AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bəktaş xanın öldürülməsi
- HÜMAYUN ZİLLƏLLAH ŞAH ORDUSUNUN BEHİŞTNİ- ŞAN İSFAHANA YÜRÜŞÜNÜN ZİKRİ, HƏMİN XEYİRLİ SƏFƏR VAXTI BAŞ VERƏN HALLAR VƏ
- Misra
- Yolu bəyin Təbərrük qalasına fərar etməsi
|
Misra
Gedib öz şəhrinə olsun özü öz şəhriyarı. 537
Əgər Bəktaş xan Kirmana gedərsə bədxahlarının cəza vermək imkanı olmayacaq və Yaqub xan Kirmana gəlməyəcəkdir. Əgər o hətta Kirmana qoşun çəksə belə, orada onu dəf etmək asan olacaqdır". Bəktaş xan qeyrətə qısılıb arxasını düşmənə tərəf çevirmək istəmədi ki, xalq arasında bir fərari kimi töhmətə məruz qalsın. Həmin vilayətdə ona yardım etməklə şövkət və iqtidar bayrağını qaldıran mirmiran da onun getməyinə mane oldu. Yaqub xanın Bəktaş xan ilə cəngi və Bəktaş xanın məğlub olması:
Xülasə, cahil və nadan adamların təhriki ilə Bəktaş xan yanındakı adamın az olmasına baxmayaraq, Yaqub xanla hərb etməyə hazırlaşıb şəhərdən çıxdı, onun qarşısında döyüş səfi qurdu.
537
Misranın farscası bebdir: "Be şəhre-xod rəvəd o şəhriyare-xod başəd". 727
Hər iki tərəf hərb alətlərinə əl atdı. Şiraz ləşkərinin çərxçiləri aramsız həmləyə keçdilər. Əfşar qoşununun dilavərləri onların sədəmələrinə tab gətirə bildi və Yəzd qoşununa qorxu üz vermədi. Öz ləşkərinin mərkəzi hissəsini (qəlb) və düşmənin çoxluğunu müşahidə edən Bəktaş xan anladı ki, əgər cəng qayda-qanununa riayət edərsə, həmin saysız-hesabsış ləşkərə müqavimət edə bilməyəcəkdir. Abbas Sultanla hərb zamanı əl atdığı üsula əməl edib, qoşununun hamısını hərəkətə gətirdi və onlar bütövlükdə Şiraz ləşkəri üzərinə hücuma keçdilər. Bəktaş xan qoşunun qol hissəsini yürüş üçün öz etibarlı adamlarına tapşıraraq, ləşkərin özünə məxsus şücaətli döyüşçülərini qoldan ayırdı, sürətlə hücuma keçdi, çərxçi döyüşçülərinin səfini dağıtdı, Şiraz əskərinin səbat və dözüm bünövrəsinə zəlzələ saldı. Yaqub xan çaş-baş qalıb, əfşar qazilərinin məharətli bir sədəməsindən sonra öz əskərlərində acizlik və sınıqlıq müşahidə etdi. Elə iztiraba düşdü ki, bayrağının yanından uzaqlaşıb ehtiyatını əldən vermədi. Fars əmirləri zümrəsindən olan Mürtəzaqulu xan Pornakın oğlu Məhəmmədqulu xan ürək-dirək verərək onu səbr və dözümə rəğbətləndirməkdəydi. Amma, Bəktaş xan təmtəraqla irəliləyərək, Yaqub xan ləşkərinin qoluna yaxınlaşan vaxt əfşar qazilərinin bir dəstəsi onların sayının çoxluğunu görərək döyüş fikrindən döndü, Bəktaş xanın cəsarətlənməsinə mane oldu. Onlar fəqət qol ləşkərinin qarşısında bir ləhzə dayandılar. Zülqədərlər onların dayanacaqlarını müşahidə etdilər, bir qədər inamları artdı, öz səbat qədəmlərini irəli atdılar. Yusif xan mülazimlərinin bir dəstəsi döyüş vaxtı döyüşçülərin arasında olan Bəktaş xanı tanıyıb, Yaqub xana