Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Harut və Marut insan və ya padşah idi?

İbn Abbas, İbn Əbzi, Zəhak və Həsən Bəsri kimi alimlər “mələ­keyn” sözünü “məli­kən” oxumuşlar. (15/ 2/ 15)

İbn Abbas deyir: Dinsiz iki nəfər insanın mələk olması necə müm­kün ola bilər. Onlar iki padşah idi. (14/ 2/ 81)

Bir qrup Harut və Marutu adi insan, (14) bəziləri onları imansız, (15/ 2/ 52) ancaq qüvvəli, digər bir qrup isə Allahın peyğımbərləri Da­vud və Süleyman kimi qələmə vermişlər. (15)

“Təbəri təfsiri” kitabında yazılır: İnsanlar yer kürəsinin padşah­lığını öhdə­lərinə götürən zamandan bəri Harut və Marut padşah oldular. Allah-Taala İblisi lənətlədikdən və həzrəti Adəmi yer üzünə göndər­dikdən sonra heç bir mələyi yer üzündə padşah qoymadı. Beləliklə, Ha­rut və Marut da həzrəti Adəmin övladlarıdır ki, Allah onları günah vasitəsilə imtahana çəkdi. (16)

Yuxarıda qeyd etdiyimiz dastanda bir əngəl mövcuddur. Yəni orada İblisi mə­lək kimi qələmə veriblər. Halbuki, İblis cinlərdəndir. Allah İblisi Adəmə (ə) səcdə etmədiyinə görə onu lənətlədi və öz dərgahından qovdu. (16)

Harut və Marut barəsində bəyan olunmuş mübahisəli əfsanəni siz­lə­rin nəzərinizə çatdırırıq. Əlbəttə, qeyd edəcəyimiz dastan bir çox kitab­larda bir-birinə oxşar nəql olunmuşdur. Lakin biz bu dastanın müxtəlif kitablardan nəql olun­masına, ixtilaflı yerlərini məlum etmək və nəticə əldə etmək üçün səy göstəririk.

“Uyunul əxbar Rza (ə)” kitabında:Yusif ibn Məhəmməd ibn Ziyad və Əli ibn Məhəmməd ibn Səyyar öz ata və babalarından nəql edirlər ki, İmam Həsən Əsgəriyə (ə) ərz etdik:

Bir qrup belə güman edir ki, Harut və Marut iki mələkdirlər. Adəm övladı üs­yan edən zaman Allah onları mələklər arasından seçib, yer üzünə göndərdi. La­kin on­lar şərab içib, Zöhrə adlı qadınla zina etdilər. Elə bu üzdən Allah onlara əzab nazil edib, Babil quyusundan asdırdı. Cadugərlər də onlardan sehr və cadu öyrən­dilər. Elə buna görə Allah o qadını metamarfoz edib, ulduza döndərdi. (17)

“Elami-Quran” kitabında: Mələklər insanlara həqarət gözü ilə baxırdılar. Allah onlara buyurdu: Əgər siz insanların yerinə olsaydınız və onların nəfslərinin gücü sizdə ol­saydı, on­lardan da pis rəftar edər­diniz. Beləliklə, mələklər Allahdan sı­nağa çəkilməklərini istədilər. Al­lah-Taala da onların arasından Harut və Marut adında iki mələyi seçib, böyük günahlardan, o cümlədən şərab içməmək, qətl törət­məmək və zina etməmək şərti ilə yer üzünə göndərdi. Lakin onlar günah edib, adam öldürdülər. Mələklər bu səhnəni gördükdə Allahın hikmətini daha da möh­kəm dərk etdilər. Deməli, Harut və Marut ixtiyarlı olaraq dünya və axirət əza­bından birini seçməli oldu, onlar da dünya əzabını seçdilər. Bu üzdən Babildə həbs olunub, cəza çəkdilər. (5)

“Tərcümei-təfsire-Təbəri” kitabında: Harut və Marut yer üzünə gəldikdə, gözəl bir qadını görür və ondan itaət etməyi əmr etdilər. La­kin o qadın üç şərtlə onların əmrinə itaət edəcəyini dedi. O şərtlər – uşaq­ları öldürməmək, Quranı yan­dır­­mamaq və şərab içməməkdən iba­rət idi. Beləliklə, Harut və Marut şərab içməyi qəbul edib, dedilər:

Şərab içib sonra tövbə edərik, ancaq onlar şərab içib, məst oldular və günahsız uşağı öldürüb, Quranı yandırdılar. Lakin yenə də onlara boyun əymədi. Sonra isə o qadın daha bir şərt ortaya qoydu, yəni yer üzünə enib, səmaya uçmaq üçün Allahın ən böyük adını onlardan öy­rəndi və səmaya uçdu. Buna görə Allah-Taala Harut və Marutu Babildə və ya Dəmavənd dağında dərin bir quyudan asdı. Həmin quyuda onların su ilə arası qılıncın kəsən yeri qədərdir. (15)

“Qisəsi-Qurani-məcid Ətiq Nişaburi” kitabında: Əza və Əzaya (Harut və Marut) Zöhrəyə dedi ki, biz səni ərindən ayırırıq, ancaq sən də bizim istəyimizə müsbət cavab ver, o da qəbul etdi. Harut və Marut gündüzləri xalq arasında hökm verib, gecələri isə səmada Allaha ibadət edirdi. Buna baxmayaraq, haqsız yerə hökm verib, Zöhrəni ərindən ayırdılar. O qadın ərinin öldürülməsini istədi, Harut və Marut da qəbul edib, onun ərini öldürdülər. Zöhrə bütpərəst olduğundan, onların da büt­pərəst olmaqlarını istədi. Lakin onlar qəbul etmədilər. Amma qadın onları şərabla məst edib, Allahın ən böyük adını onlardan öyrəndi. Beləliklə, Zöhrə səma­ya uçdu. Amma onlar yuxudan ayıldıqdan sonra hansı günahı etdiklərini başa düş­dülər. Kitabda yazıldığına əsasən Harut və Marutu əsr (ikindi) namazının vaxtında, quyudan asıb, sabah əsr namazına qədər əzab verirlər. Böyük Allah onlara elə bir dua öy­rədib ki, əzab onlara asanlaşsın. (17)

Hədislərin birinə əsasən həzrəti İdris (ə) Harut və Maruta dua etdi. Buna görə dünya və axirət əzabından birini seçməkdə onlara ixtiyar verildi.