Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 25 aprel 2013-cü il tarixli

Birinci mərhələ konservativ tədbirlərin köməyi ilə trofik 

xoraların bağlanmasını əhatə edir.  

İkinci  mərhələyə residivin profilaktikasına yönəlmiş  tədbirlər 

daxildir. Bu alqoritm pasiyentlərin 2/3-də  uğurla tətbiq oluna bilir. 

Aktiv trofik xorada əməliyyata göstəriş adekvat konservativ 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 41

müalicənin qeyri-effektivliyidir. Öz növbəsində 6 həftə müddətində 

rasional konservativ müalicənin aydın klinik effekti onun, xora 

defektinin tam bağlanmasına qədər davam etdirilməsini tövsiyə 

etməyə imkan verir.  

Həyat tərzinin korreksiyası: 

1.  Pəhriz. Orqanizmdə suyu saxlama qabiliyyətinə malik 

qidaların (duzlu, kəskin ədviyyatlı və s.) məhdudlaşdırılması. Çoxlu 

vitamin C və bioflavonoid tərkibli meyvə  və  tərəvəzlərə üstünlük 

verilməsi məsləhətdir. Orqanizmə asan mənimsənilən zülalların daxil 

olmasını  təmin etmək üçün rasionu balıq və quş  əti hesabına 

genişləndirmək məqsədəuyğundur.  

2. Rejim. Venoz trofik xoraları olan pasiyentlərə çox oturmaq və 

ya ayaq üstə qalmaq olmaz. Əgər xəstənin iş fəaliyyəti uzunmüddətli 

statik gərginliyi, yüksək və  aşağı temperatur təsirini aradan 

qaldırmağa imkan vermirsə, trofik xoranın tam epitelizasiyasına 

qədər onu işdən uzaqlaşmaq lazımdır. Uzandıqda və ya yatdıqda 

ayaqlarına qaldırılmış  vəziyyət (gövdə  səviyyəsindən 15-20 sm 

yuxarı) verməsi tövsiyə olunur. 

Venoz trofik xoraların yerli müalicə alqoritmi  

Xora prosesinin I fazası. Çoxlu miqdarda nekrotik kütlə və fibrin 

olması çoxqatlı kompression bandajla super hopdurucu qrupdan olan 

xora örtüklərinin istifadəsinə göstərişdir. Sarğını  hər gün dəyişirlər. 

Böyük və orta miqdarda ekssudasiya zamanı ikincili sorbsion 

sarğılarla birgə antiseptik xüsusiyyətli məsaməli, alginat və ya 

atravmatik sarğılardan istifadə edilməsi tövsiyə olunur.  

Trofik xorası olan xəstələrin rutin müalicəsində tərkibində gümüş 

olan dərmanların tətbiqi tövsiyə olunmur (А)

5

. 

Xora örtükləri və kompression bandajları 24 saatdan az 

olmayaraq saxlayırlar.  Əgər ödem tez çəkilirsə, interaktiv sarğının 

növündən asılı olmayaraq, bandajı hər gün dəyişirlər.  

Xora prosesinin II fazası. Ekssudasiyanın yüksək və orta 

dərəcəsində məsaməli sarğılardan istifadə olunur. Xora ətrafı dərinin 

həssaslığı yüksək olduqda fiksasiyaedici konturlu məsaməli sarğılar 

tətbiq etmək olmaz. Xora prosesinin ikinci fazasında aşağı  və orta 

səviyyəli ekssudasiya zamanı xronik xoraların sağalmasını daha 

yaxşı stimulyasiya edən hidroaktiv okklyuziyaedici sarğılardan 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 42

istifadə olunur. Xora prosesinin ikinci fazasında yalnız minimal 

ekssudasiya səviyyəsində, xora okklyuziyası  əvəzinə atravmatik 

sarğılardan istifadə oluna bilər. Atravmatik sarğılara xora ətrafı dəri 

həssas olduğu zaman orta və  aşağı ekssudasiya şərtlərində xronik 

xoraların müalicəsi zamanı seçim vasitələri qismində baxmaq olar. 