xəbər verərək xanın orada olduğunu bildirdilər. Bəktaş xanın qolda olduğunu güman edən Yaqub xan isə bir qədər təşviş içərisindəydi. Amma, xanın qoldan uzaq düşdüyünü və irəli gəldiyini öyrəndi, döyüşçülərini onu mühasirəyə almağa və qaçış yolunu bağlamağa rəğbətləndirdi. Döyüşçülər Bəktaş xanın hər tərəfindən gəlib onu araya aldılar. Xan vəziyyəti belə görüb özünün artıq bəla dəryasında batacağını başa düşdü, səbəbsiz yerə ləngiməyindən pərt oldu və peşimançılıq barmağını həsrət dişi ilə dişlədi, əgər cəngi davam etdirərsə ələ keçəcəyini anladı, məcbur olub meydandan qaçmaq və qola birləşmək istədi, amma buna fürsət tapa bilmədi. Səflər yaran igidlər müxaliflərin səflərini, Bəktaş xanınsa ön və arxasını dövrələdikləri üçün o, qorxudan şəhər yolunu önə tutdu, döyüşçüləri də onun məğlub olduğunu görüb fərar yoluna rəvan oldular. Bəktaş xan 728
şəhərə daxil olub, öz etibarlı adamlarına darvazaları bağlamağı tapşırdı, Kirmana getmək, yaxud Yəzddə dayanmaq və qaladarlıqla məşğul olmaq barədə məsləhətləşməkdən ötrü mirmiranın yanına getdi. Bəktaş xanın şəhərə gələn xeyrxahlarının bir dəstəsi onun gəlişini bəyəndilər və dedilər: "Gərək elə indi Kirman yoluna getmək lazımdır, çünki həqiqətən də əqlin məsləhəti belədir. İndi ləngimək vaxtı deyil və səhərədək ön fərsəx yol getmək olar. Gərək elə bu ləhzə çıxıb gedək". Bəkdaş xan qeyrətləndi, çünki o, mirmiranın qızı olan möhtərəm hərəmini Yəzddə qoyub aradan çıxmaq istəmirdi. Onu özü ilə aparmaq da çətin idi. Başqa yandansa, Yaqub xan böyük bir dəstə adamını Kirman yoluna yollaya bilərdi. Bundan başqa xan öz adamlarından da şübhələnərək, onlara etibar edə bilmirdi. Amma, Yaqub xan və zülqədər ləşkəri Bəktaş xan ləşkərinin məğlubiyyətini müşahidə etdikdən sonra bir qalib kimi zəfərlə şərəfləndilər. Artıq axşam düşdüyü üçün məğlubiyyətə düçar olanları təqibə başlamadılar, gecə qaranlığı [məşəqqətinə] giriftar olmadılar və elə orada da qaldılar. O gecə Bəktaş xanın şəhərə getdiyi aydınlaşdı. Yaqub xan onu hiyləgərliklə ələ gətirmək fikrinə düşdü, çünki onun elə bu gecə Kirmana gedəcəyindən qorxurdu. Buna görə də o, elə həmin ləhzə özünün iki-üç ağsaqqal adamını elçi sifətlə mirmiranın yanına şəhərə göndərdi. Yaqub xanın məktubunun qısa məzmunu beləydi: "Bəktaş xan dövlətə müxalif olduğu üçün aləmpənah şahın dustağıdır. Biz onu sizə tapşırmışıq. Əgər çıxıb hansı bir tərəfə gedərsə, siz cənab şah tərəfindən cəzalanacaqsınız". Məktub bir qədər təhdidamiz tərzdə yarılmışdı. Alişan seyid və ehtiramlı adam olan mirmirana qarşı əmir və əyanlar heç vaxt ədəbdən kənar bir hərəkət etməmişdilər. O, bilirdi ki, Yaqub xan cahil bir cavan və məğrur bir şəxsdir, onunla mübahisə məqamında dayanmaq olmaz. Mirmiran onun