AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adııra tariX İnstitutu

Kİmi, 
1994-cü  il  yanvarm  24-28-də 
Strasburqda  AŞ-yə  Üzv  Olmayan  Ö k ə b r b   Ə laq əb r  Komitə- 
sinin  təşəbbüsü  ib   Ermənistan-Azərbaycan  münaqişəsinə  dair 
Keçiribn 
görüşə  dəvət  olunan  Dağlıq  Qarabağm  erməni  icma- 
smın  nümayəndələri  həmin  görüşdə  miinaqişə  tərəfi  qismində 
iştiraK  edirdibr.  Buna  etiraz  edən  Azərbaycan  tərəfi,  о  ciitnb- 
dən  Dağlıq  Qarabağm  azərbaycanlı  əhalisinin  niimayəndəbri 
bu göriişdə iştirandan imtina etdibr (233).
296
1994-cü  il  iyulun  4-dən 
11-dəK 
Strasburqda  AŞ  РЛ  ib  
əm əK daşlığın 
daha da genişbndirilmosi  moqsodıb  Keçiribn  gö- 
rüşdə  iştiraK  edon  /orbavcan  nümayəndo  heyoti  Dağlıq  Qara- 
bağ  problemi  i b  bağlı  bir  sıra  danışıqlar  apardı.  Danışıqlar  za- 
manı  Azarbaycan  niimayəndə  heyəti  Errmnistanın  Azorbay- 
cana  qarşı  əsassız ərazi 
iddiaları 
iroli 
sürdüyünü  vo  hnmin 
ora- 
zibri  işğal  etdiyini,  ermənilərin  həyata  Keçirdiyi  horbi  tocavüz 
aK tiarının 
bölgədə  vəziyyəti  hoddindən  artıq 
ağ ırlaşd ırd ığ ın ı. 
habeb  bu  münaqişədə  Azərbaycamn  hansı  mövqedon  İştiraK 
etdiyini 
iştiraK çdarın 
diqqətinə çatdırdı.
Həmin  ilin  noyabr  aymın  14-dən  17-doK  Azorbaycanda 
səfordə  olan  AŞ  PA-nın 
Ioşkİ 
1 ata  Üzv  Olmayan  Avropa  OIko- 
1-əri  ib   O laqəbr  Komitəsinin  sədri  Devid  AtKinsonun  ba.şçılıq 
etdiyi  nüıuayondə heyətinin  üzvbri  burada 
Keçirdiyi 
göriişbrdo 
təşKİlatla  Azorbaycan  arasındaKi  münasibotbrin  hazırK i  vo/.iy- 
yəti  və  birgə  əməKdaşhğın  gəbcəKdə  do  davam  eldirilmosı. 
habeb  Ermonistan  torofindon  aparılan  tocaviizKarlıq 
horoKollo- 
rinin  qarşısının  alınması  məsobbri  otrafmda 
lİKİr 
mübadiblori 
apanldı.  Halburci,  sofər  ərəfosindo,  yoni  novabrm  10-da,  A.Ş 
PA-nın  qobul  etdiyi  «Dağlıq  Qarabağda  mimaqi^oyo  dair»  adlı 
1047  saylı  qotnamonin  bir  sıra  bəndlərindo  Azarbaycanm  то - 
rıaleyino  zidd  olan  fndrbr yer almışdı:  Birinci,  qolmımodo  tni't- 
naqişo 
obyeK ti  Kİmi 
toh'co  Dağlıq  Qarabağm  adı  çoıcilirdi.  I lor- 
yosıd,  lurbi  əımiiyyathır arlıq yoxdaıı  Dağhq (,)aıabaüıi!  Inkhıd- 
larını  aşmış  vn  bıı,  Azorbaycanm  yeddi  rayoıurnını  crmnnilnr 
torofindon  işğaf  cdilməsi  ib  
naticolonmişdi. 