Dərinin həssaslığı normal olduqda ikinci fazanın yerli müalicəsinin 

ən yaxşı variantı kimi qranulyasiya əmələ  gəlməsini daha yaxşı 

stimulyasiya edən hidrokolloid sarğılardan istifadə olunur.  

Aktiv qranulyasiya edən trofik xoralarda ödem mövcud olduğu 

və olmadığı hallarda tərkibində xüsusi bintlər olan qliserin və sink 

oksid impreqnasiya olunmuş çoxqatlı bandajlar vasitəsilə 

kompression terapiya aparıla bilər.  

Xora prosesinin III fazası. Epitelizasiya mərhələsində venoz 

xoralarda yerli terapevtik təsirin alqoritmi ekssudativ proseslərin 

təzahür olunma dərəcəsinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması hesabına 

bir qədər sadələşir. Normal dəridə nazik qatlı hidrokolloid və 

hidrogel sarğıların yerli istifadəsi mümkündür. Həssas dəridə 

müalicənin optimal variantı kimi fiksasiyaedici kontursuz hidrogel 

örtükləri və ya hidroaktiv atravmatik sarğılar istifadə olunur. Bir 

qayda olaraq, patoloji prosesin gedişinin bu mərhələsində  ətrafların 

ödemi  əhəmiyyətli dərəcədə  təzahür olunmur, bu isə tibbi 

kompression trikotajdan istifadə olunmasına imkan verir. Əgər 

ətraflarda ödem qalarsa, çoxgünlük kompression bandajlardan 

istifadə olunur.  

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 43

Cədvəl 8. Venoz trofik xoraların müalicəsində istifadə olunan 

müasir sarğı vasitələri

10

 

Sarğı qrupları 

Xora 

prosesi 

fazası 

Ekssudasiya 

dərəcəsi 

Funksional vasitələr 

Super 

hopdurucular 

1-2 

Orta və ya 

ifadə olunmuş 

ekssudasiyalı 

xoralar 

Mayeni absorbsiya edir, 

xoranın sürətlə 

təmizlənməsinə imkan 

yaradır, proliferasiya 

proseslərini stimulyasiya 

edir, az adhezivliyə 

malikdir. İkincili 

infeksiyalaşmadan 

qoruyur. Elastik kompres-

lərlə yaxşı uyğunlaşır.  

Məsaməli sarğılar 1-2 

Orta və ya 

ifadə olunmuş 

ekssudasiyalı 

xoralar 

Buxarkeçiricidirlər. 

Balanslaşdırılmış yaş 

mühit saxlayaraq, mayeni 

aktiv absorbsiya edir.  

Qranulyasiyanı 

stimulyasiya edir, dərini 

masserasiyadan qoruyur . 

Elastik kompreslərlə 

yaxşı uyğunlaşır. 

Alginat sarğılar  

1-2 

Orta və ya 

ifadə olunmuş 

ekssudasiyalı 

xoralar 

Balanslaşdırılmış yaş 

mühit saxlamaqla 

xoraların təmizlənməsinə, 

drenajlanmasına və 

hemostaz səbəb olmaqla 

mayeni özünə 

qeridönməz formada 

birləşdirir. 

Qranulyasion toxumanın 

böyümə və inkişafını 

stimulyasiya edir. Xora 

kənarlarının mikrosirku-

lyasiya və oksigenasiyasını 

pozmur. İkincili sarğıların 

və fiksasiya vasitələrinin 

istifadəsini tələb edir. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 44

Hidrogellər  

2-3 

Minimal 

ekssudasiyalı 

xoralar 

Yaş mühit əmələ 

gətirirlər və uzun müddət 

saxlayırlar, şəffafdırlar.  

Orta dərəcədə hopdurur 

və təmizləyirlər, ağrıları 

azaldırlar, adheziv 

deyillər. 