təhdidindən qayğılandı və elə Bəktaş xanın yanına gələn elçilərə dedi: "Bəktaş gördüyünüz kimi mənim yanımdadır və heç yana getməyəcəkdir, inşaallah. Xeyirli və məsləhət görülən bu təklifə əməl olunacaqdır". O, Bəktaş xanın aradan çıxacağından, özününsə cəzalandırılacağından qorxub, ona nəzarət etmək, əgər şəhərdən çıxmaq istərsə mane olmaq məqsədiylə bir neçə adama əmr verdi. Bununla kifayətlənməyib, öz adamları tərəfindən qorunan darvaza mühafizəçilərinin yanına adam yollayaraq, Yaqub xanın bir dəstə 729
adamını şəhərə gətirdi, evinin qapısını onların üzünə açdı. Mirmiranın bivəfalığını müşahidə edən Bəktaş xan ona güvənməkdən əlini üzdü və başa düşdü ki, bürc və barıların möhkəmləndirilməsi və qaladarlıq daha mümkün deyildir, bunun heç faydası da yoxdur. Bundan başqa o, öz adamlarından da şübhələnmişdi və onlara etibar etmirdi. İztirab işgəncəsinə qapılıb nə edəcəyini bilmədi. Nə qalmaq fikri, nə də getmək ayağı qalmamışdı. Mirmiranın adamları onun hər tərəfini kəsmişdilər, gediş-gəlişinə göz qoyurdular. Həyat badəsi dolduğundan əcəl onun ətəyindən tutub, heç yana hərəkət etməyə qoymurdu.
Adamlarının hərəsinin öz hayında olduqları o qaranlıq gecə çağı Bəktaş xan bərk iztirab hissi ilə evdən eşiyə çıxır, yenə də içəri qayıdırdı. Hər dəm bir xəyal, hər ləhzə bir fikir edirdi. Var-qəl edə-edə gördü ki, bir neçə nəfər biganə adam yaraqlanıb evin qapısını qorumaqdadır. Onların Yaqub xanın adamları olduqlarını anladı. Başa düşdü ki, onlar mirmiranın işarəsi ilə buraya gəlmişlər. Əlini qılınca atıb onlara tərəf getdi. Elə bu əsnada qoluna bir güllə dəydi və əli hərəkətdən qaldı. Məlum oldu ki, ya onun fikrini bilən kimsə onu yaralamışdır, ya da əli tüfəngli öz xidmətçilərindən birinin əlindən təsadüfən güllə açılmış və onun həyat xırmanını yandırmışdır. Xülasə, o adamlar onu yaralayaraq özlərini çatdırıb həbs etdilər. Bəktaş xan özünü dost və düşmənə giriftar gördü, qeyrətə sığınıb əli-qolu bağlı halda Yaqub xanın yanına aparılmasını istəmədi. Onları əfşar tayfası ilə qorxudaraq, onu qətl etmələrini xahiş etdi, həmin adamlar da dərhal Bəktaş xanı qətlə yetirib, arxayınlaşdılar. Bu hadisə gecə yarısı baş verdi. Bəktaş xanın qətli xəbəri Yaqub xana çatdıqda, onun şadlığı əndazəyə sığmadı, əzəmət və iqtidarı asimana yüksəldi. Bəktaş xanın başını ali dərgaha yolladı, məsələnin necə baş verdiyini məktubla ərz etdi. Bəktaş xanın mülazimləri və yoldaşları öz hallarının qeydinə qalıb arxayın yerlərdə gizləndilər. Hələ sübhi-sadiq açılmamışdı ki, zülqədər ləşkəri şəhərə tökülüşdü, onların qarət və tarac əlləri əfşarların evlərinə uzatdı. Müxalifətə qarışmayan və dostu düşməni ayırmayan avara adamlar da əl atdıqları hər yeri qarət süpürgəsi ilə süpürürdülər.