Iıcinci. 
qntnam.^ln 
1988-ci  ildnn  başlayan  bu  münaqişndrı  20.000 adamın  Imlaıc  ('l- 
ması  vo  bir  milyona  qndor  qaçqm 
ordusıınıın  varaıınıası  biidi- 
rilsn  do  göstoribn 
iaKtların 
molız  Azorbaycan 
lorofino  aicilİy 
i 
qeyd  olunnıanıışdı.  Uçüncii.  sonoddo  Assamblcvaıım  miinaqi- 
şodo  iştirax  edon  toroHori  qaçqınlarm 
ö /  lorpaqlanna  qa_\ ılnıas: 
iiçün  şorait  yaralmağa  çağırması 
tamamilo  anla^ılma/. 
idi  (,  йгь 
kİ,  təşKİlat 
mohz  Azorbaycan 
torpaqlarnnn 
l,rınonislan 
silahlı
A zjrb ııy ca ıı  НехриЫ'шашмп x a ric i s iy m jt im b
-----------------------
Rbttianistaıı-Aznrhaycan  Dııglıq  Q arabağ nıüntiqİŞMsi
241

H .lM d m m d d o v a
qiivvəbri  tərəfmdən  işğal  edildiyini  bilirdi  və  bu  çağırış  da  e b  
Ermənistan tərəfmə aid olmalı idi.
ÜmumilİKdə  götürsəK,  b u   qətnamədə 
АгэгЬаусап  ərazib- 
rinin 
işğalım n  hansı  qtivvəbr  tərəfmdən  həyata  Kcçiriim əsi, 
münaqişə  nəticəsində  zərərin 
Kİmə 
dəyməsi  dəqiqliyi  İfa  göstə- 
rilmir,  bir 
s ö z b , 
Ermənistanın Azərbaycana qarşı  tptayüzü  tax- 
tı  KonKret 
olaraq 
açıqlanmırdı 
(7).
1996-cı  il  ıvunun  24-dən  28-dəK  apanlaıı 
m ü z a K İro b rd ə n  
sonra  Azorbaycan  RespublİKasma  A Ş-уэ  «xüsusi  dovət  olun- 
muş  qonaq»  statusu verilməsi  qərara  alındı.  AŞ  РЛ  bir  müddət 
sonra,  yəni  1997-ci  il  aprelin  22-do  «Cənubi  Qalqazda  müna- 
qişələrə  dair»  adlı  1119  saylı  qətnamə  qəbul  etdi.  TəşKtlat  qət- 
namənin  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsintbn  bəhs  edən 
bölm ə- 
sində  tərəfbri  tfiünaqişərtm  siyasi  yolla  nizama  salmmasına 
nail  olmağa,  bunun  sayəsində  işğal  olunmuş  ərazibrin  azad 
edilməsinə,  qaçqm  və  KöçKÜnbrin  öz  yaşayış  yerbrinə  geri 
qayıtmalan  üçün  şərait  yaradılmasına  çağmrdı.  Qətnamədə  о 
da qeyd  olunurdu Kİ,  Dağlıq  Qarabağa  qənaətbəxş 
hesab  
edibn 
altemativ  statusun  verilməsini  razılaşdırmaq,  hab eb   tohlüıra- 
sizliyin  tam  təmin  edilməsinə  nail  olmaq  üçün  münaqişənin 
bütün  tərəfbri  birbaşa  danışıqlara  cəlb  olunmalıdıriar,  Azər- 
baycan  tərəfı  isə  yalmz  bir  halda  -   ermənilərin  işğal  e td k b ri 
Azərbaycan ərazibrindən  geri  çəıdləcəyi  ləqdircia  Dağlıq  Qara- 
bağ  erm ən ib rib  birbaşa  damşıqlara  başlamağm  miuıiKÜnlü- 
yünü önə çəKİrdi.
AŞ-nin 
qəbul  etdiyi  bütün  sən əd b ri  ümumiiİKdə  nəzər- 
dən KeçirdİKdə  onlann ham ısm da bir  sıra 
çatışmazlıqların 
oldu- 
ğunu  vo  bu  sənədlərdə  irəli  sürübn  təKİiflərin 
Azərbaycanm 
m ənäfeyi  i b   tam am ib  ziddiyyət  təşıdl  etdiyini 
görməıc 
müm- 
Künidi  (518).
Azərbaycan  RespublİKasınm  yaxmdan  əməKdaşhq  etdiyi 
эп mötəbər beynəlxalq təşıdlatlardan  biri  cb A v ro p a  B irliyidir
298
.1
 
Z'Wbtiycun  R espııM im sının x a ric i siyasM ind.f
E rm .m islan-A zprbaycan  Du^iıq  Qaraha^  m ü nm fiş.n i
(AB).  Azərbaycanın  bu 
toşKİlatla 
əlaqəbri  1993-cü  il  fcvralm 
27-don başlanmışdır (300).
