadan ibarət olmalı idi. Samit səslər saitlərsiz heca əmələ gətirə bimədiyinə görə, heç vaxt təklikdə söz yaratmır. Çünki söz yaradıcılığının ana prinsipi, təməl daşı heca qanunudur. Sait səslər təklikdə də heca əmələ gətirdiyinə görə bu prinsipə tam uyğun gəlir və müstəqil sözə çevrilib semantik məna qazanır. Sait və samit səslərin fərqi ondadır ki, birincilərin canında gələcək inkişafın, yəni söz yaradıcılığının kökündə duran, doğub- törəmənin mayasını təşkil edən rüşeym var, ikincilərdə bu rüşeym yoxdur. Samit səslər söz yaradıcılığının köməkçi vasitələridir. Şumer və türk dillərində bütün sait səslər semantik yuva rolunu oynamışdır. İki və üç səsdən ibarət bir hecalı sözlərin hamısı məhz sait səslərin sonuna və ya əvvəlinə, yaxud həm sonuna, həm əvvəlinə samit səslərin artırılması, qoşulması yolu ilə yaranmışdır. Hər üç halı bir-bir nəzərdən keçirək. Əvvəlcə sait səslərin sonuna samit səslərin qoşulduğu hala baxaq: D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 348 a=ab, ad, ağ, az, ac, as, aş, al, at, ay, an, ar, af i=il, it, iş, iç, is, id, ig, ir, in, ir, iz, iy, ip ö=öz, öd, ör, öt, ön, öy, öc, ög u=ur, un, uz, ud, ub, uc, uç, ut, uğ, uş, us e=el, eş, eb, en, et, ey, em, eg, ev, er ə=əl, ən, ət, əs, ək, əm, əz, ər, əc, əy Yuxarıdakı sözlərin çoxusu öz ilkin mənasını və formasını qoruyub saxlamışdır və bugün də işlənməkdədir. Onların hamısı qədim dildə müstəqil söz olmuş, sonradan semantik yuvaya çevrilərək bir çox sözlərin kökündə qalmış, asemantikləşmişdir. Qədim qaynaqlarda və yazılı abidələrdə həmin sözlərin bir çoxuna rast gəlinməsi bu fikri təsdiqləyir. Uz sözünü götürək. M.Kaşğarinin “Divan”ında bu söz uz şəklində yazılmış və bacarıqlı anlamını bildirmişdir (10,s.119). Uzman sözü də uz kökünə man sözdüzəldici şəkilçisi qoşulmaqla yaranmışdır. Bayram Əhmədov yazır ki, uz qədim sözdür, uzaşmaq, uzun, uzanmaq sözlərinin köküdür (3,s.18). Lakin heca qanununun tələblərini nəzərə alsaq görərik ki, uz+man, uz-laş-ma, uz-laş-maq sözlərinin kökü uz, u- zun, u-zan-maq, u-zun-luq, u-laş-maq, u-lu, u-tu, u-zaq sözlərinin kökü isə u-dur. Əslində uz sözünün də kökündə u durur. Ona z samiti qoşulmaqla uz alınmışdır. Mahmud Kaşğarinin “Divan”ında özək söz ü (ağacın) öz, eniş sözü en, oyuq sözü oy, ağsaqqal sözü ak (10,s.119,122,147), “Dədə Qorqud”da eşik sözü eş, sahib, yiyə sözü həm is, həm də iyə şəkillərində (2,s.115,53,99) yazılmışdır. Bundan başqa, M.Kaşğarinin “Divan”ında ağ sözü qalxmaq, çıxmaq, uş sözü quyruq, üm sözü şalvar (10,s.303,11,112), Tonyukuk abidəsində öz sözü ağıllı, ayıq, öd sözü Mogilyan abidəsində od və tale, kağız üzərində yazılmış göytürklərə aid “Irk bitig” abidəsində öyrənmək, Gültəkin abidəsinin böyük və kiçik mətnlərində taxt və tale (6,s.317) anlamlarında işlənmişdir