Hidrokolloidlər 2 

Orta və ya az 

ekssudasiyalı 

xoralar 

 

Buxarkeçiricidirlər. 

Havanı qismən keçirirlər. 

Mayeni absorbsiya edir, 

qranulyasiya və 

epitelizasiyanı 

stimulyasiya edir, ikincili 

infeksiyalaşmadan 

müdafiə edir 

Atravmatik torlu 

sarğılar  

Bütün 

fazalar 

Orta və ya az 

ekssudasiyalı 

xoralar 

 

Yaxşı nüfuz edilir, 

mürəkkəb  

konfiqurasiyalı  yaralarda 

asanlıqla modelləşdirilir. 

Yaralara yapışmır, 

qranulyasiyaları qoruyur, 

yalnız ikincili sarğının və 

fiksasiya  vasitələrinin  

istifadəsini tələb edir.

 

Bu və ya digər sarğı vasitəsinin seçilməsi xora prosesinin və 

ekssudasiya dərəcəsinin gediş fazasının mütləq nəzərə alınmasını 

tələb edir. İltihab fazasında istifadəsi rasional olan belə sarğılar 

materialının strukturuna görə xora ekssudatını inaktivləşdirmək 

xüsusiyyətinə malikdir, mikroorqanizmləri, toksinləri və toxuma 

detritlərini bərpaolunmaz eliminasiyaya uğradır, bununla da 

nekrozlaşmış toxumanın ayrılma prosesini stimulyasiya edir. Öz 

növbəsində “təmiz” sağalan xoraların müalicəsində istifadə olunan 

mütləq nəmlik və aerasiyanı saxlayır, mexaniki zədələnmələr və 

ikincili kontaminasiyalardan etibarlı müdafiə edir, reparativ 

prosesləri stimulyasiya edir. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 45

Atravmatiklik və  təhlükəsizlik müasir interaktiv sarğıların vacib 

xüsusiyyətlərindəndir. 

►

 

Trofik xoralı xəstələrdə sistem antibiotikləri klinik infeksiya olan 

hallardan başqa tətbiq olunmamalıdır (С)

5

. 

►

 

Trofik xoralı xəstələrin müalicəsində pentoksifillin 400 mq üç 

dəfə altı ay tətbiq olunur (А)

5

.

 

 

Cərrahi müalicə 

6 həftə müddətində trofik xoraların dərinliyinin və sahəsinin 

azaldılması,  ətraf toxumanın trofikasının yaxşılaşdırılması, ağrı  və 

ödem sindromlarının ləğv edilməsini  əhatə edən konservativ 

terapiyanın klinik effektinin alınması onu trofik xoranın tam 

qapanmasına qədər davam etdirməyi tövsiyə etməyə imkan verir. 

Aktiv trofik xora zamanı  əməliyyata göstəriş adekvat konservativ 

müalicənin qeyri-effektivliyi hesab olunur. 

Trofik xoralı pasiyentlərdə yerinə yetirilən cərrahi müdaxilələrin 

bütün növlərini iki qrupa bölmək olar. Birinci halda operativ 

yardımın məqsədi patoloji regionar venoz hipervolemiyanın aradan 

qaldırılması, ikinci halda trofik xoranın plastik qapanmasından 

ibarətdir. 

Səthi venoz sistemdə əməliyyatlar 

Yüksək vena-venoz reflüks olan varikoz xəstəliyi zamanı budda 

krossektomiya, sonra böyük dərialtı venanın strippinqi yerinə 

yetirilir. Baldırda, irinli-nekrotik ağırlaşmalarla fəsadlaşa bilən 

genişlənmiş flebektomiyalardan imkan daxilində qaçmaq lazımdır. 

Yüksək riskli pasiyentlərdə, həmçinin venaların rezidual varikozunun 

qarşısının alınması üçün flebosklerozlaşdırıcı müalicə, lazer və 

radiotezlikli koaqulyasiya istifadə olunur.  

