__________________________________ Nübar Həkimova
289
bütün ərazilərində yayılmışlar.
Fəsiləyə daxil olan növlərin içərisində qida, dərman
əhəmiyyətli, boyaq, aşı, bəzək, nektar təbiətli faydalı bitki-
lərin geniş spektrinə rast gəlmək olar. Bu faydalı bitkilərdən
biri də şirin biyandır.
Azərbaycanda isə 8 növünə təsadüf olunur. Bunlardan
en geniş yayılanı şirinbiyandır. Bunun kök hissəsindən xalq
təsərrüfatının müxtəlif sahələrində geniş istifadə olunur.
Ondan bir çox dərman preparatları hazırlanır. Şirin biyanın
müalicəvi təsiri hələ çox qədim zamanlarda insanlara məlum
olmuşdur. Hələ bizim eramızdan IV əsr əvvəl Teofrast
göstərir ki, bu bitkidən döş və zökəm (öskürək) əleyhinə
istifadə etmək olar. Bunun kök hissəsindən hazırlanan
ekstraktlardan hələ 2800 il bundan əvvəl Çin xalq təba-
bətində istifadə olunmuşdur.
Biyanın kök və kökümsovlarının tərkibindən 0,6-
15,2% qlükoza, 0,3-4,1% fruktoza, 0,3-20,3% saxaroza, 0,1-
0,6% maltoza, 34%-ə qədər nişasta, mannit, 0,035% efir
yağı, üzvi turşular, xolin, betain, C vitamini, karotin, 1,94-
2,39% kumarin, 5,5% aşı maddəsi, 2,02% qlikozid, izok-
versetin, kversetin, meratin, kempferol, 3-lyun-kobiozid, as-
traqalin, monoasetat, astraqalin, izoramnetiri, saporamentin,
izoavrozid (folerozid), liqviritiqenin, izoliqvirtiqenin,
qenvamin, foleroqenin, avrozid, neoavrozid, izoneoavrozid,
qlabranın, pinosembrin, prunetin flavonoidləri, yarpaqların-
dan üzvi turşulardan-fumar, limon, çaxır, alma, quzuqulağı,
kəhrəba, malon, qlukon və s. aşkar edilmişdir.
Hazırki dövrdə şirin biyandan hazırlanan preparatlar-
dan bronxit, göy öskürək, vərəm, mədə yaraları, zəhərlənmə
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
|