Sofi HƏMİd qəBİrstanliğI: solğun rənglər və Əks olunmuş ÖMÜR
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Xatırla, sevgilim, bir axşam çağı,
Yandı gözlərimdə eşqin çırağı. Saçlarından ilham aldığım zaman, Saçdı gözlərimi incə bir duman, Nə yüksəyi gördüm, nə də alçağı. “Müşfiqin bu məktubu bizi sonradan birləşdirən bir körpü- yə çevrildi. Mən bizim necə bir-birimizə yaxınlaşmağa başladığımız barədəki önəmsiz xırdalıqlar barədə qəsdən danışmıram. Bunu demək kifayətdir ki, biz tədricən bir-birimizə qarşılıqlı simpatiya hiss etməyə başladıq və bu hiss sonralar sevgiyə çevrildi. Müşfiq Dilbərə bir çox şerlər həsr etdi. Bu cütlük 1931-ci ildə evləndi. Onların uşağı olmadı. 1937-ci ildə Müşfiq “Xalq düşməni” kimi həbs edildi. Bundan bir qədər sonra, 1939-cu ildə o edam edildi. Onun həyat yoldaşı isə yalqız qaldı. O, özlərinin müştərək həyatı barədəki xatirələri uzun illər yazmağa cəsarət etməmişdi. Yalnız Stalinin ölümündən (1953) sonra Müşfiq bəraət almış və Dilbər bu xatirələri yaza bilmişdi. Görünür ki, Müşfiqin həyatının bir çox daha önəmli tərəfləri hələ də açılmamış qalmışdır. Xatirələrinin əvvəlində Dilbər yazır: “Müşfiq o qədər nadir bir insan idi ki, nəinki onunla yaşadığım 7 il ərzində (1931-1937), hətta o həbs olunandan və edam ediləndən sonra onun həyatının mənası barədə düşündüyüm uzun illər ərzində onun həqiqətdə kim oldu- 143 ğunu tamamən başa düşə bilmədim. Mənim həmin dövrdən qalan xatirələrim həyatımın bahar çağından qalan xatirələrdir. ” Fərid Ələkbərlinin məqaləsini ingilis dilindən tərcümə etdi: Aytən Əliyeva Yoxladı: Aydan Nəcəfova Rekaktə edən və veb üçün hazırlayan: Aydan Nəcəfova AKTYOR SARABSKİNİN (1879-1945) XATİRƏLƏRİ Mənbə: Azerbaijan International – AI 10.3 (Payız 2002) © Azerbaijan International AZERI.org zərbaycanın keçmişini araşdırmaq və anlamaq üçün xati- rələr, gündəliklər və avtobioqrafik məlumata malik digər sənədlər vacib vasitədir. Öz şəxsi həyatlarının tarixini ya- zarkən insanlar, ölkəmizin tarixini də əks etdirir. Yəqin bu ilkin məlumatlar rəsmi sənədlər və tarixi xrono- loji məlumatlar qədər vacibdir, çünki onlarda tarixi əsərlərdə fikir verilməyən və inkar edilən gündəlik həyatla bağlı detallar var. Xronoloji əsərlər əsasən müharibələrin, siyasyi maraqların, kralların və aristokratiyanın həyatını əhatə etdiyi üçün onlar çox nadir hallarda sadə insanların gündəlik həyatlarını əks etdirirdilər. A Lakin son zamanlar tarixçilər keşmiş həyatın hər bir anlıq detalı ilə—insanların hansı evlərdə yaşaması, nə ilə qidalanması, hansı bayramları qeyd etməsi, hansı növ paltarlar geyinməsi və öz uşaqlarına hansı nağilları danışması ilə maraqlanmağa başlamışlar. Bu məlumatların bəzisini Baki Əlyazmalar Institutunda və Azər- baycandakı digər arxivlərdə yeləşən memuarlarda və gündəliklərdə tapmaq olar. Bəzi hallarda bu memuarlar və avtobioqrafiyalar Azər- baycan və Rus dilində yenidən nəşr olunmuşdur. “Xatirələr” adlanan bu rubrika üçün biz iki önəmli tarixi şəxsiyyətin memuarlarından parçalar əlavə etmişik. Bu şəxsiy- yətlərdən biri iyirminci əsrin əvvəllərində Azərbaycan teatr səh- nəsinin yaradıcısı məşhur Azərbaycan aktyoru Hüseynqulu Sarabski, digəri isə 1930-cu illrədə Stalin represiyasının qurbanı olan istedadlı şair Mikayıl Müşfiqdir. 144 Məşhur Azərbaycan aktyoru Hüseynqulu Rzayev (1879- 1945; adətən ona səhnə adı olan “Sarabski” deyə müraciət edirdilər) özündən sonra 20-ci əsrin əvvəllərində Bakının mədəni həyatı barədə geniş məlumat verən dəyərli gündəlik qoyub getmişdir. Sarabskinin memuarları Bakıının Içəri Şəhərinin adət-ənənləri və gündəlik həyatı və eyni zamanda Azərbaycan teatrının yaranışına yaxından nəzər salmaq üçün çox önəmlidir. Memuarlarında Sarabski öz ilkin dini təhsili barədə söhbət açır. O, mənasını başa düşməsə də Quranı əzbərdən öyrənməyə necə məcbur edildiyini xatırlayır. Quran ərəb dilində idi və ona görə də onun üçün tanış deyildi. Sarabski belə xatırlayır: “Anam eşitmişdi ki, bir qadım bir abbasıya (20 Rus qəpiyinə) Quranı öyrədir və o məni Anaqız adlanan bu qadın mollanın yanına apardı. İlk əvvəl mən çox sevinirdim. Mənim valideynlərim hətta mənə əlifba kitabı (ərəb əlifbası) da almışdılar. Molla mənə 5 ay dərs keçdi, lakin mən heç bir kəlmə belə yadda saxlaya bilmirdim. Molla daima mənə qışqırır və məni döyürdü. Mən həmişə evdə bu molladan şikayət edirdim. 5 aydan sonra onlar mənə mollanın yanından çıxmağa icazə verdilər.” Bundan sonra Sarabski məşhur neft maqnatı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev tərəfindən maliyyələşən və kasıblar üçün nəzərdə tutulan rus dilində axşam kurslarına getməyə başladı. Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|