Trofik xoralı  xəstələrdə  səthi venoz reflüks olduqda residivin 

qarşısının alınması üçün əməliyyat aparılmasına baxılmalıdır (В)

5

. 

Perforant venalarda müdaxilələr  

Horizontal reflüksun ləğv olunması üçün perforant venaların 

endoskopik disseksiyası, həmçinin USM nəzarəti altında onların 

termik koaqulyasiyasından istifadə olunur. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 46

Dərin venalarda müdaxilələr  

Trofik xoralı  xəstələrdə  dərin venoz sistemdə operativ 

müdaxilələr (venoz qapaqların plastikası,  şuntlayıcı  əməliyyatlar) 

pasiyentlərin son dərəcə  məhdud kontingentində, müalicənin bütün 

yerdə qalan üsulları uğursuz olduqda, yerinə yetirilir. 

Dəri plastikası 

Trofik xoraların böyük sahəli olması  bəzən toxuma defektinin 

cərrahi üsulla tamamlanmasını  tələb edir. Bu məqsədlə  sərbəst 

şəkildə, eləcə  də  dərialtı  və perforant venalarda müdaxilələrlə birgə 

autodermoplastika istifadə olunur.  

Bir qayda olaraq, donor zona qismində budun ön-lateral 

səthindən istifadə edilir. 0,5-0,8 mm qalınlıqlı  dəri parçasının 

göturülməsini mexaniki, bəzi hallarda əl dermatomu ilə  həyata 

keçirirlər. Donor dərisinin trofik xoranın bütün sahəsinə 

applikasiyasından sonra xora səthini qeyri-adheziv sarğı ilə örtürlər 

və 3-5 gün müddətinə üstünə kompression bandaj qoyurlar. Donor 

zonanın qapanması  məqsədilə atravmatik torlu sarğıların istifadəsi 

daha rasional sayılır.  

HAMİLƏLƏRDƏ VENOZ PATOLOGİYA 

Hamiləliklə bağlı bir sıra fizioloji faktorlar venoz patologiyanın 

əmələ  gəlməsinin başlanğıc mexanizmi olur. Bu faktorlara aiddir: 

ürəyin vurma həcminin və dövr edən qanın həcminin artması, aşağı 

ətraf damarlarında venoz təzyiqin artması  və qan axının ləngiməsi, 

hemostaz və mikrosirkulyasiyanın dəyişməsi ilə orqanizmin 

hormonal yenidən qurulması. Hamilələrin 54%-dən çoxu venoz 

sistem patologiyalarından  əziyyət çəkir. 40 yaşdan sonra bütün 

qadınların 40%-i aşağı  ətraf venalarının xəstəliklərindən  əziyyət 

çəkir. Son onillikdə hamilə  və zahılarda aşağı  ətraf venalarının 

tromboz və emboliyalarının xüsusi çəkisi artmışdır. 26% hallarda bu 

qəfləti ölümlərə səbəb olur. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 47

Hamiləlik vaxtı  ətraf venalarının trombemboliya halları zahılıq 

dövrünə nisbətən 5-6 dəfə çoxdur.  

Şikayətlər: 



 

pasiyenti  əmək qabiliyyətindən məhrum edən ağrılar; ağrılar 

yeriş, elastik kompressiya zamanı  və ayaqlar yuxarı qaldırılmış, 

sakit vəziyyətdə azalır 



 

aşıq oynağının hamilənin yaşının artması ilə güclənən ödemi 



 

safına və qeyri-safına və ya retikulyar venaların varikozları 

adətən birinci və ya ikinci hamiləlikdə inkişaf edir. 1-ci 

trimestrdən başlayaraq hamiləliyin sonuna yaxın (venoz axının 

mexaniki “tormozlanması”-na görə) artır. 



 

vulvada varikoz venalar birtərəflidir.  