730
Xülasə, bu qəziyyələr zamanı Yəzd camaatını müxtəlif sıxıntılar və təşvişlər bürüdü, qarmaqarışıqlıq və qovğalar iki-üç gün çəkdi. Yəzd əhalisinin çox evi tərac olundu, mir-miranın təbəələri də qarət edildilər. Onun böyük Övladı olan cənab Şah Xəlilullah həmişə atasının ziddinə gedirdi, Bəktaş xana qarşı da müxaliflik edirdi. Onunla Yaqub xan arasında yazışma vardı. O, o zaman Yaqub xanın yanına gəlib izzət və ehtirama layiq görüldü. Amma, Yaqub xan mirmiranı və onun başqa övladını Bəktaş xanla müvafiqət, özünə qarşı ilə üsyankarlıq və müxalifətdə ittiham edib, onlara ehtiram göstərmədi, hətta onlara təhqir məqamında dayandı, Bəktaş xanın xəzinələrinin zəbti üçün göndərdiyi adamlara mirmiranın da evinə göz yetirmlərini tapşırdı. Mirmiranın evində bir-iki qız görən qızılbaşlar onlara qarşı çox da nəzakətsizlik etmədilər, mirmiran xanədanına mənsub olan evlərə çox da əl uzatmadılar. Amma, ona çoxlu xiffət və üzgünlük nəsib oldu. Yaqub xanın təvəqqəsi ilə rəsme-peşkəş və rəsme-tərcüman vergisi adı altında ondan küllü miqdarda pul alındı. Bu sətirlərin müəllifi bu qəziyyələr baş verən zaman orada olmuş cənab Asəfsifət Hatəm bəydən baş verənlər barədə məlumat aldığına görə, ondan eşitdiklərinə və həmçinin sözlərinə şübhə olmayan adamların təsdiqinə əsaslanıb, mətləbi uzatmaq istəməyərək həmin hadisələri qısaca və nöqsansız qələmə aldı. Xülasə, Yaqub xan Yəzd darülibadəsində və cənnət kimi gözəl bağ-bostanlarda bir neçə gün eyş və xürrəmlikdə gün keçirdi. Şah Xəlilullah ona şahanə ziyafəllər verirdi. Yaqub xan təbiətən xəsis bir adamdı. Bəktaş xanın iyirmi il ərzində topladığı xəzinə və mallara göz dikdi, onlara heyran oldu, sədaqət və bəndəlik yolundan dönərək onları özünə götürdü. Nəfis malları özünə ayırdı, onların az bir hisəssini ali dərgaha göndərdi. Əgər sədaqətli adam olsaydı, belə bir xidmət etdiyinə görə iftixar hissi keçirməklə kifayətlənər, dünya xəzinələrini “səadətli adamların ən aşağı mərtəbəsi (ədna) sədaqət mərtəbəsidir” [deyərək], böyük razılıqla öz vəlineməti ilə bərabər bölüşdürməzdi, gözünü onun dirhəm və dinarına dikməzdi. Əgər doğru hərəkət etmiş olsaydı, şahm nəzərində bir zərrə də olmayan Bəktaş xanın sərvətinin hamısını şaha göndərərdi. Onda belə bir səadətli əməlin bəhrəsi olmadığı üçün, dünya malına aldandı, özünü hər cəhətdən təmin etdi və qəflət badəsindən elə məst oldu ki, gözü etmiş oduğu qəbahətli əməlləri görə bilmədi, qürur nəşəsindən sərxoş olmağa başlayıb, hətta cürət edərək bəzi işlərə də baş qoydu. Məsələn, Yusif xanı öz 731
məsləhəti ilə Kirmana hakim etdi, onunla şərtləşdi ki, sözündən çıxmasın və oranın bütün var-dövlətini ona versin; Əbrquhu öz qardaşı oğlu Bəndər xana verib, şaha xidmət etmək səadətindən uzaqlaşdı; İstiqlal xülyası ilə Şiraz darülmülkünə gedib cəhalət və xudpəsəndlinə görə sultanlardan fərqləndi; Bəktaş xanın zövcəsi olan mirmiranın qızına evlənməyi vəd etdi, onu zorla Şiraza aparıb kəbin kəsdirdi; Əmirlərin ülkalarında dəyişiklik aparıb bütün Fars məmləkətini özünün irsi mülkü güman etdi. Öldürdüyü bütün zülqədərlərin əmlakını təmamən zəbt edib özünə götürdü. Beyni bərk pozulmağa