AZƏrbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR Radiasiya qəzası zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasında aşağıdakılar əsas götürülməlidir: - radiasiya qəzasının nəticələrini ləğv etmək üçün nəzərdə tutulan tədbirlər zərərdən çox fayda verməlidir; - radiasiya qəzasının nəticələrinin ləğvi üzrə fəaliyyətin növləri və miqyası ionlaşdırıcı şüalanma dozasının maksimum azalmasını təmin etməlidir. onlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlar aşağıdakı tələbləri yerinə yetirməlidirlər: - radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə aid bu Qanunda və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən edilmiş tələblərə, normalara, qaydalara, normativlərə və təlimatlara əməl edilməsi; - radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində tədbirlərin planlaşdırılıb həyata keçirilməsi; - ionlaşdırıcı şüa mənbələri hesab edilən yeni (modernləşdirilmiş) istehsalat, texnoloji proses, məhsul, material və maddələrə dair insan sağlamlığı üçün radiasiya təhlükəsizliyi baxımından əsaslandırma işlərinin aparılması; - radioloji şərait üzrə müəssisə və təşkilatın ərazisində, otaqlarda və iş yerlərində, həmçinin radioaktiv maddələrin tullantıları üzərində radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə əlaqədar müntəzəm olaraq istehsalat nəzarətinin həyata keçirilməsi; - işçilərin (personalın) fərdi şüalanma dozalarına nəzarət və onların uçotu; - istehsalat nəzarəti xidməti mütəxəssislərinin, iş icraçılarının, daimi və ya müvəqqəti olaraq ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə işləyən digər şəxslərin attestasiyasının keçirilməsi; - işçilərin ilkin (işə qəbul olunarkən) və dövri (müntəzəm) tibbi müayinələrdən keçirilməsi; - işçilərin (personalın) iş yerində məruz qaldığı ionlaşdırıcı şüalanmanın səviyyəsi və onların aldıqları fərdi şüalanma dozaları haqqında onlara müntəzəm məlumat verilməsi; - radiasiya təhlükəsizliyi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına radiasiya təhlükəsizliyi üçün qorxu yaradan qəza şəraiti və texnoloji reqlament pozuntuları haqqında vaxtında məlumat verilməsi; - radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərar və sərəncamlarının, onların səlahiyyətli nümayəndələrinin müvafiq göstərişlərinin yerinə yetirilməsi; - radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əhalinin hüquqlarının həyata keçirilməsinin təmin edilməsi; - radioaktiv şüa mənbələri ilə işləyən işçilərin vaxtaşırı radiasiya təhlükəsizlik texnikası qaydaları ilə tanış edilməsi. Ə hali və işçilərin təbii radionuklidlərin təsirindən mühafizəsi məqsədilə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilməlidir: 1. qamma-şüalanmanın və torpaqdan ayrılan radonun səviyyəsini nəzərə almaqla binaların və qurğuların tikilməsi üçün zərərsiz (təhlükəsiz) torpaq sahələrinin ayrılması; 2. radonun binaya daxil olmasının qarşısının alınması tədbirləri nəzərə alınmaqla bina və qurğuların layihələşdirilməsi və tikilməsi; 3. yaşayış bina və sənaye (istehsal) qurğularının istismara qəbul edilməsi zamanı binaların daxilindəki havada radonun, təbii radionuklidlərdən və digər