 

teleangiektaziyalar estetik xarakterli problemdir, lakin onlar dərin 

və/və ya səthi venalar sistemində başlamaqda olan və ya artıq 

inkişaf etmiş dəyişikliklərdən xəbər verir. 

Ağırlaşmalara (vulvada varikoz venalar səbəbindən qanaxma, 

səthi venaların tromboflebiti) az hallarda rast gəlinir. Qadınlarda bu 

patologiyanın erkən diaqnostikası  və vaxtında müalicəsi çox 

vacibdir. 

Diaqnostika: 



 

qan axını parametrlərini hesablamaqla vena və arteriyaların 

doppleroqrafiyası (C)

9

 



 

venaların qapaq aparatının çatışmazlığının dərəcəsinin 

qiymətləndirilməsi 



 

damar stenozunun və/və ya okklüziyasının dərəcə  səviyyəsinin 

diaqnostikası. 

Doppleroqrafiya və angioskanləşdirməyə göstərişlər: 



 

ayaqlarda ağırlıq və yorğunluq hissi 



 

ayaqlarda ağrı 



 

fasiləli axsaqlıq 



 

ayaqlarda keçici ödem 



 

bir və ya hər iki ayağın rənginin dəyişməsi 



 

taktil hissiyyatın itirilməsi ilə ayaqlarda keyimə, soyuma və/və ya 

paresteziya hissi 



 

farmakoterapiyaya damar reaksiyasının qiymətləndirilməsi 



 

mərmər ayaq sindromu 



 

bel-oma şöbəsinin osteoxondrozu 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 48

Qan axını və onun rezervlərinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi 

uğurlu konservativ müalicə proqnozlaşdırılan xəstələr qrupu 

ayırmağa və müalicənin rasional sxemini müəyyənləşdirməyə imkan 

verir. 

Müalicə: 

Müalicəvi trikotaj və kompression bandajlar istifadə olunur (D)

9

. 

Cərrahi  əməliyyat tələb edən hallarda əməliyyatönü hazırlıq və 

əməliyyatsonrası müşahidələr aparılır. 

Varikoz venalar doğuşdan 3 ay sonra sürətlə geriyə inkişaf edir. 

Əvvəllər (hamiləliyə  qədər) mövcud olan varikoz venalar hamiləlik 

zamanı artır və ondan sonra tam azalmır.  

PROFİLAKTİKA 

►

 

sağlam həyat tərzi 

►

 

müalicəvi kompression trikotajdan müntəzəm istifadə edilməsi 

(А)

5

 

►

 

farmakoterapiya rejiminə diqqətlə riayət etmə 

Hərəkətli həyat tərzi sürən insanlarda varikoz xəstəliyi 10%-dən 

çox olmur. İş  və asudə vaxtının çoxunu oturaq keçirənlərdə bu 

xəstəlik 25-30% inkişaf edir.  

Aşağı  ətrafların venoz sistemi xəstəlikləri başlayan və riski 

yüksək olan insanlarda uzunmüddətli piyada gəzintilər, xüsusi 

gimnastika (oturaq və uzanıqlı  vəziyyətdə istənilən məşqlər etmək 

olar) vacibdir. Üzgüçülük, qaçış, velosiped sürmək kimi bəzi idman 

növləri faydalı  və  məqsədəuyğundur. Pasiyentlərə böyük ağırlıq 

qaldırmaqdan, ayaqların travmasından, hündür dabanlı ayaqqabı 

geyməkdən çəkindirmək lazımdır.  İfadə olunmuş simptomlu venoz 

çatışmazlığı olan xəstələrdə isti proseduralar (günəş altında uzun 

müddət qalmaq, solyari, hamam) arzuolunmazdır. 

Venaların xronik xəstəliklərinin və tromboflebitin inkişafının risk 

faktorlarından biri də piylənmədir, buna görə  də  bədən kütləsinə 

nəzarət vacibdir. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 49

Ədəbiyyat: 

1.

