Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Ağ Ģanı sortunun hibrid nəslində məhsuldarlığa ğörə irsiliyin riyazi-statistik 
göstəriciləri 
Göstəricilərin 
həddi
 
a-
ra
nq 
göst
ər
ic
il
əri
 
Ana – Ağ şanı 
 
Ata valideyn formaları 
r=8 
T
əbr
iz
i 
Q
ar
a 
pi
şr
az
 
Q
ar
a 
şa
nı
 
İsg
ənd
ər
iyy
ə 
m
uska
tı 
Ç
əhr
ayı
 
ta
yf
ı 
H
am
bur
q 
m
uska
tı 
Mol
dova
 
A
ğ 
X
əlili
 
30 s/ha-dan 
aşağı 
0 
1 
3 
- 
- 
- 
- 
- 
2 
31-50 s/ha 
1 
1 
4 
5 
- 
- 
- 
- 
10 
 
51-70 s/ha 
2 
5 
4 
8 
8 
4 
4 
4 
6 
 
71-100 s/ha 
3 
5 
3 
4 
14 
6 
17 
25 
31 
 
100 s/ha-dan 
yuxarı 
4 
7 
4 
1 
15 
12 
15 
19 
3 
 
na 
19 
18 
18 
37 
22 
36 
48 
52 
N=250 
 
54 
37 
48 
118 
74 
119 
159 
127 
S
1
=736 
 
178,0 
111,0 
89,0 
398,0 
262,0 
409,0 
545,0 
361 
S
2
=2353,0 
h=
n
fa
2
 
153,5 
76,1 
128,0 
376,3 
249,0 
393,4 
526,7 
310,2 
Σh=2213,2 
H=
8
,
2166
2
1
N
S
 
Faktorial dispersiya  C
x
=
4
,
46
8
,
2166
2
,
2213
H
h
 
Təsadüfi dispersiya  C
z
=S
2
-
8
,
139
2
,
2213
0
,
2353
h
 
Ümumi dispersiya   C
y
=S
2
-H=2353,0-2166,8=186,2  
Faktorial variansa   
63
,
6
7
4
,
46
1
2
r
C
x
x
  
Təsadüfi variansa   
58
,
0
8
250
8
,
139
2
r
N
C
z
z
 
İrsiyyətin əsas göstəricisi (irsiyyət əmsalı)  
25
,
0
2
,
186
4
,
46
2
y
x
x
C
C
 (25%) 
İrsiyyətin əsas göstəricisinin səhfi   m
022
,
0
1
1
2
2
r
N
r
x
x
 
İrsiyyətin etibarlılıq meyarı   Ф =
36
,
11
022
,
0
25
,
0
2
x
x
m
 
Fişer meyarına görə etibarlılıq   F=
43
,
11
58
,
0
63
,
6
2
2
x
x
 
Etibarlılıq həddi  ∆=F
0,01
 x m
2
ч
=2,55 x 0,022=0,056;  
2
x
=
2
x
±
∆=0,25±0,056
 
 
 
 

---

 
 
Cədvəl 3 
Tavkveri sortunun hibrid nəslində məhsuldarlığa görə irsiliyin riyazi statistik 
göstəriciləri 
 
Göstərici- 
lərin həddi 
a-
ra
nq 
göst
ər
ic
il
əri
 
Ana – Tavkveri
 
Ata valideyn formaları 
r=3 
Xindoqnı  
Qara lkeni 
Mədrəsə 
30 s/ha-dan aşağı 
0 
2 
- 
- 
31-50 s/ha 
1 
2 
- 
- 
 
51-70 s/ha 
2 
6 
- 
2 
 
71-100 s/ha 
3 
10 
9 
17 
 
100 s/ha-dan 
yuxarı 
4 
8 
20 
37 
 
na 
28 
29 
56 
N=113 
 
76 
107 
191 
S
1
=374 
 
244 
401 
753 
S
2
=1398 
h=
n
fa
2
 
206,3 
394,8 
651,4 
Σh=1252,5 
H=
8
,
1237
2
1
N
S
 
Faktorial dispersiya C
x
=
7
,
14
8
,
1237
5
,
1252
H
h
 
Təsadüfi dispersiya C
z
=S
2
-
5
,
145
5
,
1252
1398
h
 
Ümumi dispersiya  C
y
=S
2
-H=1398-1237,8=160,2  
Faktorial variansa  
4
,
7
2
7
,
14
1
2
r
C
x
x
  
Təsadüfi variansa  
31
,
1
3
113
5
,
145
2
r
N
C
z
z
 
 
İrsiyyətin əsas göstəricisi (irsiyyət əmsalı) 
09
,
0
2
,
160
7
,
14
2
y
x
x
C
C
 (9%) 
İrsiyyətin əsas göstəricisinin səhfi  m
017
,
0
1
1
2
2
r
N
r
x
x
 
İrsiyyətin etibarlılıq meyarı  Ф =
29
,
5
017
,
0
09
,
0
2
x
x
m
 
Fişer meyarına görə etibarlılıq  F=
65
,
5
31
,
1
40
,
7
2
2
x
x
 
Etibarlılıq həddi  ∆=F
0,01
 x m
2
ч
=3,47 x 0,017=0,059;  
2
x
=
2
x
±
∆=0,09±0,059
 
 
Beləliklə aparılan hibridoloji və riyazi-statistik tədqiqatlardan məlum olur ki,  ayrı-
ayrı  hibrid  kombinasiyaları  üzrə  əmələ  gələn  populyasiyalardakı  bitkilərin  irsi 
xüsusiyyətlərində  müsahidə  edilən  müxtəliflik  valideyn  formalarının  məhsuldarlıq 
göstəricilərinin inkişaf səviyyəsindən və onların kombinasiya qabiliyyətindən asılı olaraq 
baş verir. 
 