AB  Dağlıq  Qarabağ  ;  roblenıino  dair  ö/ünün  ilк  rnsmı 
mövqeyini  1993-cü  il  aprelin  7-də  qəbul 
ctdiyi 
bnyanatla 
bil- 
dirdi.  Bəyanatda  deyilirdi:  «BirlİK 
vd
 
onun  iizvü  olan 
ö l ı o b r  
Ermənistan  və  Azərbaycan  RespublİKaları  arasmda  Dağlıq 
Qarabağ  miinaqişəsi  ib   əlaqədar  miinasibotbrin 
p isbşıu nsin- 
dən  ciddi  təşviş  Keçirir,  Kəlbəcor vo  Füzuli  rayonlarında  döyü.ş 
əməliyyatlarmm  genişbnməsindən  təossülbnirbr»  (62,  34). 
LaKİn 
bu  bəyanatın  məzmunu  obycKtivlİKdən  yox  uzaq 
idi. 
B eb  
Kİ, 
sonəddə  münasibotbrin  pisbşməsi  vurğulansa  da, 
bunun  dəqiq  sobəbbri  göstərilmir,  Ermənistanın  Azərbaycana 
qarşı  tocavüzü  faKtı  hor  hansı  bir  lormada  öz 
oKsini 
tapmırdı. 
Bununla  yanaşı,  BirlİK  üzvləri  Koibocər və  I  iizuli  rayonlannda 
döyüş  oməliyyatlarının  genişbnməsindoıı  tnəssüibndİKbrini 
bildirəreən  boyanatm  qobul  edilmosindon  cətui  bir  ncçn  giin 
ovvəl  Kəlbəcər  rayonunun  Ermənistan  siiahis  qiivvobri 
torəfındən  tamamib  işğai  ccffiməsind.ın  guva  xobərsi/.  idibr. 
Buna  baxmayaraq  А В  Ermonistan-Azərbaycan.  Dağlıq  Oara- 
bağ  münaqişosinin  nizamlanmasına  dair  daııişiqUın  Minsx 
qrupıı çnrçivosində davam  etdirmoyo çağırırdı.
ЛВ  1993-cü  il  seııtyabrm  3-do  Ermnnistan-A/arbaycan, 
Daglıq  Qarabağ  miinaqişosino  dair  növboli  boyanatmı  açticfladı. 
Boyanatda AB-yo  üzv 
o la n  
dö v btbr  Dağlıq  Qarabağm 
y c ıii 
cr- 
tnoni  qöwolərmin  locaviizKar  hnroKOlbrmi  pisbyir.  B.V11  I ,Ş- 
nin  822  va  853  sayh  qətnamr>lormın 
ycriııo 
ycliriloc.yvin.-» 
ıııaıı- 
dıqlarını,  bölgndn  dövlotbrin  nrazi  bütövlüvü  \л   suvcrcnüyı 
prinsipini 
tnsdiqlodİKİarini. 
atnşin  miivnqqiti  dayandinlmasm- 
dan  sonra onun  davamlılığma  Bail  olmaq 
ü(,ıiıı  M in sK 
qrupunun 
göstordiyi  snybro lamamiİD  toroldar çıxdujlarini  bildirirdilnr.
ЛВ-nin  bu  boyanatmda  da  miioyyon  qcyri-ob>cKtivli\л 
yol  vcrilmişdir:  Birinci,  bu  sonnddo  Ermonistanm  Л/лгЬаусапа 
qarşı  boyata 
K c ç i r d i y i  
tocavüzKar  aKtların  299

H .İM dm nm lova
yerli  erməni qüvvəbrinin hücumu» 
Kİmi 
göstərilməsi KöKiindən 
səhv  idi  və  eyn ib   BMT  TŞ  tərəfindən  qəbu!  ediimiş  məlum 
qətnaməbrdə  səsbnən  yanlış  fnrirlərlə  üst-üstə  düşilrdü.  Iıcinci, 
AB  vo  ona  üzv  olaıı  d ö v b tb r  Ermonistan  RespubiİKasmı  bu 
münaqişəda  neytral  tərəf Kİmi  götürür,  onu  valnız  öz  həiledici 
təsir qüvvəsindən istifadə  etməKİə  Dağlıq  Qarabağ  ermanilarini 
BMT  TŞ-nin  822  və  853  saylı  qətnaməbrini  vo 
Mİusk 
qmpu- 
nun 
təKİiflərini 
yerinə  yctirmayo  moebur  etmaya  çağtnrdıfer, 
Belə  aydın  olurdu 
k
İ,  BirlİK  iizvbri  bununla  Dağiıq  Qarabağ 
ermənibrini  münaqişə  tərəfı  Kİmi  götürür  va  Ermanistanm 
rolunu 
inKar 
edirbr.