başladı. Cah-cəlalı elə həddə gəlib çatdı ki, Lar valisi üçün xələt yolladı. Adamlar Yaqub xanda şahanə kamal dərəcəsi nıüşahidə edib, onun böyük olduğunu qəbul etdilər və hər fərmanına tabe oldular. Lar valisi özünü onun nökəri kimi təqdim edərək, göndərdiyi xələti əyninə geydi. Xülasə, Yaqub xan bir neçə vaxt Şirazda kama yetdi, günlərini eyş və şadyanlıqla keçirdi. Elə bir gün gəldi ki, ruzigarın ona gözü dəydi, alçaq əməlləri və ədəbsiz hərəkətləri onun qədrinin bilinməməsinə gətirib çıxardı, cəzasına çatdı. Bu haqda gələn ilin hadisələrinin təsviri zamanı, inşaallah, bəyan ediləcəkdir.
Bundan əvvəl sözümüzün dibaçəsi əhvalatlar yazan qələmlə belə bəzəndi: Bəktaş xanın üsyanı nəticəsində Yəzd və Kirman vilayətlərində baş vermiş qarışıqlıq xəbəri şahın cəlal qulağına gəlib çatdığından, hümayun ordunun oraya yürüşü lazım gəldi. Buna görə də hərəkətə başlayıb, iqbalının həmrahlığıyla səltənət paytaxtından İsfahan darüssəltənəsinə yollandı. Bu xeyirli səfərdə İsgəndər şanlı nəvvaba da yoldaşlıq etmək təklif olundu. O həzrət buna raztlıq verdi və birlikdə yola düşdülər.
"Ay ilə günəşin yolu bir oldu". 538
538 Misranın farscası belədir: 732
İsfahan hakimi olan xasseyi-şərifə qulamı Yolu bəy həmin vilayətin aqibətini həyacanlı görərək Təbərrük qalasını təmir etdi, bürc və barıları möhkəmlətdi, qaladarlıqdan ötrü qalanın ehtiyacı miqdarında azuqə və yaraq topladı. Səfehliyinin çoxluğu və ağılsızlığının bolluğundan özünü cənnətnişan İsfahanın mülkədarı güman edib, müstəqillikdən dəm vurmağa başladı. Qoşun-ləşkər bəzəyərək onlan özünün müdafiəsindən ötrü nizama saldı, iqtidar bayrağını göyə qaldırdı. Zəfər ayəli xanın öldürülməsi xəbəri, yuxarıdı yazıldığı kimi, gəlib çatdı və dövlətxah adamlarının ürəklərini coşdurdu. Yaqub xan faxir xələt, celdu (?) və başqa gözəl şeylərlə şərəfraz oldu. İsfahana adam yollayaraq Yolu bəyə mehmanların qəbuluna hazırlaşmasını tapşırdılar ki, elə indicə onun mehmannəvazlığından danışılacaqdır. İstimalətnamələr və ardı- ardınca xələtlərin göndərilməsi onu ürəkləndirdi və həmin tərəfə rəvan oldu. Bəktaş xanın öldürülməsindən və müzəffər ordunun yürüşündən xəbərdar olan Yolu bəyin itaətdən başqa yolu qalmamışdı, buna görə də, qalanı etibarlı adamlarına tapşırıb özü tək-tənha hümayun məiyyətin istiqbalına yollandı. Kaşan və İsfahan arasında şahla görüş şərəfinə yetişib hədsiz-hesabsız şəfəqqətlərə layiq görüldü. Elə həmin gün izn alaraq, xasseyi-şərifə sərkarının zəruri mallarının və mehmandarlıq ləvazimatının tədarükündən ötrü İsfahana qayıtdı. Müzəffər ordu isə xoşbəxt bir saatda İsfahana yetişdi və o mülkün əhalisi tərəfindən istiqbal olundu. Şəhərin üç fərsəxliyində yerləşən Dövlətabaddan Nəqşi-cahanın 539
dövlətxanasına qədər xalılar döşənmişdi. Bir neçə yerdə hümayun orduya qızılla dolu tabaqlar səpələyirdilər. Əlahəzrət böyük şadyanlıqla şəhərə daxil olub, dövlətxanada dayandı. O mübarək məkan qürurlanıb hümayun qədəmin oraya dəydiyinə görə cənnətin həsədinə gəldi, eyş və şadyanalıq qapıları bu güclü dövlət adamlarının amal və əmin-amanlıq çöhrəsinə açıldı. Yolu bəy də onlara xidmətkarlıq mərasiminə hazırlaşdı.