 

Consensus Statement. Indications for compression therapy in 

venous and lymphatic disease. Consensus based on experimental 

data and scientific evidence [Electronic resource] / Under the 

auspices of the IUP Faculty: C. Benhamou, J. P. Benigni [et al] // 

International Angiology. - June 2008. - vol. 27. - no. 3. – p 193-

219. - Available at: 

http://www.tagungsmanagement.org/icc/images/stories/PDF/indi

cations_comptherapy.pdf (15.03.2013)  

2.

 

Compression for venous leg ulcers [Electronic resource] / N 

Cullum, E.A. Nelson, A.W. Fletcher [et al] // Cochrane Database 

of Systematic Reviews. – 2009 Jan 21; (1). - Available at: 

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19160178 (15.03.2013) 

3.

 

Evidence based compression therapy [Electronic resource] / 

Official Organ of: Swiss Society of Angiology; German Society 

of Angiology; Society for Vascular Medicine; Austrian Society 

of Angiology.- H. Partsch (Editor) // VASA Zeitschrift für 

Gefäßkrankheiten Journal of Vascular Diseases. -2004. - volume 

34. -Suppl 63.- p 39.- Available at:  

http://www.uip-phlebology.org/wp-content/uploads/2011/05/VASA-.pdf 

(15.03.2013) 

4.

 

Management of Chronic Venous Disorders of the Lower Limbs:  

Guidelines According to Scientific Evidence [Electronic 

resource] / Faculty: A. N. Nicolaides, C. Allegra [et al] // 

International Angiology. – 2008 February. - 27 (1). – p 1 - 59. - 

Available at:  

http://www.minervamedica.it/en/journals/international-

angiology/article.php?cod=R34Y2008N01A0001 (15.03.2013) 

5.

 

Management of chronic venous leg ulcers: A national clinical 

guideline. SIGN 120 [Electronic resource] / Scottish 

Intercollegiate Guidelines Network. – Edinburgh, August 2010. - 

39 p. - Available at: http://www.sign.ac.uk/pdf/sign120.pdf 

(15.03.2013) 

6.

 

Prevention and management of venous thromboembolism: A 

national clinical guideline. SIGN 122 [Electronic resource] / 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 50

Scottish Intercollegiate Guidelines Network – Edinburgh, 

December 2010. - 88p. 

 Available 

at: 

http://www.sign.ac.uk/pdf/sign122.pdf (15.03.2013) 

7.

 

Proceedings of a satellite symposium. Management of chronic 

venosus disease: therapeutic recommendations [Electronic 

resource] // Phlebolymphology. - 2009. - vol 16. - No. 4. – p 311 

- 346. - Available at: http://www.phlebolymphology.org/wp-

content/pdf/Phlebolymphology65.pdf (15.03.2013) 

8.

 

The nursing management patients with venous leg ulcers: 

Clinical Practice Guidelines [Electronic resource] / Royal 

Collage of Nursing. - London, September 2006. – 45 p. - 

Available at:  

 

http://www.rcn.org.uk/__data/assets/pdf_file/0003/107940/003020.pdf 

(15.03.2013) 

9.  Thromboembolic disease in pregnancy and the puerperium: acute 

management: Green-top Guideline № 28 [Electronic resource] / 

Royal College of Obstetricians and Gynecologists. - February 

2007. - Available at:  

http://www.clinicalguidelines.scot.nhs.uk/Labour%20Suite/RCO

GGT28ThromboembolicDisease2007.pdf (15.11.2012) 

10. Савельев В.С. Клинические рекомендации по диагностике и 

лечению  хронических  заболеваний  вен 

[Электронный 

ресурс] /

  В.С.  Савельев,  А.В.  Покровский,  И.И.  Затевахин, 

А.И. Кириенко. – Проверено 15.03.2013. - Режим доступа: 

 

http://lib.convdocs.org/docs/index-55148.html 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

QEYDLƏR ÜÇÜN 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

 51

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r.