Bundan  qısa  bir  miiddət  sonra,  yoııi  1993-ei.i  ii  noyabrm 
9-da,  AB-nin  Dağlıq  Qarabağa  dair  vcrdiyi  bəyanat  da 
əw əkilərdən  heç  bir  müsbət  cahati  ib   b rq b n m ird i:  «Avropa 
Birliyi  ATƏM-in  prinsiplərinə  uyğun  olaraq  Azərbaycan  Res- 
publİKasmın ərazi  biitövlüyünə və  suverenliyina  ohomiyyət ver- 
diyini  təsdiqbyir  və  Dağlıq  Qarabağ  münaqi^əsini  siyasi 
v asitəb rb   aradan  qaldırmaq  m əqsədib  ATƏM-in  MinsK  qru­
punun göstərdiyi  səvbri  müdafiə edir».
B e b lk lə ,  AB-nin 
qəbui  etdiyi  heç  bir 
sənəddə  müna- 
qişənin 
KöKİəri,  yaranma  sabəbbri  açıqlanmır, 
əsl 
toeavüzıcarm, 
yəni  Ermənistanm  adı 
isə  bu  miinaqişada 
yahuz 
neytral  taraf 
Kİmi 
çəKİbrəK  həvata  Keçirdiyi 
təc'avii/каг  siyasət 
ört-basdır 
edilirdi,
Ermənistanm  Azarbaycana  qarşı 
təcavüzKar  siyasəti  öz 
öbyeKtiv 
qiymətini  yalnız  Islam   K onfransı 
TəşK İlatı 
(ÜCT) 
tərəfmdən almışdır (476).
Azərbaycan  RespublİKası  bütiin 
m iis a im a n  
dövbtlərinin 
əsas  dayaq  yeri  oian  bu  İəşKÜäia 
1 9 9 1 -ci  i!  dcK abrm  
8-də 
üzvlüyə  qəbul  edilmişdir.  0   vaxtdaıı  etibaran.  IKT-nm. 
deməK 
olar  ıK e ç irib n  
biitün 
K o n fra n s la n n d a  
Er* 
mənistanm  Azərbavcana  qarşı  həyata 
Keçirdiy 
i  təcavüzKar  hə- 
rəKətlərinə ciddi  şəKİIdə müriasilwt  bildirilmişdir.
300
AiJrbtıycu/ı  RcspublİKasuun xıırn  ı  si\a\,n 
E rn m ıistan-Az,ırb(iycan  Da^luj  Qtıraba^  ıtıunııyiy>\i
IK1  Xarici  Işlor  Nazirbrinin  1992-сi  ilin  iyun  avında 
Istanbulda  Keçirümiş  V  iövqəladə  KonJ'ransında  i.şiiraK(,ı 
dövbtləi  tarafmdan  Ermanistan  silahlı  qüvvəbriam  Azarbay- 
can  arazibrinə soıı hiicumları  və naticəda Azarbaycan iorpaqla- 
rının  işğal  edilmosi  i'aKtı  qatiyyatb  pisbnildi,  BMT  Baş  Kati- 
bindan  va  TŞ-nin  sədrindan  hamin  qüvvəlarin  işğal  etd k b ri 
Azarbaycan  torpaqlarından  tamamiia  çıxarılmasına  dair  qntna- 
ma qəbul edilmasi  xahiş olundu.
