Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adina diLÇİLİK İnstitutu vəfa abdullayeva-nəBİyeva
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müasir Azərbaycan dilində terminoloji leksikanın inkişafı
|
Səs birləşmələrinin tələffüzü;
Ch birləşməsi Azərbaycan dilində [c] səsi kimi tələffüz olunur Bencmarkinq (benchmarking) – təşkilatın fəaliyyətinin əsas göstəricilərini və təşkilati strukturunu digər təşkilatların göstəriciləri və strukturları ilə müqayisəli təhlil etmək. ee> i qoşa e hərfi, ee birləşməsi [i] kimi oxunur Krik (creek)-Avstraliyada daimi axarı olmayan çaya deyilir. İlin quraqlıq dövründə bir çox krik quruyub gölə, bataqlığa çevrilir. Alınma terminlərin mənimsənilmə formalarından biri də transliterasiyadır. Transliterasiya üçün xüsusi sistem var. Bu 150 elementdən ibarət olan beynəlxalq fonetik əlifba sistemidir. Ancaq bu sistemin çatışmayan cəhəti vardır. Belə ki, həddən artıq çox simvolun olması onların klaviaturada əks olunmasında çətinlik yaradır. Fonetik assimilyasiyada alınma terminlərin səs qişası əsas götürülür, səs substitusiyası baş verir. Qrafik assimilyasiyada terminin qrafik obrazının verilməsi, orfoqrafik prinsiplərinin qorunmasını və reseptor dildə funksionallaşması əsas götürülür. Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, alınma terminin fonetik tərkibinin dilin qrafik qaydalarına uyğunlaşdırılması transliterasiya adlanır. Transliterasiya-bir əlifba sistemi əsasında yazılan mətni başqa əlifba sisteminə məxsus Müasir Azərbaycan dilində terminoloji leksikanın inkişafı 187 vasitələrlə əks etdirmədir [146,s.290]. Bu termini ilk dəfə 1940-cı ildə L.V.Şerba irəli sürmüş və bir dilin xüsusi adlarının başqa dilin orfoqrafiya vasitələri ilə verilməsi kimi səciyyələndirilmişdir. Onun ardıcılları M.İ.Matuseviç və L.R.Zinder transliterasiyanı transkripsiyadan fərqləndirməyə çalışmışlar. Əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, transliterasiya dedikdə bir əlifba sistemi əsasında yazılan mətnin, sözün söz birləşməsinin başqa əlifba sisteminə məxsus vasitələrlə əks etdirilməsi nəzərdə tutulur. Transkripsiyanın bir məqsədi var, o da əcnəbi adı tam dəqiq əks etdirmək. Transliterasiya isə daha bir sıra cəhətləri nəzərdə tutur. Buraya orijinalda müvafiq vahidin necə yazılması, necə tələffüz edilməsi, ənənəyə görə necə yazılması və sairə aiddir. Qayda üzrə alınma söz və terminlərin bir qismi fonetik tələb dəyişməsində transliterasiyaya təsadüf olunur. Mənbə dildəki formasını itirərək fonetik dəyişikliyə məruz qalan alınmalar Azərbaycan dilinin qrammatik qanunlarının təsirini sınaqdan keçirir. Həmin sözlərin mənbə dildəki formasını saxlaya bilməməsi göstərir ki, Azərbaycan dilinin fonetik quruluşu sabit və möhkəmdir. Alınma sözün hansı əlifbadan istifadə edən dildən alınmasının reseptor dil üçün əhəmiyyəti vardır. Müxtəlif əlifbalardan istifadə edən dillərdən alınmış sözlər reseptor dildə qrafik əlifba assimilyasiyasına məruz qalırlar. Bir əlifbada sözün yazılışının başqa əlifbada verilməsi qrafik assimilyasiya adlandırmaq olar. Azərbaycan dilində olan hər hansı bir mətndə latın qrafikasına əsaslanan dildən alınmış xüsusi adın istifadəsi Vəfa Abdullayeva-Nəbiyeva____________________________________ 188 zamanı söz dəyişikliyə uğramır. Bu zaman prinsip etibarı ilə in- gilis dilində olan, amma bizdə olmayan hərflərin yenidən təsvir edilməsi baş verir. Transliterasiya olunan sözlər mənbə dildən və həm də vasitəçi dildən alına bilir. Mənbə dilə əsaslanmaq daha düzgün yoldur. Beynəlxalq transliterasiya standartlarına əsasən transliterasiyanın 4 növü vardır ki, onlardan üçü Azərbaycan dilində müəyyənləşmişdir: Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|