radioaktiv maddələrdən qamma-şüalanmanın dozasının intensivliyinin nəzərə alınması, tikinti materiallarında radiasiya təhlükəsizliyi üzrə istehsalat nəzarətinin keçirilməsi; 4. bina və qurğuların istismarı zamanı otaqlarda radonun və təbii radionuklidlərdə qamma və digər radioaktiv şüalanmanın səviyyəsinin nəzərə alınması. Radioaktiv tullantılardan mühafizə üsulları aşağıdakı kimi həyata keçirilməlidir: 1. Radioaktiv tullantılar xüsusi yerlərdə, xüsusi konteynerlərdə basdırılmalıdır; 2. Basdırılan yerlərə radioaktiv tullantıların daşınması xüsusi təchiz olunmuş avtomobillərlə həyata keçirilməlidir. 3. Aktiblik dərəcəsi aşağı olan tullantıların basdırılması üçün rezervuar tipli xəndəklərdən istifadə olunmalıdır.Onlar basdırılmazdan əvvəl bərk hala salınmalı, sonra isə dərinliyi 300-1000 metr olan yeraltı ş axtalarda basdırılmalıdır. Ə DƏB YYAT 1. Грачев Н.Н.,Мырова Л.О. Защита человека от опасных излучений , М,2010. 2. Аврамов Ю.С., Грачев Н.Н., Защита человека от электромагнит ных
воздействий.МГИУ,2006. 3. Шандала М.А. и др. Справочник по электромагнитной безапас- ности
работающих и населения .Воронеж,Истоки,2000. 4. Нормы радиационной безапасности(НРБ-96),М.,Атомиздат. 1999. 5. Ocaqov Q.O. – Radiasiya və kimyəvi mühafizə cihazları.Bakı.2000. 6. Козлов В.Ф. Справочник по радиационной безапасности. М,1999. 7. Колесник А.Г. Электромагнитный фон и его роль в проблем еохраны
окружающей среды и экологии человека .Изв. ВИЗов Физическая серия,2000, № № № №
8. Пашаев А.М. и др. Защита от радиации. Баку,2004. 9. Холодов Ю.А.Влияние магнитного поля на нервную систему
.М.,1971. 10. Шаров Ю.Н.,Шубин Н.В.Дозиметрия и радиационная безапаст- ность
.М.,1989. 11. Радиация.Дозы.Эффекты.Рис.Пер.с англ.Банников Ю.А. М. , 1990. 12. Проблемы безопастности современных мониторов ПЭВМ
//РС,2005,№4.c.14-17. 13. Какой телефон безопаснее,Известия,2000. 14. Дибров А.П. Земное изличение и здоровье человека .Аргументы и
15. Əzizov B.M., Əliyev M. .- Tətbiqi ekologiya,Bakı,2002. 16. Киринова О.В.Защита от электромагнитного изличения. 17. www.google.az 18. www.kayzen.az 19. www.ekologi.az 20. www.wikipedia.org 21. www.economy.gov.az 22. Bəşirov N.Ə.,Seyidov E.V. – Kompyuterdən istifadə haqqında, “Azərbaycan məktəbi” jurnalı,1997. 23. Bəşirov N.Ə. - Təlim prosesi və kompyuter texnologiyaları, “Azərbaycan məktəbi” jurnalı,2002. 24. Musayev T. - Kompyuter və görmə orqanı. “Sağlamlıq jurnalı”. 2008.
Həşimzadə Seyid Zeynəb Fətdax qızı “Ətraf mühitə və insan sağlamlığına ionlaşdırıcı şüaların təsirinin qiymətləndirilməsi” XÜLASƏ Dissertasiya işi ətraf mühitdə təbii və antropogen radiasiya mənbələrinin istifadə səbəblərinə,insan orqanizminə və ətraf mühitə təsirinə və mühafizə yollarına həsr edilmişdir. ş in əsas məqsədi canlı aləmin ionlaşdırıcı şüalara həssaslığının ekoloji- iqtisadi qiymətləndirilməsindən,sənaye müəssisələrində və digər ərazilərdə elektromaqnit şüalanma mənbələrinin təyin edilməsi və mühafizəsi yollarından ,respublikada radiasiya təhlükəsizliyinin təmini vəzifələrindən ibarətdir. Dissertasiya işi giriş,üç fəsil,nəticə və ədabiyyat siyahısından ibarətdir. I fəsildə ətraf mühitdə ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri,onların xarakterstikası və əhəmiyyəti göstərilmiş,canlı aləmin ionlaşdırıcı şüalara həssaslığı qiymətləndirilmişdir. II fəsildə sənaye müəssisələrində elektromaqnit şüalanma təsirindən mühafizə yolları göstərilmiş,fərdi və məişət avadanlıqlarının şüalanma təsirləri haqqında və maqnit sahəsinin neytrallaşması vasitələri haqqında məlumat verilmişdir. III fəsildə radiasiya təhlükəsizliyinin səbəbləri və onların insan orqanizminə təsir göstəriciləri,ionlaşdırıcı şüalardan mühafizə yolları göstərilmiş,respublikamızda radiasiya təhlükəsizliyinin təmini aspektləri araşdırılmışdır.