"Qran kərde bahəm məh-o afitab" 539
İsfahanın adlarından biri - Ş.F. 733
Amma, o, Təbərrük qalasını möhkəmlədərək, oranı öz etibarlı adamlarına tapşırmışdı, heç kimi qalaya qoymurdu. Alnında bəndəlik möhürü (dağ) olan Yolu bəyin bu hərəkəti bəyənilməzdi. Əlahəzrət şah bu barədə ona heç bir söz demir, hər gün ona yeni-yeni lütfkarlıq göstərirdi. Yolu bəy hümayun şahın işarəsi ilə evinə gedib bayram və şadimanlıq mərasimi tərtib etməyə başladı ki, o ali məclisin qonaqlığını ləyaqətlə yerinə yetirsin. Əlahəzrət öz yaxın adamları ilə birlikdə təşrif gətirib, onun evini öz gəlişi ilə işıqlandırdı. Şahanə bayram və padşahanə söhbət başlandı. Şah büsatına və müqəddəs məclisə təşrif gətirən yaxın adamlar Zöhrə hüsnlü saqilərin əllərindən mey alıb onu özlərinin arzu kamına süzürdülər. Yolu bəy xainliyindən şahın ona etdiyi lütfkarlığa baxmayaraq, qorxu hissindən uzaqlaşa bilmirdi. Həmin məclisdə ona bərk vahimə üz verdi və o, iki-üç gündə bir dəstə etibarlı adamı ilə qalaya qaçdı, top-tüfəng gətirərək bürc və barıları möhkəmlətdi, qaladarlıq etməyə başladı. Onun ağılsızlığına dəlalət edən bu yersiz hərəkəti hamının təəccübünə səbəb oldu. Əlahəzrət onun lütfkarlıq və bəndəpərvərliyinə görə bir dəstə əmiri, xüsusən həzrət cənnətməkan şahın vaxtında əzəmətli əmirlərin ən böyüyü olan Seyid bəy Kəmunəni, Yolu bəydən ona üz verən vahimənin səbəbini soruşmaq, xoş nəsihətlərlə müxalifət vadisindən geri qayıtmaq və düzgün sədaqət yoluna gətirməkdən ötrü, qalaya göndərdilər. Yolu bəy qulağına qəflət və nadanlıq pambığı basaraq, həmin xoş nəsihətləri qulağardına vurdu, gələn elçiləri həbs edib, onları etibarlı adamlarına tapşırdı. Elə nadan bir qulamın müxalifət xəbəri cahan şahının iqamət etdiyi İsfahan şəhərində dövlət əleyhinə yönələn nöqsan və fitnəkar bir əməl idi. Onunla hərb etməkdən çəkinmək, şahanə qəflətə qapılmaq, ona şəfəqqət göstərib günahını bağışlamaq dövlətə sərf etməyən bir iş idi. Yaxınlarının arasında öz yaxınlığı ilə seçilən və hələ mərhum Sultan Həmzə Mirzə zamanında Yolu bəylə sədaqət və dostluqdan dəm vuran Fərhad xan Qaramanlı qalaya gedib şahdan onun nəsihət yolu ilə aradan çıxarmasını xahiş etdi. Onun xahişi qəbul olundu və Fərhad xan bir neçə mülazimi və xidmətçisi ilə birlikdə qalaya getdi. Yolu bəy birinci gün Fərhad xanla dostanə söhbət etdi və qonaqpərvərlik qayda-qanununu yerinə yetirdi. Amma, ertəsi gün yanındakı bir dəstə fintəkarın təsiri ilə Fərhad xanı qalada həbs etdi, onun və 734