IKT-nin BMT yamndaKi  qrupu  1993-cü  ii  mart avmm  so- 
nunda  Ermanistan  silahlı  qüvvəbri  tarafindan  Azarbaycanm 
Kalbacar  rayonunun  işğal  edilmasi  ila  alaqadar  HM'I  TŞ-nin 
diqqətini  bu  laKta  yönaltmaK,  Ermanistanın  işğalçı  dövlat  Kİmi 
tanmmasına  va  bunu  tasdiq  cdan  qatnamanin  qabul  edilrmsina 
nai!  olmaq  üçün  çox  böyüK  sav  göstardi.  Naticada  1ШТ  TŞ
1993-cü  il  aprclin  6-da Kalbacarin  işğalı ila bağlı  bayanat  qabııl 
ctdi.  Bunun  ardınca  IKT-nin  BMT  yanmdaKi  qrupu  da  bu 
masalaya  öz  münasibatini  bildiran  bayanatmı  açıqladı.  Baya- 
natda  dcyüirdi:  «IfCI'  üzvbri  Ermanişlanın  Kalbacara  hücuımı 
ila  bağlı  töratdiyi  tocaviizü  pislayaraK  HMT  Has  Katibinin  Tab- 
lÜKasizlİK 
Şurasında  maruzasi  dinlanildİKdan  sonra  tacaviiz- 
капп cilovlanması  iiçiin ladbirlar görmaya çağmrlar» (62).
IKT 
t a r a l i n d a n  
1
 İ r m a n i s t a n - A z a r b a y c a n ,   D a ğ l ı q   Q a r a b a ğ  
m ü n a q iija s in a  
dair  daha  bir 
q a t n a m a   taşKİlatm 
xarici 
i ş b r  
n a z i r b r i n i n  
aprcl 
a y ı n ın  
25-29-da 
l'aKİstan 
Islam 
R c s p u b l k a s i -  
nııı Karaçi 
ş o h a r i n d a   Kcçiriimiış 
XX!  Konfransmda  q.ıbul cdrldi.
O vv a İK İ 
qatnamalarda  olduğıı 
ıdıııi, 
bu  qalııamada  da 
IKT-nin  Hrmanislanla  Azarbaycan  arasmda  davam  cdan  nnina 
qişaniıı  daha  da  KasKİn 
x araK ter 
almasındaıı  narahalyılıq  hissı 
«cçirdiyi  bildirilir,  Hrınaııistan  hnrbi  birlaşmabrinm  A/arbay- 
caıı  torpaqları  istiqamatinda  hayata  Kcçircliyi  son  lıiiaBm  ama- 
liyyalları  va  bu  toıpaqları  işğal  ctmasi  qatiyyatb pisbniliıdi.
Digar  laşKİIatlardaıı  farqli  olaıaq  IKt-nin  qabııl  ekiiu 
qatnamalar  öz.iinün 
o bycK tivliyi 
ila  scçilirıli.  Ov\ala.  I.rmanis-
Uıı

H.İ.Məmnmlova
tan dövləti bu münaqişəda tərəf 
Kİmi 
tanınır,  onun Azarbaycana 
qarşı  yürütdiiyü  təcavüzıcar  siyasati  i k   dafa  olaraq  beynalxalq 
saviyyada  pisbnilirdi.  kin ci,  ondan  ciddi  suratda  öz  siiahlı 
qüvvabrini  işğai  etdiyi  Azarbaycan  ərazilərindən  tacili  çıxar- 
maq,  elaca  də  Azarbaycan  Respublkasınm   suvcrenliyinə  va 
ərazi  bütövlüyünə  hörmat 
etməK 
tab b   edilirdi.  Üçüncii,  bu 
qatnamada  Dağlıq  Qarabağ  probleminin  d ö v b ib ritf  ərazi 
bütövlüyüna  və  beynalxalq  ictimaiyyət  tarəfindən  qəbul 
edilmiş  sarhadbrin  dayişdirilmasi  barada  prinsipbrə  hörmat 
edilməKİə  ədabt  və  sülh  yolu  ib   hall  olunması  öz  aıcsini 
tapırdı.  Dördüncü,  IKT Azarbaycan höRumətinrn və xalqmm öz 
ökasinin müdafıasi  üçün göstardiyi  cəhdlari  tam  dəstəıdədiymi 
bildirir,  hamçinin  öz  yaşayış  yerbrini  məcburi  suratdə  tarx 
etmiş  Azarbaycan  vətəndaşlaıının  tahlikasiz  şəraitdə  yenidan 
öz  doğma  yurd-yuvalarına  qayıtmalarına  к о т э к   etməK  iiçün 
üçün  ciddi  say  göstarirdi.  Beşinci,  qətııamada  IKT  üzvü  o'lan 
ökalərin Islam InKİşaf Bamcını, eb ca  də digor  Islami  qurumlan 
Azarbaycan RespubÜKasma tacili  maliyya  və  hurnanitar yardun 
göstarmaya  çağıran  band  da  yer  alırdı.  Altmcı,  1KT  bu  qatna- 
masinda  BMT  Baş  Katibindan  va  TŞ-nin  sadrindan  Şurada 
Ermanistanm  təcavüzünü  pisbyan  va  Azarbaycanm  işğal 
edilmiş  bütün  torpaqlarından  ennani  silahlı  b irbşm abrinin 
çıxarılmasmı  tələb  edan  qətnamə  qəbul  olımması  üçün  bütün 
salahiyyətlərindən istifada etmayi xabiş edirdi.