 

---

 
 
ƏDƏBIYYAT 
Amanov M.V., Dautov Ġ.A., Zari Ə.M., Səlimov V.S. (2003) Ağ şanı x Qara şanı yeni  
    hibrid formasının bioloji və təsərrüfat-texnoloji xüsusiyyətləri/ Azərbaycan Aqrar  
    Elmi, № 1-3, Bakı: 71-73 
Amanov M.V., Səlimov V.S., Dautov Ġ.A., Zari Ə.M. (2006) Ağ şanı x Çəhrayı tayfı və  
    Ağ şanı x Təbrizi yeni hibrid formalarının morfoloji, bioloji və təsərrüfat-texnoloji  
    xüsusiyyətləri. Azərbaycan Aqrar Elmi, № 5-6, Bakı: 82-84 
Quliyev R.Ə. (1993) Genetikanın əsasları ilə bitkilərin seleksiyası. Bakı Universitetin  
    Nəşriyyatı. Bakı: 207  
Zeynalov Ġ.Z. (2003) Heterozis təbiətli hibridlərin alınması üçün valideyn formalarının  
    seçilməsi. Azərbaycan Aqrar Elmi, № 4-6, Bakı:  50-51 
Авидзба А.М. и др. (2009) Разработка и реализация национальной программы  
    совершенствования сортимента винограда в Украине. НИВиВ «Магарач», Ялта:    
    15  
Зенищева Л. (1968) Наследуемость количественных признаков, определяющих  
    устойчивость растений к полеганию. Сельскохозяйственная биология. т.3, № 5:  
    790-794 
Лазеревский М.А. (1963) Изучение сортов винограда. Издательство Ростовского  
    университета, Ростов-на-Дону: 152  
Масюкова О.В. (1973) Методы селекционно-генетических исследований плодовых  
     пород. Штиинца, Кишинев: 48  
Смирнов К.В., Калмыкова Т.И., Морозова Г.С. (1987)  Виноградарство.    
    Агропромиздат, Москва: 367  
Студенников Н.Л. (2007) Проявление гетерозиса по урожайности и содержания  
    красящих веществ при выведении устойчивых к оидиуму сортов винограда.  
    Магарач, Виноградарство и виноделие, №4: 10-12 
Студенников Н.Л. (2009) О наследовании пола цветка при скрещивании  
    Винограда. «Магарач» Виноградарство и виноделие, №2: 7-9 
Трошин Л.П.,Федоров Ю.К. (1988) Биометрический анализ генофонда винограда:  
    ВНИИВиПП «Магарач», Ялта: 90  
Трошин Л.П. Радчевский П.П., Цирканенко Н.П. (1997) Методические указания  
    по кодированию ампелографических признаков Vitis vinifera sativa D.C.    КГАУ, 
    Краснодар: 22  
 
 
В.С.Салимов, М.Р.Курбанов 
 
Исследование Наследственно Переходящей Урожайности и 
Изменчивости в Гибридах Винограда Первого Поколения  
 
Статья  посвящена  исследованию  и  анализу  гетерозиса,  проявляющегося  у 
гибридных  комбинаций,  полученных  скрещиванием  некоторых  местных  и 
интродуцированных  сортов  винограда,  принадлежащих  различным  эколого-
географическим  группам  (convar  orientalis  Negr.,  convar  pontica  Negr.,  convar 
occidentalis  Negr.)  вида  Vitis  Vinifera  L..  В  статье  также  приводятся  результаты 
изучения  уровня  эффекта  гетерозиса,  проявляющегося  у  гибридных  растений  в 
зависимости от эколого-географической принадлежности родительских форм. 

---

 
 
 
 
V.S.Salimov, M.R.Gurbanov 
 
The Investigation of hereDitarily Rolling Yield and Variation in Hybrid  
Grapes of first Generation 
 
The  article  is  dedicated  to  study  of  heterozis  that  reveals  itself  in  hybrid 
combinations  obtained  by  crossbreeding  some  local  and  introduced  grape  varieties 
belonging to varions ecological-geographical groups of Vitis Vinifera L. species (convar 
orientalis  Negr.,  convar  pontica  Negr.,  convar  occidentalis  Negr.).  Results  of  study  
heterozis  effekt  revealing  in  hybrids  depending  on  ecological-geographical  groups  of 
their parental forms are also given in the article. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası 
Mərkəzi Nəbatat Bağının əsərləri, 2011, VIII cild 
========================================================== 
 
UOT 631.525                                     
                                          
Azərbaycanın Nadir və Nəsli Kəsilməkdə Olan  Ağac və Kol 
 Bitkilərinin Ġntroduksiyasının Qısa Tarixi 
 
E.O. Ġsgəndər 
 
Məqalədə  mədəni Ģəraitdə aqac və kol bitkilərin istifadəsinin tarixindən bəhs edilir. 
Eyni zamanda mühtəlif Ģəhər də kəndlədə, park və baglarda Azərbaycan florasın-