mülazimlərinin qılınc və başqa alətlərini bellərindən çıxardı, mülazimlərini hüsyar adamlarının nəzarəti altında saxladı, amma Fərhad xanla onun arasında bir neçə gün görüş davam etdi. Fərhad xanın həbs olunma xəbəri əlahəzrətə gəlib yetişəndə, belə bir cəsarət və ədəbsizlikdən onun şahanə qeyrət məşəli alovlandı. Hökm olundu ki, əzəmətli qorçilər, dərgah mülazimləri və İsfahan əyanları qalanı mühasirəyə alıb qalatutma ləvazimatı hazırlasınlar. Fərmanı alanlar padşah fərmanına əməl edərək qalanın hər tərəfinə əhatəyə aldılar. Hər iki tərəf arasında bir neçə gün hərb qapıları açıldı. Bəsirət gözü xarab (xərabül-bəsrə) olan Yolu bəy çox götür-qoydan sonra öz aqibətini fikirləşib, anladı ki, onun bu rəftarı neməti tapdamaqdır, o, bu dünyada və axirətdə lənətlənəcəkdir. Buna görə də, qalada Fərhad xanla görüşüb dedi: "Əgər əlahəzrət bu qulamın etdiyi rəzalətə əfv qələmi çəkib İsfahan hakimliyini fərmanla mənə verərsə, qaladarlıqdan əl çəkərək qaladan çıxaram". Fərhad xan zəmanəyə uyğun olaraq, onun xahişini qəbul edib, dediyini şaha ərz etdi. Əlahəzrət zilləllah şah Fərhad xanın məsləhətiylə Yolu bəyin iddiası ilə razılaşdı və ona faxir xələt yolladı, cürbəcür şahanə vədlərlə arxayın etdi. Yolu bəy Fərhad xanın onunla etdiyi əhdə etimad göstərib, qaladan çıxdı, şahın yanına gəlmək şərəfi ilə şərəfləndi. Əlahəzrət zahirdə ona diqqət yetirib izzət və ehtiram göstərdisə də, mübarək xatiri batində onun yersiz hərəkətlərindən incik idi. Necə də incik olmasın? Vəlinemətə qarşı üsyana qalxmaq, elə pis əmələ cəsarət etmək, sonra nicat tapmaq [şaha görə] böyük səfehlik və ağılsızlıqdır.
"Üzünə ağ olmaq vəline mətin Göydən düşmək kimi bir işdir çətin ". 540
Nəticədə bu şerin mənası onun vəziyyətinə uyğun gəldi. Yolu bəyin başında bir neçə gün İsfahan hakimliyi havası dolandı, qalanı verməklə şahın incikliyinin rəf olacağına düşündü və qalanı təhvil verdi. Qala zəbt olunduqdan sonra İsfahanın əhalisi
540 Beytin farscası belədir: "Ba vəlinemət ər borun ayi, Gər sepehri ke, sərnegun ayi" 735
onun hakimliyi ilə razılaşmayaraq deyinməyə başladı. Yolu bəy çarəsizlikdən İsfahan hakimliyindən gözünü çəkdi, özünün sağ- salamat qalması ilə razılaşdı, Fərhad xana ümid etdi, öz aqibətini ona tapşırdı. Fərhad xan bir müddət onunla insan kimi davrandı. Aralarında bərk dostluq da vardı. Amma, bu gün neməti tapdamağı Yolu bəyin vəziyyətinə uyğun oldu və onun həyat ipi fələyin qəhr qılıncı ilə qırıldı. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|