Ümumiyyatla,  bu  qatnama  tam am ib  Azərbaycamtt  mə- 
nafeyina,  adabta  xidmat  edirdi.  B eb  
Kİ, 
bu 
sanadda  problem in 
həllində 
böyüK 
tasir  gücüna 
malİK 
olan  beynalxalq 
təşKİlat- 
lardan  Azərbaycanın  suverenliyinin,  arazi  bütövlüylinün 
təmin 
edilmasi tə b b  oluııurdu va asl 
tacavüzKar 
beynalxalq 
səviyyəd ə 
i k  dafa öz adı ib  çağrılırdı,
IK 1  brəflndən  Ermanistan-Azarbaycan 
m ünaqişəsina 
dair  daha  bir  qatnama 
təşKİlatm  1
994-cü 
il  sentyabrm 
7-9-da 
PaKistan  Islam  Respublkasm in  paytaxti  Islamabad  saharinda 
Keçirilan 
fövqəladə  sessiyasmda  qabul  edildi.  Qatnamada  Er-
302
A zarbaycan   RespııblİKiısuun x a ric i siyusstiruL?
hrmdnis1an-Az;>rbaycan  D ağlıq  Qnrıthağ  mtintK/iş.n:
mənistanm  Azarbaycana  qarşı  təcavüzü  va  noticado  Azorbay- 
canm  arazisinin  20%-dan  çox  hissəsinin  işğal 
edilmasi  qoti 
Kİlda 
pislanilir,  eyni  zamanda,  Ermonistan  Respublixasindan 
BMT  Nizamnamasinin, 
о 
cümbdan  TŞ-nin  müııaqişoyo 
dair 
qabul  etdiyi  qatnamabrin  tabbbrina 
gecİKmodon 
nmol 
etmosi. 
ermani harbi  birbşmabrinin  işğal  etdixbri  Azorbaycan  torpaq- 
lanndan darhal  va qeyd-şartsiz çıxarılması  talob 
olunurdu.
IKT tərofindən  qabul edilmiş bu qatnama  toşKİlatın 
xarici 
işlar 
n a z irb rin in  
Karaçi  şəharində 
K eçiriim iş 
XXI 
K ontransınm  
q ətn am əsin i 
bir daha tasdiq edirdi.
Azərbayeanla  Islam  Konfransı  Taşıdlatı  arasındaı<ı  olaqo- 
b r  IKT-nin  Baş  Katibi  Hamid  al-Qabidin  1994-cü  ilin  noyabr 
ayında  Azarbaycana  səfori  zamanı  asas 
m ü z a K İ r o  
möv/.usu  ol­
du.  Sohbat  zamam  Hamid  əl-Qabid 
rohborlİK 
etdiyi  toşKİIatm 
Ermanistanm  Azarbaycana qarşı  yürütdüyü  tocavii/.каг  si\asoti 
pisbdiyini  va  münaqişonin  sülh  yolu  ilo  hollina  toroldar  oldu- 
ğunü hamsöhbatbrinin diqqatina çatdırdı.
Hamin  ilin 
deKabr 
ayinin  13-14-da  MoraKcş  Krallığının 
KasablanKa  şaharinda  IKT-ya  iizv  olan 
öİKalorin 
dövlot  vo  ho- 
Kumat 
başçdarının  iştiraıo 
i b   Kcçirilon 
VII  /irvo  Konlransında 
Ennanistan-Azorbaycan  rnünaqişosino  dair  növboti  qotnamo 
qabul edildi.