Azərbaycan Dövlət qtisad Universitetinin magistri Həşimzadə Seyid Zeynəb Fəttax qızının magistr ixtisas və elmi dərəcəsi almaq üçün “Ətraf mühitə və insan sağlamlığına ionlaşdırıcı şüaların təsirinin qiymətləndirilməsi” mövzusunda təqdim etdiyi dissertasiya işinin REFERATI Mövzunun aktuallığı : nsan fəaliyyəti ilə törənən elektromaqnit sahələri yalnız son 10 ildə Yerin təbii fonu ilə müqayisədə min dəfədən də çox artmış və bu sahələrin diapazonu kəskin genişlənmişdir. Odur ki, insanın elektromaqnit sahəsi ilə (EMS) qarşılıqlı təsiri problemi son vaxtlar olduqca aktual olub, radioəlaqə və radiolokasiyanın intensiv inkişafı, texnoloji əməliyyatları həyata keçirmək üçün elektromaqnit enerjisindən istifadə sferinin genişlənməsi, məişət elektrik və radioelektron qurğularının kütləvi
yayılması (telefonlar,kompyuterlər,mikrodalğalı sobalar,çoxlu sayda digər məişət cihazları və s.) ilə bağlıdır. Problemin ciddiliyi onunla əlaqədardır ki, ionlaşdırıcı ş üalanmanın böyük dozalarda təsiri canlı hüceyrələri ciddi zədələyərək məhv edir və bu da canlıların ,ən çox da insanların ölümü ilə nəticələnir, kiçik dozalarda isə xərçəng xəstəliyini yaradır, baş verən genetik pozulmalar isə bir neçə nəsli əhatə edə bilər. EM dalğalarının mövcud olduğu 180 il ərzində demək olar ki, onlar insan fəaliyyətinin bütün sferalarına daxil olaraq tədricən daha böyük əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Qeyd edilməlidir ki, EM şüalandırıcılarının növləri,sayı və gücü daim artmaqdadır. Bu şüalandırıcıların hər biri müəyyən tezliyə və gücə malik EM şüalanmaları yaradaraq insan orqanizmi üçün müəyyən təhlükə və problemlər yaradır. Bu səbəbdən də müasir dövrün əsas problemlərindən biri – bəşəriyyəti ionlaşdırıcı və qeyri ionlaşdırıcı şüalanmalardan mühafizə etmək məqsədilə müxtəlif xüsusi mühafizə tədbirlərinin işlənib hazırlanması böyük ə həmiyyət kəsb edir. Bütün bu sadalananlar “Ətraf mühitə və insan sağlamlığına ionlaşdırıcı şüaların təsirinin qiymətləndirilməsi” mövzusunun öyrənilməsinin böyük əhəmiyyət kəsb etməsindən xəbər verir. nsan orqanizminə və ətraf mühitə radiasiya şüalanmasının təsirinə aid dünya alimlərinin , fizik,bioloq,iqtisadçı ekoloqların müxtəlif elmi əsərləri mövcuddur. Bu sahədə azərbaycan alimlərindən Paşayev A.M., Bayramov A.A., brahimov Z.M., Mehdiyev A.S., Əzizov B.M.,Ocaqov Q.O., digər ölkələrin alimlərindən Marov Y.N., Şubin N.B., Kolesnik A.Q., klassiklərdən : A,Bekkerel, P. və M. Kürilər ,Xevesini,Makmillan,Siborq,Libin və başqalarının ə sərlərinə müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Müasir şəraitdə elektromaqnit və ionlaşdırıcı şüaların mənbələri , onların canlı orqanizmlərə bioloji təsir xüsusiyyətləri və onlardan mühafizə tədbirlərinin həyata keçirilmə üsulları digər ölkələrdə olduğu kimi , Azərbaycanda da tətbiq olunur. Bununla əlaqədar müəllif tərəfindən göstərilən nəticə və təkliflərdə ş üalanmalardan fərdi və kollektiv mühafizə üsulları barədə müəyyən tövsiyyələr verilmişdir. Magistr dissertasiyasının əsas məqsədi : elektromaqnit şüalanma mənbələrinin təsnifatının verilməsi ilə yanaşı, insan orqanizminə təbii və süni radiasiya ş üalanma