ki, hazırda onların heç biri həmin mənanı daşımır. Deməli, sait səslərin sonuna samitlərin qoşulması yolu ilə yaranmış iki səsdən ibarət bir hecalı sözlərin hamısı qədim dildə müstəqil söz olub hər hansı bir məna bildirmişdir. Saitlə başlayan iki səsli sözlərin hamısında sait səs sözün kökünü bildirir, samit səs ona qoşulmuşdur. Sait səslərin əvvəlinə samitlərin artırılması yolu ilə də çoxlu yeni sözlər yaradılmışdır. Məsələn: Ba, da, ca, sa, ma, na, ka, ya, za, pa Bi, di, si, mi, ni, ki, yi, zi, pi Bı, cı, dı, yı, mı, nı, kı, zı Bu, du, cu, su, mu, nu, ku, yu, zu, pu D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 349 Be, de, ce, se, me, ne, ke, ye, ze, pe Bu sözlərin bir qismi dilimizdə indi də işlənməkdədir. Bu, su, mu, de, ye və s. belə sözlərdir. Qədim dildə bu sözlərin hər birinin konkret bir mənada işləndiyini düşünmək olar. Bu fikri həmin sözlərə qədim qaynaqlarda və yazılı abidələrdə rast gəlinməsi də təsdiqləyir. Məsələn, sındırmaq sözü “Dədə Qorqud”da sı səklində işlənmişdir: Oğlan anasının sözünü sımadı (2,s.28). Sı sözü həmçinin Gültəkin, Mogilyan və Tonyukuk abidələrində sındırmaq, təhrif etmək, dəyişdirmək, əvəz etmək, təslim etmək anlamları bildirmişdir (6,s.318). Yunis Məmmədov yazır ki, sı feili türk dillərində ən qədim söz köklərindəndir (11,s.63). Bu fikrə digər qaynaqlarda da rast gəlinir (10,s.459;12,s.422; 9,s.502). Qu sözünə qədim dildə səs anlamında rast gəlinir. Bu söz “Dədə Qorqud” dastanında da həmin anlamda saxlanmışdır: Qu qıldı, dək dinlədi (sabahdanca öyləyə dəgincə) gəzdi, öylədən sonra evinə gəldi (2,s.17). Buradakı Qu qıldı, dək dinlədi ifadəsinə dastanda söz gəzdirdi, qapı pusdu kimi açıqlama verilmişdir (2,s.17). Dək sözü hazırda qapı anlamında dilimizdə işlənmir. Qu sözünün isə səs, söz anlamında Qu desən qulaq tutular ifadəsində yaşadığını görürük. Qu sözü Şumer dilində səs, söz anlamında işlənmişdir və qulaq sözü ondan yaranmışdır. Bundan başqa, qu söz ü su anlamı bildirilmişdir. Bu söz həmin anlamda Məlikməmməd nağılında qalmışdır. Zümrüd quşu ət istəyəndə qa,su istəyəndə qu deyirdi. Ba sözü qədim dildə pay vermək, bağışlamaq, bağlamaq, barxana anlamları bildirmişdir (11,s.60; 13,s.343). Ba sözünə Şumer dilində də eyni anlamlarda rast gəlinməsi bu fikri söyləməyə tam əsas verir: Ba-batmaq feilinin köküdür: ma-da-la-ba-su-a ba (bərəylə (qayıqla) birgə barxana suda batmamalıdır); Ba-bağışlamaq deməkdir: d Nanna-ma-an-ba (Tanrı Nannar (d Nanna) onu (an) mənə (ma) bağışladı (ba). Ba-bağır, qaraciyər deməkdir. Türk dilində indi də qaraciyərə bağır deyilir. Ba-pay anlamında işlənmişdir: kar-kid-ba şe-ba i-ba tud-ba-ni in-na- ab-sum-mu (bu əxlaqsız, pozğun qadının (kar-kid-ba) taxıl payını (şe-ba), Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|