ƏvvoIkİ 
qotnamolorda  olduğıı  Kİmi,  bu  qotnamodo  do 
Azorbaycan in  manafeyi  birmonali  miidalia  olunur,  l.mionis- 
tanin  Azarbaycana qarşı  hoyata  Keçirdiyi  borbi  locaviizii  nolico- 
sinda  onun  arazisinin  20%-don  artiq  hissosini  işğal  elmosindon 
narahatçılıq  hissinin  Kcçirildiyi  bildirilir.  bir  milyondan  arliq 
Azorbaycan  votondaşmm  mocburi  qaçqinft çcvrilmo.si  vo do/.iil- 
maz şəraitda yaşamağa 
mahKum 
olunmasi  beynalxalq  iclimaiy- 
yatin diqqatina çatdırılırdı.
B ü tövliiK da  A z a r b a y c a n ı n   m ö v q c y i n i   dostaK İoyan  bu  qot- 
n a m o d o   b ir   s ır a   t o l o b b r   iroli  sü riilü r d ü : 
11
 к  o la ra q .  iıom işo  oldıı- 
ğ u  
Kİmi, 
b i r   d a h a   H r m o n is ta n ın   A z o r b a y c a n a   q a rş ı  to c a v ü / к а г  
siy a sa ti  qoti  şoKİldo  p is l a n il ir ,  e r m a n i b r i r t   i$ğal  e d i l m i ş   A zoı-

H.İ.Mdtntmdova
baycan  ərazisindo  dinc  əhaliyə  qarşı  etdiyi  horoKətbr  iimumi- 
ikdə  insanhğa  qarşı  yönəlmiş  cinayət  omolbri  Kİmi  qiymət- 
bndirilirdi.  Daha  sonra  çotnamodo  Ermonistaııdan  Azorbaycan 
Respublkasmın əraxi  bütövlüyii  vo suverenliyino  hörmət boslə- 
nilmosi,  BMT  TŞ-nin  822,  853,  874  vo  884  sayiı  qotnamo- 
brinin  təb b b rin o   dorhal  amol  olunması,  Ermonistan  silahiı 
qüw əbrinin  Şuşa  və  Laçın  rayonları  da  da.xil  olmaqla  işğal 
etd k b ri  biitün  Azorbaycan  torpaqlarıııdan  dorhal  vo  qeyd-şərt- 
siz çıxarıiması  qəti  surətdə to bb   edilirdi.
Qətnamənin müsbot  cohotbriıubn  biri  do  о  idi  ад,  burada 
IKT  BMT  TŞ-ni  Ет т гЫ щ ип  А/.жЪщсшШ  qarşı  yiirütdiiyü 
təcavüzKar 
siyasoti  etiraf  etmoyo,  homçinin  ВМ'Г-nin  öz 
Nizamnaməsinin  7-ci  fəslino  uyğun  olaraq  problemin  həllino 
dair  qobul  etmiş  olduğu  qotnam əbrin  toləbbrinin  tcz  bir  za­
manda yerinə  yetirilmosini  tomin  etmoıc  üçün  qəti  todbirbr gör- 
т э у э  və nəhavət, 
təcavüZKarı 
ciloviamağa çağırırdı.  Nəticə ola­
raq  KasablanKa  Konfransında  IKT  torolindon  qəbui  cdibn  qət- 
namodə  Ermənistan  beynəlxalq  soviyyodo  təcaviizKar  dövbt 
Kİmi tanındı.
1996-cı  il  dek'abrın  9-13-do  IKT  Xarici  lş b r  N azirbrinin 
iştiraKi 
i b   Indoııeziyanm  paytaxtı  CaKartada  Keçirilən  24-cü 
Konfransda  Ermənistanm  Azorbaycana  qarşı  tocavüziinə  dair 
qobul  ediimiş  qətnamə  üm um ilkdo  KasablanKada  Keçirilmiş 
VII  Zirvə  toplantısımn  qətnaməsi  i b   evnilİK  toşKİl  etso  do. 
burada bir sıra yeni tələb b r ıroli  sürüiürdü.