mənbələrindən mühafizə üsullarının rolunun
qiymətləndirilməsindən ibarətdir. Dissertasiya işində qarşıya qoyulmuş məqsəddən irəli gələrək aşağıda göstərilən məsələlərin tədqiqi nəzərdə tutulmuşdur. : - Elektromaqnit və ionlaşdırıcı şüaların mənbələri və onların qiymətləndirilməsi - Ətraf mühitdə radiasiya və onun əsas xarakteristikaları. - Elektromaqnit şüalanmanın (EMŞ) bioloji obyektlərlə qarşılıqlı ə laqəsinin xüsusiyyətləri. - Elektromaqnit şüalanmanın neytrallaşdırılması əməliyyatları. - Radiasiyanın insana təsiri və ondan mühafizə yolları. - Sənaye tezlikli elektromaqnit şüalanmasının normallaşdırılması. Dissertasiya işinin predmeti : elektromaqnit və ionlaşdırıcı şüaların bioloji təsir xüsusiyyətləri və onların insan orqanizminə təsirinin qiymətləndirilməsi, işin obyekti – bütün ətraf təbii mühit,canlılar və insanlardır. Tədqiqatın elmi yeniliyi : - Elektromaqnit şüalanmalarından ehtiyatlı olma vasitələrinin tətbiqi ilə sənaye tezlikli elektromaqnit şüasından mühafizənin təmin olunması. - Müxtəlif tezlikli elektromaqnit şüalanmasının ölçü üsulları və avadanlıqları, onların haqqında məlumatların verilməsi. - Maqnit sahələrindən mühafizə üçün məsafədən idarə etmə vasitələrindən istifadə etməklə xüsusi bloklaşdırıcı qurğuların tətbiq olunmasına nail olmaq və s. Dissertasiya işinin metodoloji və nəzəri əsaslarını iqtisad, ekologiya, fizika, biologiya elmlərinin klassiklərinin əsərləri, Azərbaycan və xarici ölkə alimlərinin , insan orqanizminə radiasiya şüalanmasının təsirinə, elektromaqnit ş üalanma mənbələrinə , ətraf mühitin mühafizəsi problemləri ilə məşğul olan mütəxəssislərin elmi-tədqiqat işləri, ÜST və digər beynəlxalq təşkilatların EM ş üalanması ilə bağlı qəbul etdikləri hüquqi sənədlər , qərar və sərəncamlar, analitik materiallar, müxtəlif statistik məlumatlar mənbələri təşkil edir. Dissertasiya işinin birinci fəslində ətraf mühitdə təbii və antropogen radiasiya mənbələri, onların xüsusiyyətləri və istifadə sahələri araşdırılır. Dissertasiyanın ikinci fəsli fərdi və məişət avadanlıqlarının ş üalanmasından mühafizəyə həsr edilmiş, maqnit sahəsinin və elektromaqnit ş üalanmasının təsirindən mühafizə və onun neytrallaşdırılması məsələləri araşdırılmışdır.
Dissertasiya işinin üçüncü fəslində radiasiya təhlükəsizliyinin səbəbləri, onların insan orqanizminə təsiri, ionlaşdırıcı şüalardan və radioaktiv tullantılardan mühafizə yolları göstərilmiş, respublikada radiasiya təhlükəsizliyinin təmini ilə əlaqədar tövsiyyələr verilmişdir. Tədqiqatın aparılması üçün informasiya mənbəyi kimi müəllif Azərbaycan Respublikası, Rusiya Federasiyası və digər ölkə müəlliflərinin monoqrafik əsərləri və digər elmi ədəbiyyat ilə yanaşı, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin rəsmi materiallarından , sveç standartlarından, Yaponiya , ngiltərə,Almaniya və digər ölkələrdə aparılan xüsusi tədqiqat-araşdırma mərkəzlərinin məlumatlarından , müxtəlif internet saytlarının iqtisadi, ekoloji materiallarından və s. mənbələrdən istifadə etmişdir. Dissertasiya işinin sonunda aşağıdakı nəticə və təkliflər verilmişdir.
Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|