EyniIİK  ondan  ibarət  idi  ®L  owəIkİ  qotnamələrdə  oiduğu 
Kİmi,  burada  da  Ermənistamn  Azorbaycana  qarşı  təcavüzü  qəti 
şəıdldə  pisbnilir,  crmənilorin  işğal  e td k b ri  Azorbaycan 
ərazisində  m ü k i  vətəndaşlara  qarşı  e td k b ri  hərəKOtbr  ümu- 
m ilkdə  insanlığa  sığmayan  cinayot  aKtı  Kİrai  qobul  edilir,  eyni 
zamanda.  BMT  iŞ-don  m əsob  ib   bağlı  qəbul  etdiyi  müvaflq 
qətnamolərin  tə b b b rin in   yerinə  yetirilmosi,  Ermənistandan  iş- 
ğal etdiyi  bütün Azorbaycan  ərazibrindən,  о  cümlədən,  Şuşa və
304
A ziv b a y a u ı  HespubiiKasitun xııriı i  \iyas,Umd.> 
I:,nıı,)iıis!an-Az,Trbtıvcaıt  I)nı;htj  Oıırabui.;  m üııaqı^ısi
Laçın  rayonlarmdan  ö/.  horbi  qüvvobrini  dorhal.  qeyd-şortsi/ 
və tam am ib çıxarması  qotiyyotlo tolob edilirdi.
Qotnamodo  yer  alan 
yenilİKİor 
iso  beb  idi  Kİ.  ’uırada. 
owola,  IKT  ona  iizv  olan  bütün  dövbtbri  Azorbaycan  orazib- 
rinin ışğalını  davam  etdiron  Ermonistan  RespubiİKasını  silah  vo 
hərbi  texnİKa  ilə  tochiz  ctmoKdon.  lıabelo  tocavüz.Kara  miitm- 
qişoııi  davam  etdirmoK  üçün  güclonməK  iniKanı  veroıı  lıor lıansı 
bir  yardımdan  irntina  etmoyo  çağırırdı.  Eyııi  zamanda  IК 1 -nin 
iizvii  olaıı  ökolərdon  tolob olunurdu  jci,  öz  orazibrindon  bu  cür 
yardımların  Vo  horbi  tochizat  vasitobrinin  gündorilmosi  üçiin 
istilado oJunmasma yol  vermosin.
Daha  sonra  IKT  bu  qotnamo  vasitosib  toşKİIata  üzv  olaıı 
dövbtbri  vo  beynolxalq  birliyin  digor  dövbtbrini  Eramusta- 
nırı  tocaviiziino  vo  Azorbaycan  torpaqlarmm  işgalma  son  qo- 
yulması  üçün  hor  cür  tosirli  iqtisadi  vo  siyasi  todbirlordon  isti- 
iado etmoyo çağırırdı.
Ermonistan  torofindon  işğal  olunmuş Azorbaycan  ora/ib- 
rindoKİ  mcmarlıq,  modoniyyot  və  dini  abidobrin  talan  vo  mohv 
edilmosi  qətiyyotlo  pislənilir,  vurulmuş  zoror  vo  to/.mimi  iiçtin 
bütün  mosuliyyot  iso  Ermonistamn iizorino qoyulurdu.
Konfransda  qobul 
c d ilm ış 
bu  qotnmuckb  somimiliyino 
şiibho  edilon  bozi  d ö v b tb r  istisna olıııaqla,  biitıin  Islam  ШклЬ- 
riııin  birmonalı  olaraq  Azorbayeanın  monalcyinı 
dostOKİ.wpsi 
vo  odabtin  borpa  cdilmosi  namiııo  beynolxalq  soyfyyodo  qoti 
todbirbrin  görülmosi  üçün  öz  soylorini  osirgomomosi  bir  dal.ıa 
öz oK.sini  tapırdı.
Bunun ardınca  CaKarta  KoniVansmda  daha  bir qolıuifno do 
qəbuİ  edildi.  Bu  qotnamodo  Azorbaycan  KcspubÜKasma 
İ<|!İ 
sadi  yardıın  göstorilmosi  ııozordo  lutulurdıı.
Koniransm  ve-кип  sonodiııdo  i.so A  1 01 
srulrmin 
Lissabon 
sammitindo  Ermonistan-A/orbaycan  münaqi^.ısmin  aradan  qal ■
 
dırslması  prinsipbri  (388).  yoni  A/.orbaycanın  nra/i  Iwtü.vlüyil, 
Azorbaycan 
RcspublİKası 
lonabindn 
Dağlıq  Q arahaga 
nuıxla 
riyvot  vcnlrnosı  vo  Dağlıq  Oarabagın 
biıtün 
nhalisının  IoIiIüko»
305

H.İMdmmddova